آندری نیکولایدس
آندری نیکولایدس، نویسنده، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی بوسنیایی-مونتنه‌گرویی است. نیکولایدس کار ادبی خود را از دهه‌ی ۹۰ میلادی آغاز کرد. او فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی پررنگی داشته است. نقدهای تند نیکولایدس نسبت به ملی‌گرایی و نقض حقوق بشر در منطقه‌ی بالکان، خشم بسیاری انگیخته، تا آن‌جا که به مرگ نیز تهدید شده است. دو رمان «پسر» و «بازگشت» این نویسنده با استقبال گسترده‌ی منتقدان و مخاطبان داستان مواجه شده است.
سال‌های آغازین زندگی نیکولایدس
آندری نیکولایدس در سی‌ام سپتامبر ۱۹۷۴ در سارایوو به دنیا آمد. در آن هنگام سارایه‌وو بخشی از یوگوسلاوی بود و از بعد فروپاشی این کشور، پایتخت بوسنی و هرزگووین است. نیکولادیس در سال ۱۹۹۲ و پس از آغاز جنگ بوسنی و هرزگووین، همراه با خانواده‌اش به مونتنه‌گرو مهاجرت کرد تا شهر اولتسینی، زادگاه پدرش، پناهگاه آندری و خانواده‌اش شود. خانواده‌ی نیکولایدس اصالتی مونتنه‌گرویی و یونانی دارد؛ او خود یکی از طرفداران استقلال مونتنه‌گرو بوده است. پدر آندری، اهل فلسفه بود و بر شکل‌گیری اندیشه‌های او تاثیری بسزا داشت.
فعالیت حرفه‌ای آندری نیکولایدس
نیکولایدس فعالیت جدی خود در زمینه‌ی نویسندگی را از دهه‌ی ۹۰ میلادی آغاز کرده است. او یک ستون‌نویس قهار است که با قلم تند‌وتیز و منتقدانه‌ی خود، جنجال‌های زیادی به‌پا کرده است. او برای نشریات مختلفی قلم زده و در مسائل متنوعی از قبیل نقد ملی‌گرایی، استقلال مونتنه‌گرو و نقض حقوق بشر به‌ویژه حقوق اقلیت‌ها اظهارنظر کرده است. در فهرست کاری نیکولایدس به‌عنوان یک روزنامه‌نگار، نام نشریاتی همچون، «مانیتور»، «اسلوبودنا بوسنا»، و «ویجستی» دیده می‌شود. برخی از مقالات نیکولایدس در این نشریات جنجال‌برانگیز شد و بحث‌های بسیاری به‌دنبال داشت. او در بیان نظریات خود هیچ تعارفی ندارد و بی‌لکنت سخن می‌گوید. نیکولایدس سمت مشاوره‌ی سیاسی رانکو کریوکاپیچ، رئیس پارلمان مونتنه‌گرو را نیز برعهده داشته است.
نظرات سیاسی و اجتماعی نیکولایدس
زندگی نیکولایدس از آغاز تحت‌تأثیر جنگ خانمان‌شوز بوسنی بود. جنگی که پس از برافروخته شدن آتش تعصبات ملی‌گرایانه، آغاز شد؛ بسیاری مجبور به ترک خانه و سرزمین خود شدند و آندری نیکولایدس هم یکی از آنان بود. او که سال‌های جوانی خود را با اضطراب جنگ و مهاجرت اجباری گذرانده بود، بر آن شد به فعالیت‌های ضدجنگ بپردازد. بدیهی بود که بخش مهمی از فعالیت‌هایش را در نقد ملی‌گرایی افراطی متمرکز کند، چراکه جنگ نیز از آن ریشه گرفته بود.
فعالیت‌های ضدجنگ نیکولایدس وجوه مختلفی دارد. او اهل قلم بود و طبیعتا نوشتن مقالات و ستون‌های متعدد در نشریات، مناسب‌ترین روش برای او جهت اظهارنظر بوده است. او به‌تندی و باصراحت علیه آن‌چه جنگ‌های دهه‌ی نود میلادی را در منطقه‌ی بالکان سبب شد، قلم زده است؛ مهم‌ترین مقالاتش در این‌باره را نشریاتی همچون مانیتور منتشر کرده‌اند. نیکولایدس علاوه‌براین در برنامه‌های تلویزیونی نیز برای تفسیر و ابراز آراء خود حاضر شد. فعالیت‌های پی‌درپی او در این زمینه باعث شد با دردسر نیز مواجه شود. مقالات آندری نیکولایدس باعنوان «مواجهه با گذشته» که چون نمکی بر زخم‌های هنوز تازه‌ی جنگ دهه‌ی نود بود، کسانی را که حاضر نبودند با نقد روبه‌رو شوند، آشفت. کار آن‌قدر بالا گرفت تا نیکولایدس در یک برنامه‌ی زنده‌ی رادیویی، به مرگ تهدید شود.
