بریده‌هایی از کتاب پی گیر اخبار نباشید

جودی جکسون، پژوهشگر انگلیسی رسانه، نیز دیدگاه مشابهی دارد: «وقتی پای اخبار می‌نشینیم، مدام با مشکلاتی حل‌نشده مواجه می‌شویم که نحوهٔ روایت‌شان هم ما را چندان به حل‌شان امیدوار نمی‌کند.» جای تعجبی ندارد که پی‌گیری اخبار ما را به سوی افسردگی سوق می‌دهد، چرا که مشکلاتی پیشِ روی ما می‌گذارد که اغلب غیرقابل‌حل هستند. دوهزار سال پیش، اپیکتتوس، فیلسوف بزرگ، رساله‌اش را با این جمله آغاز کرد: «بعضی چیزها در اختیار ما هستند و باقی چیزها نه.» جان کلام این است: احمقانه است که درگیر مسائلی شویم که تحت اختیار ما نیستند. تقریباً هر آن‌چه از طریق اخبار می‌شنویم خارج از قلمرو تأثیرگذاری ماست، پس می‌توانید با خیال راحت از آن‌ها چشم‌پوشی کنید. توان‌تان را وقف مسائلی کنید که می‌توانید روی‌شان تأثیر بگذارید. تعدادشان زیاد است، اما زلزله‌ای در آن‌سوی دنیا قطعاً جزءشان نیست.

دلیلی ندارد که بابت آن‌چه توان تغییرش را ندارید پریشان شوید.

خوانندهٔ عزیز، با پی‌گیری بیش‌تر اخبار، به تشکیل مدارهای عصبی‌ای کمک می‌کنید که با سیل اطلاعات و چندکارگی سازگارترند. درعین‌حال، مدارهای لازم برای یادگیری متمرکز و تفکر عمیق تحلیل خواهد رفت. همیشه به این نکته دقت کرده‌ام که پی‌گیرترین مصرف‌کنندگان اخبار، حتی آن‌هایی که زمانی شیفتهٔ کتاب‌خوانی بوده‌اند، دیگر توان مطالعهٔ مقالات طولانی یا کتاب‌ها را ندارند. بعد از چهار پنج صفحه، احساس خستگی می‌کنند، تمرکزشان را از دست می‌دهند و بی‌تاب می‌شوند. علتش بالا رفتن سن یا افزایشِ مشغله‌شان نیست، بلکه ساختار فیزیکی مغزشان تغییر کرده است. مایکل مرزِنیک، استاد دانشگاه کالیفرنیای سن‌فرانسیسکو، این مطلب را این‌گونه بیان می‌کند: «داریم مغز خود را به شکلی تربیت می‌کنیم که به مزخرفات توجه نشان دهد.» شاید گمان کنید بتوانید با از دست دادن توانایی مطالعهٔ متمرکز کنار بیایید. اما واضح است که مطالعهٔ عمیق از شفاف اندیشیدن جداشدنی نیست. اگر قصد دارید مهارت تمرکز و غرق شدن در موضوعی را دوباره به دست آورید، چاره‌ای ندارید مگر پرهیز از خواندن اخبار.

نیکلاس کارِ پژوهشگر می‌گوید: «وقتی آنلاین هستیم، پا به فضایی می‌گذاریم که مطالعهٔ سرسری، تفکر شتاب‌زده و بدون تمرکز و یادگیری سطحی را رواج می‌دهد. اینترنت دسترسی آسان به حجم زیادی از اطلاعات را برای‌مان فراهم می‌کند، اما از ما متفکرینی سطحی می‌سازد و ساختار مغزمان را به معنی واقعی کلمه عوض می‌کند.»

