ابوالحسن نجفی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های ابوالحسن نجفی
نام ابوالحسن نجفی (Abolhassan Najafi) با فرهنگ و زبان فارسی آن‌چنان عجین شده است که گویی جدا از هم نمی‌توان به آن‌ها اندیشید. او که عمر خویش را وقف خدمت به زبان و ادبیات فارسی کرد، همواره به عنوان یکی از برجسته‌ترین زبان‌شناسان و مترجمان ایرانی شناخته شده است. نجفی تنها به ترجمه و پژوهش اکتفا نکرد، بلکه با نگارش آثار ارزشمند و تأثیرگذاری چون «فرهنگ فارسی عامیانه» و «غلط ننویسیم»، به ارتقای سطح آگاهی زبان فارسی و پاسداری از گنجینه‌ی لغات و اصطلاحات آن کمک کرد.
بیوگرافی ابوالحسن نجفی
زندگی پربار و آثار ماندگار ابوالحسن نجفی، گنجینه‌ای ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به زبان و ادبیات فارسی است. او که در سال ۱۳۰۸ در نجف زاده شد، از همان دوران کودکی به ادبیات و زبان علاقه‌مند بود. او تنها عضو خانواده‌اش بود که در این شهر متولد شد، چرا که پدرش برای تحصیل علوم دینی به نجف رفته بود و خود از مجتهدان جامع‌الشرایط به شمار می‌رفت. نجفی در خانواده‌ای مذهبی و فرهنگی رشد کرد. پدرش، که شخصیتی معتبر در حوزه‌ی علوم دینی بود، تأثیر شگرفی بر تربیت و شخصیت علمی او گذاشت. چند سال پس از تولد ابوالحسن، خانواده‌اش به ایران بازگشتند و او دوران تحصیل ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در اصفهان سپری کرد. در سال ۱۳۲۶، پس از دریافت دیپلم در رشته‌ی ادبیات، برای ادامه تحصیل به تهران رفت. در دانشگاه تهران، نجفی در رشته‌ی زبان فرانسه به تحصیل پرداخت و تحت تأثیر استادانی چون پرویز ناتل خانلری، فاطمه سیاح و موسی بروخیم قرار گرفت. در سال ۱۳۳۲، با نگارش رساله‌ای به زبان فرانسه در مورد صادق هدایت، تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی‌ارشد به پایان رساند.
پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه تهران و در سال ۱۳۳۸، نجفی برای ادامه‌ی تحصیلات خود به فرانسه سفر کرد و در دانشگاه سوربن پاریس در رشته‌ی زبان‌شناسی به تحصیل پرداخت. او در این دوران از کلاس‌های آندره مارتینه، زبان‌شناس برجسته، بهره‌مند گردید و مطالب ارزشمندی در زمینه‌ی زبان‌شناسی یاد گرفت. او قرار بود رساله‌ی دکترای خود را در زمینه‌ی «ساخت‌های حروف اضافه در زبان فرانسه» زیر نظر آندره مارتینه بنویسد، اما این کار را ناتمام گذاشت و در سال ۱۳۴۴ به ایران بازگشت. البته او قصد داشت که دوباره به فرانسه برود و کار بر روی رساله‌اش را ادامه دهد، اما به گفته‌ی خودش پس از آمدن به ایران چنان درگیر کارهای دیگر از جمله ترجمه شد که دیگر فرصت نکرد به فرانسه بازگردد و از نو بر روی رساله‌اش کار کند.
زندگی حرفه‌ای
بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، نجفی به‌عنوان دبیر دبیرستان‌های اصفهان مشغول به کار شد و در همان دوران انتشارات نیل را در تهران پایه‌گذاری کرد. پس از بازگشت از فرانسه، ابوالحسن نجفی به همکاری با مجله‌ی معتبر «جُنگ اصفهان» پرداخت و سال‌ها در گروه ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان به تدریس مشغول بود. در ادامه، او به تهران آمد و فعالیت خود را در «موسسه فرانکلین» آغاز کرد. نجفی علاوه‌بر کار در موسسه فرانکلین، در دانشگاه آزاد ایران، مرکز نشر دانشگاهی، دانشنامه‌ی جهان اسلام و شورای عالی ویرایش سازمان صدا و سیما نیز حضور فعال داشت. از دیگر فعالیت‌های برجسته‌ی نجفی، انتشار مجله‌ی «ادبیات تطبیقی» بود که هر ۶ ماه یک بار به چاپ می‌رسید و شامل مقالات، گزارش‌ها و نقدهایی در حوزه‌های مختلف ادبیات تطبیقی بود و زیر نظر مستقیم او منتشر می‌گردید. این مجله به سرعت به یکی از منابع معتبر در این حوزه تبدیل شد. همچنین، نجفی یکی از دقیق‌ترین و معتبرترین دایره‌ها را برای طبقه‌بندی وزن شعر فارسی تدوین کرد که به «دایره نجفی» معروف است و همچنان به‌عنوان مرجع مهمی در مطالعات وزنی شعر فارسی شناخته می‌شود.