نیکولایدس و مسئله‌ی مونتنه‌گرو
نیکولایدس سال‌ها برای دست‌یابی به ارزش‌هایی همچون حقوق بشر و دموکراسی در مونتنه‌گرو، کوشید و نوشت. از نظر او استقلال و رهایی از تسلط سیاسی و فرهنگی صرب‌ها، می‌توانست مردم مونتنه‌گرو را به ارزش‌های مدنظرش برساند. او بی‌وقفه و سرسختانه برای نیل به این هدف تلاش کرد. کتاب و مقاله نوشت، در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی، رادیویی و تلویزیونی حاضر شد و بارها و بارها از استقلال مونتنه‌گرو که برایش پیشینه‌ای تاریخی قائل بود، دفاع کرد. فعالیت‌های او در این زمینه محدود به حضور در رسانه‌ها نشد. نیکولایدس با سازمان‌های فعال در این زمینه نیز همکاری نزدیک داشت.
کتاب‌های آندری نیکولایدس
نیکولایدس نوشتن رمان و داستان کوتاه را نیز تجربه کرده است. داستان‌های او تبلور اندیشه‌های فلسفی، سیاسی و اجتماعی اوست. کتاب‌هایش نیز مانند مقالاتش بارها خوانده شده و به چندین زبان برگردانده شده است.
میمسیس
اولین رمان نیکولایدس باعنوان «میمسیس» در سال ۲۰۰۳ منتشر شد. این کتاب به بررسی خاطرات جمعی، تروماها و تأثیراتی که جنگ بر یک جامعه می‌گذارد، پرداخته است. اولین رمان او مانند بسیاری از نویسندگان، برآمده از تجارب تلخ و فراموش‌نشدنی‌اش بود. تجاربی که تا پایان عمر با انسان می‌ماند و پیامدهایش شخص و اجتماع را برای همیشه تغییر می‌دهد. نیکولایدس پس از انتشار کتاب میمسیس، توانست نظرات مثبتی از منتقدان دریافت کند و مخاطبان نیز از آن استقبال کردند. زبان نیکولایدس در این کتاب روان، روایتش جذاب و البته عمیق است.
کتاب پسر
«کتاب پسر» از نیکولایدس در سال ۲۰۰۶ و به زبان مونتنه‌گرویی به انتشار رسید و ترجمه‌ی انگلیسی آن نیز در سال ۲۰۱۳ درآمد. این رمان با استقبالی وسیع‌تر مواجه شد و نام نیکولایدس را به‌عنوان نویسنده‌ای توانا در اذهان تثبیت کرد. راوی بی‌نام رمان «پسر»، در موقعیتی پیچیده قرار گرفته است، همسرش او را ترک کرده و پدر و مادرش نیز در شرایط سختی هستند. روایت نیکولایدس در این رمان، کلاسیک و خطی نیست. مخاطب با خواندن این کتاب به اعماق ذهن شخصیت اصلی کتاب می‌رود و با کشمکش‌های درونی او مواجه می‌شود. در این رمانِ کوتاه هم رد مفاهیمی چون، خانواده، هویت و جنگ دیده می‌شود که برای اثری از آندری نیکولایدس آن‌چنان غریب نیست. نیکولایدس در سال ۲۰۱۱ برای رمان «پسر» برنده‌ی جایزه‌ی «ادبیات اتحادیه‌ی اروپا» شد. کتاب پسر توسط محمدرضا فرزاد به فارسی ترجمه شد و نشر «چشمه» آن را به انتشار رساند.
بازگشت
رمان «بازگشت» دیگر اثر تحسین‌شده‌ی آندری نیکولایدس، در سال ۲۰۰۹ منتشر شد. این کتاب نیز با روایت جذاب و عمیق و تأمل‌برانگیز خود توانست استقبال گسترده‌ی مخاطبان را جلب کند و به‌همین دلیل به زبان‌های متفاوت و متعددی ترجمه شد. شخصیت اصلی داستان «بازگشت» یک کارآگاه خصوصی است که باید به یک پرونده‌ی قتل عجیب رسیدگی کند. این رمان نیز دارای بن‌مایه‌های فلسفی است و در آن به اخلاق، مسئله‌ی مرگ و زندگی، روابط خانوادگی و گذشته و تاثیرات عمیق آن بر زندگی انسان پرداخته شده است. رمان «بازگشت» را «خاطره کرد کریمی» به فارسی برگردانده است و نشر «چشمه» آن را روانه‌ی بازار کتاب کرده است.
تا پادشاهی بیاید
کتاب «تا پادشاهی بیاید» نوشته‌ی نیکولایدس در سال ۲۰۱۴ منتشر شد. او در این رمان نیز به مسائل بالکان و منطقه‌ی منونتنه‌گرو پرداخته است. نیکولایدس در این اثر، آراء فلسفی خود را در قالب طنزی تلخ مطرح کرد؛ زبان و روایت او توانست تحسین مخاطبان رمان را برانگیزد و آن‌ها را با نگاه انتقادی نیکولایدس همراه سازد.