ماجراها و تصاویر خبری احساسات ما را جریحه‌دار می‌کند ولی ما هیچ چرخی برای چرخاندن و تغییر واقعیت‌های گزارش‌شده نداریم. مشخص است که هوشمندانه‌ترین کار قطع کامل جریان ورودی است؛ کاری که البته برای اکثر ما بسیار دشوار خواهد بود. از همه مخرب‌تر این‌که درماندگیِ آموخته‌شده ما را تنها در قبال محتوای خبرها بی‌تفاوت نمی‌کند. خیر. درماندگیِ آموخته‌شده به هر عرصه‌ای از زندگیِ ما نیز نفوذ خواهد کرد. به محض این‌که اخبار ما را به موجوداتی منفعل تبدیل کند، با خانواده و شغل‌مان هم با بی‌تفاوتی رفتار می‌کنیم؛ یعنی درست در همان زمینه‌هایی که از امکان اثرگذاری برخورداریم.

وقتی از شما می‌خواهم که اخبار را کنار بگذارید، وجدانم آسوده است. این کار زندگی‌تان را بهتر می‌کند. به من اطمینان کنید: هیچ‌چیزِ مهمی را از دست نمی‌دهید.

این اختیار را دارید که دربارهٔ هر چیز و هر کس اظهارنظر نکنید و به این ترتیب روح‌تان را از ناآرامی حفظ کنید. زیرا هیچ‌چیز به‌خودی‌خود از شما طلبِ قضاوت نمی‌کند.

مطالعات نشان می‌دهد ما دیگر از نقطهٔ «وارونگی» عبور کرده‌ایم. به این معنا که بیش از پنجاه درصد محتواها، کاربرها و کلیک‌های اینترنت جعلی‌اند. اگر می‌خواهید تا حد ممکن از خودتان در برابر این فریب‌خوردگی محافظت کنید، بهترین کار دوری از اخبار است. اثر جانبی مطلوب این کار چیست؟ از شر حجم عظیمی از تبلیغات مزخرف هم راحت می‌شوید. اخبار، تقریباً همیشه، مقداری تبلیغات هم در بطن خود دارد و اساسش متکی به فریب‌کاریِ محض است. تبلیغات تلاش می‌کند محصولاتی را به ما قالب کند که یا به کارمان نمی‌آید یا توان پرداخت هزینه‌شان را نداریم. اگر جز این بود که خودمان بدون تبلیغات آن‌ها را می‌خریدیم. تبلیغات به اندازهٔ اخبار زائد است. از شرش خلاص شوید.

به جای عرض، به عمق بپردازید.

احمقانه است که درگیر مسائلی شویم که تحت اختیار ما نیستند.

اخبار به طور مداوم سیستم عصبی سمپاتیک ما را، که خود بخشی از دستگاه عصبیِ خودگردان است، تحریک می‌کند. عوامل روانی استرس‌زا سبب ترشح آدرنالین از غدهٔ هیپوتالاموس می‌شوند. آدرنالین سپس کورتیزول را افزایش می‌دهد. به این ترتیب، هر گزارشِ پُرزرق‌وبرقی می‌تواند منجر به ترشح این هورمون استرس‌زا شود. جریان خون ما از کورتیزول اشباع و از این طریق، موجب تضعیف سیستم ایمنی و مانع تولید هورمون‌های رشد می‌شود. با پی‌گیری اخبار، بدن‌تان را در معرض اضطراب قرار می‌دهید. استرس مزمن منجر به اضطراب، مشکلات گوارشی و رشد می‌شود و ما را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. سایر عوارض جانبی پی‌گیری اخبار، وحشت‌زدگی، پرخاش، از دست دادن دید محیطی و حساسیت‌زدایی عاطفی است. خلاصه این‌که پی‌گیری اخبارْ سلامت جسمی و روانی شما را به خطر می‌اندازد.

ما خودمان را با کسانی مقایسه می‌کنیم که مطلقاً هیچ ارتباطی با ما ندارند. در نتیجه حس می‌کنیم از آن‌چه واقعاً هستیم کوچک‌تریم.

تبلیغات تلاش می‌کند محصولاتی را به ما قالب کند که یا به کارمان نمی‌آید یا توان پرداخت هزینه‌شان را نداریم. اگر جز این بود که خودمان بدون تبلیغات آن‌ها را می‌خریدیم. تبلیغات به اندازهٔ اخبار زائد است.

