رضا میرکریمی

رضا میرکریمی (Reza Mirkarimi) متولد سال ۱۳۴۵ در زنجان، از فیلم‌‌سازان نسل سوم سینمای ایران است. او در کنار کارگردانی، تهیه‌‌کنندگی، فیلم‌‌نامه‌‌نویسی و تدوین نیز انجام داده است. فیلم‌‌های میرکریمی در زمره‌‌ی مطرح‌‌ترین فیلم‌‌های سینمای خانوادگی و معرفتی سینمای ایران هستند. از جمله آثار شاخص میرکریمی می‌‌توان به «زیر نور ماه»، «خیلی دور، خیلی نزدیک»، «به همین سادگی»، «یه حبه قند» و «قصر شیرین» اشاره کرد.

بیوگرافی رضا میرکریمی

رضا میرکریمی در ۸ بهمن سال ۱۳۴۵ در زنجان به دنیا آمد. او از همان دوران کودکی در زنجان، علاقه به سینما داشت، اما فکر نمی‌‌کرد که مسیرش به سینما هموار شود. در مقطع راهنمایی، دو نمایش در مسجد اجرا کرده بود. با این حال، در هنرستان به جای رشته‌‌های هنری، رشته‌‌ی برق را انتخاب کرد. او با حضور در جبهه‌‌های جنگ در هشت سال دفاع مقدس، جسارت سینماگرشدن را پیدا کرد.

میرکریمی در سال ۱۳۶۳، وارد دانشگاه تهران شد و در رشته‌‌ی گرافیک مشغول به تحصیل گردید. او در سال ۱۳۶۶ با حضور در انجمن سینمای جوان زنجان، شروع به تجربه‌‌اندوزی در عرصه‌‌ی سینما کرد و فیلم ۱۶ میلی‌‌متری ساخت. میرکریمی، اولین فیلم کوتاهش را در سال ۱۳۶۷ ساخت و به‌‌تدریج هنر خود را عرضه کرد. او از سال ۱۳۷۰ وارد صداوسیما شد.

ساخت دو مجموعه‌‌ی تلویزیونی «آفتاب و عزیزخانم» (۱۳۷۳) و «بچه‌‌های مدرسه‌‌ی همت» (۱۳۷۵) با همراهی گروه کودک و نوجوان شبکه‌‌ی دو سیما، نام میرکریمی را بر سر زبان‌‌ها آورد. او در کنار ساخت این دو مجموعه‌‌ی تلویزیونی، مستندهای ورزشی همچون «از فوتبال تا فوتبال» (۱۳۷۷) و «با قهرمانان کشتی» (۱۳۷۷) را به سفارش صداوسیما تهیه و تولید کرد.

رضا میرکریمی اولین فیلم بلند سینمایی خود را با نام «کودک و سرباز» در سال ۱۳۷۸ ساخت. «کودک و سرباز» توانست نظرات مثبتی و تحسین‌‌های مختلفی از جمله جایزه‌ی بهترین فیلم‌‌نامه‌‌ی جشنواره‌‌ی آسیا-پاسیفیک و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی جشنواره‌‌ی فیلم فجر را به خود جلب کند. با این حال، این فیلم فرصت اکران پیدا نکرد. در کارنامه‌‌ی فیلم‌‌سازی رضا میرکریمی دوازده عنوان فیلم و چندین نماهنگ به سفارش صداوسیما به چشم می‌‌خورد. داوری جشنواره‌‌های مختلف، مدیریت جشنواره‌‌ی جهانی فیلم فجر و برعهده‌گرفتن سِمَت‌‌های صنفی از دیگر فعالیت‌‌های میرکریمی به حساب می‌‌آید.

بهترین فیلم‌ها و کتاب‌های رضا میرکریمی

سینمای معرفتی رضا میرکریمی، طرفداران و دنبال‌‌کنندگان قابل توجهی دارد. او به همراه چند فیلم‌‌ساز نسل سوم سینمای ایران توانستند مفاهیم انسانی، معرفتی و اخلاقی را در فیلم‌‌هایشان بگنجانند و به مخاطب ارائه دهند. میرکریمی در کارنامه‌‌ی کاری‌‌اش چندین اثر مهم دارد که به تفصیل در زیر آمده است:

