علی مصفا
زندگینامه و معرفی آثار علی مصفا
علی مصفا (Ali Mosaffa) از بازیگران نام‌آشنای سینما و تلویزیون است که در حوزه‌ی کارگردانی، فیلمنامهنویسی و تهیه‌کنندگی هم فعالیت‌های درخور توجهی داشته است. این هنرپیشه و هنرمند توانا به‌تازگی با ترجمه‌ی کتاب «یادداشت‌های زیرزمینی» و خواندن کتاب‌های صوتی «کاتوره» و «مرگ و مرگ کینکاس» به دنیای کتاب‌ها نیز قدم گذاشته است.
بیوگرافی علی مصفا
علی مصفا از آن دسته هنرمندانی است که تجربه‌ی فعالیت در حوزه‌های گوناگون هنری را در کارنامه دارد. از یک سو، با حضور در سینما و تلویزیون، خود را به‌عنوان هنرپیشه‌ای کاربلد به مخاطبان فارسی‌زبان معرفی کرده است و از سوی دیگر، با فیلمنامهنویسی، کارگردانی و حتی تهیه‌کنندگی دست به خلق آثار هنری زده است. در این بخش، زندگینامه، پیشینه و کارنامه‌ی هنری مصفا را به‌طور خلاصه مرور می‌کنیم.
به‌دنیاآمدن در خانواده‌ای ادیب
علی مصفا در دهم آذرماه ۱۳۴۵، در شهر تهران متولد شد. پدرش، مرحوم مظاهر مصفا، مصحح، نویسنده و استاد دانشگاه تهران بودند و مادرش، مرحوم امیربانو کریمی، استاد ادبیات فارسی دانشگاه تهران و از بزرگ‌ترین صائب‌شناسان و متخصصان سبک اصفهانی به شمار می‌آمدند.
اگر اهل شعر و ادب باشید، حتماً نام سید کریم امیری فیروزکوهی را شنیده و احتمالاً اشعارش را هم خوانده‌اید. گفتنی است این شاعر برجسته، پدر امیربانو کریمی یا به عبارت دیگر، پدربزرگ علی مصفا بوده است.
تحصیل در دانشگاه
در بخش قبل به این نکته اشاره کردیم که پدر و مادر علی مصفا، هر دو از استادان بِنام دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران بوده‌اند. جالب اینجاست که مصفا هم برای تحصیلات عالی، دانشگاه تهران را انتخاب کرد اما در مسیر کاملاً متفاوتی قدم گذاشت: رشته‌ی عمران. علی مصفا تا سال ۱۳۷۵ مشغول تحصیل در رشته‌ی عمران دانشکده‌ی فنی بود.
ورود مصفا به دنیای هنر و کارنامه‌ی هنری او
مصفا برای اولین بار در سال ۱۳۷۱ با بازی در فیلم «امید» وارد دنیای سینما شد. سپس با ایفای نقش در فیلم‌های «همه‌ی دختران من»، «پری» و «برج مینو» خود را به‌عنوان بازیگری توانا به جامعه‌ی هنرمندان و تماشاگران پرده‌ی نقره‌ای سینما معرفی کرد.
البته علی مصفا بعدها در فیلم سینمایی «لیلا» (۱۳۷۵) و سریال تلویزیونی «کیف انگلیسی» (۱۳۷۷) بیش‌از‌پیش درخشید و جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری محبوب تثبیت کرد. مجموعه‌ی تلویزیونی «پریدخت» (۱۳۸۶)، «آسمان محبوب» (۱۳۸۸)، «تابستان داغ» (۱۳۹۵)، «جهان با من برقص» (۱۳۹۷) و... برخی دیگر از آثار شاخص مصفا در مقام بازیگر محسوب می‌شوند.
علی مصفا در کنار بازیگری به کارگردانی، فیلمنامهنویسی و تهیه‌کنندگی نیز مشغول بوده است. در این مورد، می‌توان کارگردانی فیلم «نبودن» (۱۳۹۹)، کارگردانی و نگارش فیلم‌نامه‌ی «پله‌ی آخر» همین‌طور تهیه‌کنندگی «در دنیای تو ساعت چند است؟» را به‌عنوان نمونه مطرح کرد. «سیمای زنی در دوردست» هم نام یکی از آثار ماندگاری است که علی مصفا کارگردانی و نوشتن سناریوی آن را به عهده داشته است.
زوج هنری
اگر طرفدار پروپاقرص فیلم‌های ایرانی باشید، حتماً با لیلا حاتمی آشنایید و دست‌کم یک یا دو مورد از نقش‌آفرینی‌هایش را در فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی دیده‌اید. حاتمی در برخی از فیلم‌های ماندگارش مانند «لیلا» با علی مصفا همبازی بوده است. اما چرا از لیلا حاتمی و حضورش در دنیای بازیگری سخن گفتیم؟ در واقع، لیلا حاتمی نه‌تنها همبازی علی مصفا بوده است، بلکه همسر و شریک زندگی او نیز محسوب می‌شود.
مصفا و حاتمی در سال ۱۳۷۵، هنگامی که مشغول بازی در فیلم «لیلا»، ساخته‌ی مرحوم داریوش مهرجویی بودند، با هم آشنا شدند و در سال ۱۳۷۷ زندگی مشترک خود را آغاز کردند. لیلا حاتمی در مورد این آشنایی و ازدواج گفته است که مهرجویی ابتدا او و مصفا را عاشق هم کرده و سپس فیلم خود، «لیلا» را ساخته است.