من حتی یک فرد خلاق را هم نمی‌شناسم که معتاد به اخبار باشد؛ هیچ نویسنده، آهنگساز، ریاضی‌دان، فیزیک‌دان، دانشمند، موسیقیدان، معمار و نقاشی چنین نیست. از طرف دیگر، اشخاص بی‌نهایت غیرخلاقی را سراغ دارم که حجم عظیمی از اخبار را مصرف می‌کنند.

کسی که در حیطهٔ تخصصش بهترین است به خبرگی دست یافته است. کسی هم که به صدها موضوع گوناگون سرک کشیده و هر تکهٔ لذیذ خبری دهانش را آب می‌اندازد قرار نیست ناگهان به یک نابغهٔ خلاق تبدیل شود. شاید چنین کسی تک‌بُعدی نباشد (البته این کلمه از دید من یک جور تعریف محسوب می‌شود)، اما همیشه یک ابله متوسط خواهد بود.

نگرانی‌های‌تان را سبک‌سنگین کنید، آن‌ها را یک‌به‌یک بنویسید و سپس تصمیم بگیرید که اصلاً قدرت یا امکان مقابله با آن‌ها را دارید یا خیر. این تمرینی است که از رواقیون روم باستان به ما رسیده است. چیزهایی وجود دارد که می‌توانید روی‌شان تأثیر بگذارید و در مواردی هم نمی‌توانید. دلیلی ندارد که بابت آن‌چه توان تغییرش را ندارید پریشان شوید. مثلاً در مورد گذشته‌ام یا مثلاً یک توییتِ ترامپ کاری از من ساخته نیست. پس چرا باید اجازه دهم که من را به هم بریزد؟

در چند سال آینده، تشخیص این محصولات مصنوعی از مطالب واقعی غیرممکن خواهد بود. اخبار جعلی از اخبار واقعی جذاب‌تر خواهد شد. منطقی است. چرا که آن‌ها فقط و فقط برای جلب‌توجه طراحی شده‌اند. دیگر نیازی ندارند که نگران حقیقت باشند. ممکن است با خودتان بگویید چه کسی ممکن است از انتشار اخبار جعلی بهره ببرد؟ ساده است؛ هر مؤسسه‌ای که می‌خواهد توجه شما را هر چه بیش‌تر در اختیار بگیرد تا بتواند تبلیغات مدنظرش را به شما قالب و مغزتان را تخلیه کند.

از صحبت دربارهٔ سبک جدید زندگی‌تان خجالت نکشید. مردم از شنیدنش به وجد خواهند آمد. اگر مکالمه‌های‌تان به بن‌بست رسید، هیچ راه بهتری از شروع مجدد آن با این سؤال نیست: «خب به نظر شما مهم‌ترین عنوان‌های خبری این هفته چه خواهد بود؟» خواهید دید بیش‌تر مردم عاشق توضیح دادن مسائل گوناگون به شما هستند. آن‌ها شیفتهٔ شما خواهند شد، چون به آن‌ها فرصت می‌دهید که ماجراهای مفصل اما کم‌اهمیت‌شان را با شما در میان بگذارند. با یک لبخند آگاهانه به استقبال آن بروید!

دوهزار سال پیش، اپیکتتوس، فیلسوف بزرگ، رساله‌اش را با این جمله آغاز کرد: «بعضی چیزها در اختیار ما هستند و باقی چیزها نه.» جان کلام این است: احمقانه است که درگیر مسائلی شویم که تحت اختیار ما نیستند. تقریباً هر آن‌چه از طریق اخبار می‌شنویم خارج از قلمرو تأثیرگذاری ماست، پس می‌توانید با خیال راحت از آن‌ها چشم‌پوشی کنید. توان‌تان را وقف مسائلی کنید که می‌توانید روی‌شان تأثیر بگذارید. تعدادشان زیاد است، اما زلزله‌ای در آن‌سوی دنیا قطعاً جزءشان نیست.