دومین فیلم رضا میرکریمی با نام «زیر نور ماه» (۱۳۷۹)، علاوه بر موفقیت داخلی و خارجی توانست مخاطب عام را با مفاهیم معرفتی در سینمای ایران آشنا سازد. این فیلم در جشنواره‌‌ی فیلم فجر توانست برنده‌‌ی جایزه‌‌ی ویژه‌‌ی هیئت داوران شود و در جشنواره‌‌های بین‌‌المللی نیز به موفقیت‌‌های چشمگیری دست یافت. از جمله‌‌ی این دستاوردها، معرفی این فیلم به عنوان بهترین فیلم هفته‌ی منتقدان جشنواره‌ی کن در سال ۲۰۰۱ میلادی بود. داستان «زیر نور ماه» درباره‌‌ی طلبه‌‌ی جوانی به نام سیدحسن است که در شُرُفِ رسیدن به مقام روحانیت است ولی در پذیرش این مقام مردد شده است. روزی که پارچه‌‌ی مناسب لباس روحانیت را تهیه می‌‌کند، یک نوجوان وسایلش را به سرقت می‌‌برد. سیدحسن برای پیداکردن اموالش، به مناطق مختلف تهران می‌‌رود و با چهره‌‌ی واقعی شهر آشنا می‌‌شود. این سفر بیرونی، منجر به تحول درونی شده و در پایان تردید شخصیت درباره‌‌ی پذیرش مقام روحانیت برطرف می‌‌شود. شخصیت روحانی به‌عنوان شخصیت اصلی برای اولین بار با این فیلم به سینمای ایران وارد شد و به همین خاطر نظرات متعددی درباره‌‌ی این موضوع ارائه گردید. پایگاه اطلاع‌‌رسانی حوزه در سال اکران فیلم ضمن تمجید از فیلم، خواستار نگاه حداکثری به این فیلم شد. فیلم میرکریمی توانست نظرات منتقدان را نیز به خود جلب کند. مهرزاد دانش در نقد خود، «زیر نور ماه» را یکی از آثار پربحث، تحلیلی و آسیب‌‌شناسانه درباره‌‌ی روحانیت و جامعه ارزیابی کرد. فیلم‌‌نامه‌‌ی «زیر نور ماه» به قلم رضا میرکریمی در سال ۱۳۸۰، توسط انتشارات مؤسسه‌‌ی فرهنگی هنری ثمین نوین تهران منتشر گردید.

«خیلی دور، خیلی نزدیک» (۱۳۸۳) دیگر اثر مهم رضا میرکریمی، درباره‌‌ی پزشکی حاذق است که اعتقاد چندانی به دین ندارد. او وقتی با مفاهیمی همچون توسل و نذرکردن در جامعه مواجه می‌‌شود، به سردی از کنار آن‌‌ها می‌‌گذرد. از قضا، پسرِ این دکتر بیماری لاعلاجی می‌‌گیرد. دکتر به همراه پسرش سفری را آغاز می‌‌کنند. در این سفر، او اعتقاداتش تغییر کرده و از جهان تکنولوژیک فاصله گرفته و به فرهنگ‌‌ها و باورهای دینی مردم نزدیک می‌‌شود. «خیلی دور، خیلی نزدیک» توانست به عنوان بهترین فیلم جشنواره‌ی فیلم فجر و بهترین فیلم از نگاه نویسندگان و منتقدان سینمای ایران انتخاب شود. فیلم‌‌نامه‌‌ی «خیلی دور، خیلی نزدیک» با نویسندگی مشترک رضا میرکریمی و محمدرضا گوهری در سال ۱۳۸۸ توسط شرکت انتشارات سوره‌ی مهر به چاپ رسید. این فیلم‌‌نامه در سال ۱۳۹۳ تجدید چاپ شد.

دیگر فیلم مهم کارنامه‌‌ی میرکریمی، «به همین سادگی» (۱۳۸۶) است. داستان درباره‌‌ی زندگی زنی به نام طاهره است. زندگی گذشته‌‌ی او در روستا با زندگی فعلی‌‌اش در شهر تناسبی با هم ندارند. او که با مشکلات متعددی از ناحیه‌‌ی فرزندان خردسالش همراه است و شوهرش نیز به دلیل مشغله‌‌ی کاری، کمتر در خانه حاضر است، دچار تنهایی و افسردگی می‌‌شود. فکرِ زندگی شادِ گذشته در روستا و ناراحتی از زندگی غم‌‌بار شهری، طاهره را مجاب می‌‌کند چند روزی به همراه برادرش به روستایش بازگردد تا از شرِ این روزمرگی شهری خلاص شود. با این حال، تردید دل‌کندن از زندگی جدید، طاهره را با چالش مواجه می‌‌کند. تقابل میان سنت‌‌های عامیانه و قدیمی و بافت مدرنِ زندگی شهری در این فیلم، مورد توجه علاقه‌‌مندان و منتقدان قرار گرفت. ضمنا رهیافت خوانشِ روانِ زنی تنها در جامعه‌‌ی شهری میان ماندن و رفتن، تحلیل‌‌های روان‌‌شناختی پیرامون شخصیت طاهره را سبب گردید. «به همین سادگی» به عنوان بهترین فیلم جشنواره‌‌ی فیلم فجر در سال ۱۳۸۶ انتخاب شد. ضمنا این فیلم توانست جایزه‌ی جشنواره‌‌ی فیلم مسکو را از آنِ خود کند. فیلم‌‌نامه‌‌ی «به همین سادگی» به نویسندگی مشترک رضا میرکریمی و شادمهر راستین در سال ۱۳۸۸ توسط شرکت انتشارات سوره‌ی مهر به چاپ رسید.

