الیا کازان

الیاس کازان‌اغلو معروف به الیا کازان ۷ سپتامبر ۱۹۰۹ در قسطنطنیه (استانبول کنونی) به دنیا آمد. والدین یونانی او اهل کاپادوکیه بودند. کازان در ۱۹۱۳ به آمریکا مهاجرت کرد و مسیر حرفه‌ای زندگی او در آن کشور رقم خورد. او کارگردان، تهیه‌کننده، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر سینما و تئاتر بود. نیویورک تایمز او را «یکی از پرافتخارترین آمریکایی‌ها و تأثیرگذارترین کارگردانان تاریخ برادوی و هالیوود» نامید. کازان نخستین نمایش‌نامه‌اش را در ۱۹۳۵ روی صحنه برد و در دهۀ ۱۹۴۰، از مستعدترین کارگردانان برادوی بود. از معروف‌ترین نمایش‌نامه‌های او می‌توان پوست دندان‌های ما ﴿۱۹۴۲﴾، تمام پسران من ﴿۱۹۴۷﴾ و چای و سمپاتی ﴿۱۹۵۳﴾ را نام برد. نخستین فیلم بلند داستانی او درختی در بروکلین می‌روید (۱۹۴۵) بود. کازان در ۱۹۴۷ استودیوی بازیگری خود را تأسیس کرد. او با خلق سوژه‌های تحریک‌آمیز بر فیلم‌های دهۀ ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ تأثیر گذاشت. استنلی کوبریک او را این‌گونه توصیف کرده است: «بدون شک، بهترین کارگردانی که در آمریکا داریم که می‌تواند با بازیگرانی که استفاده می‌کند، معجزه کند.» فیلم‌های کازان، در مجموع ۶۲ بار کاندیدای جایزۀ اسکار و ۲۲ بار برندۀ این جایزه شدند. از این تعداد ۲ اسکار کارگردانی به کازان رسید. او همچنین چند جایزۀ گلدن گلوب و نخل طلایی نیز به‌خاطر فیلم‌هایش دریافت کرد.

از فیلم‌های الیا کازان می‌توان به این موارد اشاره کرد: درختی در بروکلین می‌روید (۱۹۴۵)؛ برج مراقبت از فردا (۱۹۴۵)؛ دریای علف (۱۹۴۶)؛ بومرنگ! (۱۹۴۷)؛ قرارداد شرافتمندانه (۱۹۴۷)؛ پینکی (۱۹۴۹)؛ وحشت در خیابان‌ها (۱۹۵۰)؛ اتوبوسی به نام هوس (۱۹۵۱)؛ زنده باد زاپاتا (۱۹۵۲)؛ فرار به‌سوی آزادی (مردی روی بند، ۱۹۵۳)؛ در بارانداز (۱۹۵۴)؛ شرق بهشت (۱۹۵۵)؛ عروسک بچه (۱۶۵۹)؛ چهره‌ای در جمعیت (۱۹۵۷)؛ رود وحشی (۱۹۶۰)؛ شکوه علفزار (۱۹۶۱)؛ آمریکا، آمریکا (۱۹۶۳)؛ سازش (۱۹۶۹)؛ ملاقاتی‌ها (ملاقات‌کننده‌ها، ۱۹۷۲)؛ آخرین سرمایه‌دار بزرگ (۱۹۷۶).

در سال ۲۰۱۰، مارتین اسکورسیزی مستند نامه‌ای به الیا را با هدف ادای احترام شخصی به کازان کارگردانی کرد. الیا کازان در ۳۸ سپتامبر ۲۰۰۳ درگذشت.