وقتی با دوستان‌تان قرار می‌گذارید، از آن‌ها بپرسید آیا اتفاق مهمی در دنیا رخ داده یا نه. این سؤالِ بسیار خوبی برای آغاز گفت‌وگو خواهد بود. پاسخ معمول آن‌ها چیست؟ «نه راستش، نه.»

جای تعجبی ندارد که پی‌گیری اخبار ما را به سوی افسردگی سوق می‌دهد، چرا که مشکلاتی پیشِ روی ما می‌گذارد که اغلب غیرقابل‌حل هستند.

نیکلاس کارِ پژوهشگر می‌گوید: «وقتی آنلاین هستیم، پا به فضایی می‌گذاریم که مطالعهٔ سرسری، تفکر شتاب‌زده و بدون تمرکز و یادگیری سطحی را رواج می‌دهد. اینترنت دسترسی آسان به حجم زیادی از اطلاعات را برای‌مان فراهم می‌کند، اما از ما متفکرینی سطحی می‌سازد و ساختار مغزمان را به معنی واقعی کلمه عوض می‌کند.»

هر چه تناوبِ استفادهٔ هم‌زمانِ یک نفر از رسانه‌های گوناگون بیش‌تر باشد، سلول‌های مغزی کم‌تری در قشر سینگولیت قدامی (بخشی از مغز که از جمله مسئولیت‌هایش حفظ حواس، تأملات اخلاقی و کنترل امیال آنی است) به چشم می‌خورد.

بنابر تجربهٔ من، مغز شما به یک سال دوری از اخبار نیاز دارد تا بتواند متون طولانی را بدون خستگی بخواند. هر چه زودتر شروع کنید، سریع‌تر تمرکزتان را به دست می‌آورید. ضمناً اگر در ابتدا سخت به نظر می‌رسد، تسلیم نشوید. این توصیه برای هر چیز ارزشمندی صادق است.

ترس از کم‌سواد جلوه کردن در این صنعت فراگیر است. در نتیجه خبرنگاران رنج می‌کشند، افسرده یا منفی‌نگر می‌شوند و چه‌بسا به هر دوی این‌ها مبتلا شوند. جای تعجب ندارد که اکثرشان پس از چند سال تغییرِ شغل می‌دهند و، در ازای استرس کم‌تر و دستمزد بالاتر و ساعات کاری منظم‌تر، در روابط‌عمومی شرکت‌ها مشغول به کار می‌شوند. آن‌ها دیگر به دنبال نجات دنیا نیستند.

به قول فریدریش نیچه، «برای زاییدن ستاره‌ای رقصان» به اندکی آرامش و سکوت در زایشگاه نیاز است.

ماکس فریشِ نمایش‌نامه‌نویس دربارهٔ رسانه نوشت: «به‌آرامی متوجه می‌شوید هیچ‌چیز جدیدی در کار نیست.» تشخیصی برای همهٔ دوران‌ها.

اپیکتتوسِ فیلسوف دوهزار سال پیش، استدلال مهم دیگری مطرح کرد: «شما به همان چیزی تبدیل خواهید شد که توجه‌تان را صرف آن می‌کنید… اگر خودتان افکار و تصاویری را که در معرض‌شان هستید انتخاب نکنید، فرد دیگری این کار را برای‌تان خواهد کرد.»

مغزهای ما انباشته شده‌اند. باید آن‌ها را پاک‌سازی و سم‌زدایی کرده و از هر زباله‌ای خالی کنیم، نه این‌که مرتباً چیزهای بیش‌تری در آن فروکنیم. کاستن به‌مراتب مهم‌تر از افزودن است. از حالا، کم‌تر یعنی بیش‌تر.

صنعت اخبار آپاندیس جامعه است، همیشه ملتهب و کاملاً به‌دردنخور. به نفع‌تان است که از شرش خلاص شوید.