لیلا حاتمی تنها فرزند علی حاتمی، کارگردان صاحب‌سبک و جریان‌ساز سینمای ایران است که فیلم‌های شناخته‌شده‌ای مانند «حسن کچل» (۱۳۴۹)، «سلطان صاحبقران» (۱۳۵۴) و «سوته‌دلان» (۱۳۵۶) را کارگردانی کرده است. زری خوشکام، مادر لیلا حاتمی نیز از بازیگران سال‌های قبل و بعد از انقلاب بود.
ورود به عرصه‌ی کتاب و کتابخوانی
اغلب دوستداران علی مصفا او را با عرصه‌ی سینما و تلویزیون به یاد می‌آورند اما گویا این هنرمند مشهور قصد نداشته به هنر هفتم محدود بماند! مصفا اکنون در قامت مترجم و همین‌طور کتاب‌خوان و راوی کتاب‌های صوتی نیز به فعالیت مشغول است. ترجمه‌ی کتاب «یادداشت‌های زیرزمینی»، اثر داستایوفسکی، روایت کتاب‌های صوتی «کاتوره» و «مرگ و مرگ کینکاس» ثمره‌ی فعالیت‌های مصفا در زمینه‌ی کتاب و کتابخوانی هستند.
آشنایی با مصفا از نگاه خودش
چه طرفداران مصفا و چه منتقدانش، حداقل در یک مورد با هم اتفاق نظر دارند: مصفا هنرمند بی‌حاشیه‌ای است که به دور از جنجال‌های رسانه‌ای به بازیگری و فیلم‌سازی مشغول است.
آشنایی با چنین هنرمندی از نگاه خودش، همین‌طور خواندن دیدگاه‌های مصفا در مورد شخصیت هنری‌اش می‌تواند بسیار جالب باشد. در ادامه، به همین موضوع می‌پردازیم.
ناامنی در مقابل دوربین
شاید خواندن چنین جمله‌ای از یک بازیگر، آن هم علی مصفا، کمی عجیب باشد اما واقعی است! مصفا در یکی از مصاحبه‌هایش به احساس ناامنی در مقابل دوربین اشاره کرده و گفته است که دوربین به انسان فضولی شباهت دارد که مدام می‌خواهد در کار و زندگی دیگران سرک بکشد. همین سرک‌کشیدن دوربین موجب آزار و عذاب مصفا می‌شود.
تلاش برای متفاوت‌بودن
مصفا طبق گفته‌ی خودش همیشه سعی داشته متفاوت باشد و آثار متفاوتی را خلق کند. هرچند معتقد است که در مقام بازیگر نتوانسته چندان متفاوت عمل کند اما در حوزه‌ی فیلم‌سازی و فیلمنامهنویسی به این هدف خود رسیده است. یک نگاه کوتاه به آثاری که مصفا کارگردانی و نوشتن فیلم‌نامه آن‌ها را به عهد داشته، این نکته را ثابت می‌کند.
سخت‌بودن بازیگری
علی مصفا سال‌هاست در حرفه‌ی بازیگری به فعالیت می‌پردازد؛ اما هنوز هم بازیگری را کار سختی می‌داند. شاید باور این نکته برای طرفداران و دوستداران مصفا سخت باشد، اما او همچنان خودش را جلوی دوربین معذب می‌بیند.
معرفی کتاب‌های علی مصفا
در این بخش کتاب‌هایی را که به قلم علی مصفا ترجمه شده‌اند یا با صدای او روانه‌ی بازار نشر شده‌اند، به صورت خلاصه معرفی می‌کنیم. خواندن و شنیدن این کتاب‌ها می‌توان انتخاب بعدی‌تان باشد.
ترجمه کتاب «یادداشت‌های زیرزمینی»
«یادداشت‌های زیرزمینی» نام کتاب روان‌شناختی و پیچیده‌ای است که فئودور داستایوفسکی نگاشته است. در این کتاب با شخصیت مردم‌گریزی آشنا می‌شویم که به خاطر دیدگاه‌های متفاوتش نسبت به زندگی، تصمیم گرفته به‌جای معاشرت با مردم به کنج زیرزمین پناه ببرد. داستایوفسکی در این کتاب، انزوای روشنفکران و ناامیدی آن‌ها را از مردم عامه نشان می‌دهد. این کتاب درون‌گرایانه و عمیق فلسفی‌روانشناختی را علی مصفا به فارسی برگردانده است.
روایت کتاب «کاتوره»
بیتا شباهنگ در کتاب «کاتوره» تصویری از انسان‌های مدرن امروزی را نشان می‌دهد. انسان‌هایی سرگردان و بی‌هدف که نه می‌خواهند و نه می‌توانند اتفاقات آینده‌ی زندگی‌شان را پیش‌بینی کنند. مخاطب در این کتاب با زندگی شبح‌وار شخصیت اصلی همراه می‌شود اما به‌تدریج به تغییرات اساسی زندگی او پی می‌برد. نقش اول کتاب «کاتوره» ناگهان با تغییراتی مواجه می‌شود که قرار است زندگی او را متحول کنند و او را از روزمرگی‌ها نجات بدهند. علی مصفا در کنار هانیه توسلی خواندن این کتاب را به عهده داشته‌اند.
روایت کتاب «مرگ و مرگ کینکاس»
این کتاب روایتگر ماجرای یک ولگرد خیابانی و مواجهه‌ی اطرافیانش با مرگ اوست. کتاب «مرگ و مرگ کینکاس» با مرگ شخصی اصلی‌اش آغاز می‌شود و با چاره‌اندیشی اطرافیان و خویشاوندانش برای نحوه‌ی تدفین او ادامه می‌یابد. در خلال تصمیم‌گیری خانواده و خویشان این ولگرد، به زندگی گذشته‌ی او در سال‌های حیاتش پی می‌بریم. علی مصفا با صدای دلنشین خود این کتاب صوتی را برایتان روایت می‌کند.