رضا میرکریمی در «یه حبه قند» (۱۳۸۹)، داستان فیلم را به بافت شهر یزد می‌‌برد. ماجرا درباره‌‌ی دختری به نام پسند از خانواده‌‌ای یزدی است که دل در گرو قاسم، برادرزاده‌‌ی زن دایی‌‌اش دارد اما خانواده اصرار دارند پسند با کیوان، پسر کوچک همسایه که اکنون مقیم آمریکاست، ازدواج کند. دایی خانواده با این وصلت مخالف است اما خانواده از یزد و مناطق دیگر کشور برای ازدواج غیابی‌پسند با کیوان به خانه‌ی پدری می‌‌آیند. روز پس از ضیافت شام نامزدی، دایی به علت گیرکردن قند در گلویش، فوت می‌‌کند. مجلس عروسی تبدیل به مراسم عزا می‌‌شود. قاسم که سرباز است مرخصی گرفته و برای مراسم حاضر می‌‌شود. پس از مراسم، قاسم به محل خدمت بازمی‌‌گردد اما پسند که او را دیده، در انتخابش در وصلت با کیوان، مردد شده و پاسخ به خانواده‌‌ی او را به بعد از مراسم چهلم موکول می‌‌کند. این فیلم نامزد بهترین فیلم جشنوره‌‌ی فجر بود و در جشنواره‌ی فیلم کازان توانست عنوان بهترین فیلم جشنواره را از آنِ خود کند. این فیلم آن‌‌چنان مورد توجه علاقه‌‌مندان قرار گرفت که تحسین سایر فیلم‌‌سازان همچون ابراهیم حاتمی‌‌کیا، مجید مجیدی و مانی حقیقی را برانگیخت. منتقدانی همچون کیوان کثیریان نیز این فیلم را یکی از سخت‌‌ترین تجربه‌‌های سینمای ایران در کارگردانی معرفی کردند که توانسته فیلم را به بار بنشاند. فیلم‌‌نامه‌‌ی «یه حبه قند» به قلم رضا میرکریمی در سال ۱۳۹۱ توسط شرکت انتشارات سوره‌‌ی مهر منتشر گردید.

ویژگی سینمای میرکریمی

رضا میرکریمی در آثارش به سراغ آشنایی بیشتر مخاطبان با آموزه‌‌های دینی، فرهنگ سنتی و باورهای ریشه‌‌ای مردم ایران می‌‌رود. سینمای میرکریمی، سینمای تقابل میان سنت و مدرنیته با کارکرد این مفاهیم در زندگی روستایی و شهری است. شخصیت‌‌های اصلی فیلم‌‌های او شخصیت‌‌هایی تنها و درون‌‌گرا هستند که سعی در کاوش درونی دارند. همزیستی تمامی افراد جامعه از روحانیت تا زنِ خانه‌‌دار، از سرباز تا دکتر و غیره دیگر مفهومی است که او در فیلم‌‌هایش به آن‌‌ تأکید دارد. سینمای میرکریمی سینمای واژگان پرطمطراق نیست و سعی می‌‌کند همه‌‌چیز حتی دیالوگ‌‌گویی و قاب‌‌بندی در ساده‌‌ترین حالت خود اتفاق بیفتد. سادگی مورد اشاره جزء ظرافت‌‌های سینمای میرکریمی است که طی این سال‌‌ها، مخاطبان، منتقدان و اهالی سینما را به خود جلب کرده است.

جوایز و افتخارات رضا میرکریمی

رضا میرکریمی هفت بار توانسته جایزه‌‌ی جشنواره‌ی فیلم فجر (از بهترین فیلم تا بهترین کارگردانی و جایزه‌‌ی ویژه‌‌ی هیئت داوران) را از آنِ خود کند. دو فیلم «کودک و سرباز» (۱۳۷۸) و «این‌‌جا چراغی روشن است» (۱۳۸۱) او به ترتیب برنده‌‌ی جایزه‌‌ی بهترین فیلم‌‌نامه و جایزه‌‌ی ویژه‌‌ی هیئت داوران جشنواره‌‌ی آسیا-پاسیفیک شده‌‌اند. فیلم «زیر نور ماه» (۱۳۷۹) رضا میرکریمی توانست جایزه‌‌ی هفته‌‌ی منتقدان کن را به دست آورد. در ویترین افتخارات رضا میرکریمی، نامزدی و جایزه‌‌ی جشنواره‌‌های فیلم مونترال، مسکو، شانگهای، سائوپائو، توکیو، وایادولید، داکا، تالین، بیروت، گرانادا و غیره به چشم می‌‌خورد. میرکریمی در مقاطعی مدیرعامل خانه‌‌ی سینما و عضو گروه سینمای فرهنگستان هنر نیز بوده است.