عضویت در فرهنگستان زبان و ادب فارسی
ابوالحسن نجفی در سال ۱۳۶۹ به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و در سال ۱۳۸۳ به‌عنوان مدیر گروه ادبیات‌تطبیقی این فرهنگستان منصوب شد. او همواره بر اهمیت و جایگاه ادبیات‌تطبیقی تأکید می‌کرد و معتقد بود که هدف اصلی این حوزه، کمک به محققان، معلمان، دانشجویان و حتی خوانندگان عادی است تا پیش از پرداختن به مطالعه‌ی شاخه‌های خاص یا چند شاخه‌ی مجزای ادبیات، به شناختی جامع و درک کامل‌تری از ادبیات به‌عنوان یک کلیت واحد دست یابند. نجفی بر این باور بود که این هدف تنها از طریق تطبیق ادبیات با دیگر حوزه‌های دانش و تلاش‌های بشری، به‌ویژه در زمینه‌های هنری و فلسفی، به‌درستی محقق می‌شود. برای تحقق این امر، او تأکید داشت که باید دامنه‌ی تحقیق و بررسی ادبیات را از نظر جغرافیایی و ماهوی گسترش داد تا به درک عمیق‌تر و جامع‌تری از این عرصه دست یابیم.
میراث ابوالحسن نجفی
ابوالحسن نجفی، با تلاش‌های بی‌شمار خود، خدمات ارزنده‌ای به زبان و ادبیات فارسی ارائه کرد. او با ترجمه آثار ادبی جهان، آشنایی ایرانیان با ادبیات جهانی را گسترش داد و با نگارش آثار ارزشمند در زمینه زبان‌شناسی و ویرایش، به ارتقای سطح زبان و ادبیات فارسی کمک شایانی کرد.
درگذشت ابوالحسن نجفی در سال ۱۳۹۴، ضایعه‌ای بزرگ برای فرهنگ و زبان فارسی بود. اما آثار و اندیشه‌های او همچنان زنده است و به‌عنوان میراثی گران‌بها برای نسل‌های آینده باقی خواهد ماند.
ترجمه‌های ابوالحسن نجفی
او کار ترجمه را با ترجمه از زبان فرانسه به فارسی آغاز کرد. در سال ۱۳۴۴ خورشیدی، زمانی که تازه از فرانسه به ایران بازگشته بود، بر روی ترجمه‌ی کتاب بچه‌های کوچک قرن نوشته‌ی کریستین روشفور کار می‌کرد. به گفته‌ی خودش، او بخش‌های زیادی از این ترجمه را در فرانسه انجام داده بود و در همان ماه‌های نخست ورودش به ایران آن را به پایان رساند و در انتشارات نیل منتشر کرد. همچنین، کتاب ضد خاطرات اثر آندره مالرو، یکی دیگر از ترجمه‌های برجسته نجفی است که در همکاری با رضا سیدحسینی انجام شد. نجفی این ترجمه را یکی از دشوارترین کارهای خود دانسته است، زیرا به عقیده او، مالرو در کتاب خود جمله‌های کوتاه زیادی دارد که ترجمه آن‌ها به فارسی کار آسانی نبوده است. از دیگر آثار ترجمه‌شده توسط ابوالحسن نجفی می‌توان به وظیفه ادبیات است اشاره کرد که در سال ۱۳۵۶ خورشیدی منتشر شد و مجموعه‌ای از مقالات نویسندگان مختلف را در بر می‌گیرد. بیست ویک داستان از نویسندگان معاصر فرانسه نیز یکی از آخرین ترجمه‌هایی است که نجفی به بازار کتاب ایران عرضه کرد.
سبک ترجمه
یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی ابوالحسن نجفی در انتخاب آثار برای ترجمه، درک عمیق او از نیازهای زمانی و فضای ادبی - روشنفکری کشور بود. برای نمونه، ترجمه کتاب ادبیات چیست اثر ژان پل سارتر به‌گونه‌ای انجام شد که تحت‌تأثیر فضای سیاسی و انقلابی سال‌های پیش از انقلاب قرار داشت و در پی آن، با استقبال فراوانی روبرو شد. ترجمه‌های دقیق و روان نجفی که همواره با دقت در رعایت درست‌نویسی و وفاداری به متن اصلی انجام می‌شد، موجب شهرت او در میان علاقه‌مندان به ادبیات و زبان‌شناسی شد.
نجفی در طول پنج دهه فعالیت حرفه‌ای خود، با آثار و ترجمه‌هایش تأثیرات عمیقی بر ادب امروز ایران و زبان فارسی گذاشت. او در عین تلاش برای ارائه‌ی نمونه‌ای از «فارسی معیار» در ترجمه‌های خود، به درک این نکته نیز آگاه بود که هر نویسنده‌ای سبک و لحن خاص خود را دارد و نمی‌توان ادبیات را در قالبی واحد به نام «زبان معیار» محدود ساخت. به همین دلیل، در هنگام ترجمه آثار مختلف، نثرهای متفاوتی از زبان فارسی را انتخاب می‌کرد، ولی همیشه یک اصل مشترک در همه آن‌ها وجود داشت: «درست نوشتن».
او همچنین عقیده داشت که صرف دانستن زبان خارجی، از یک نفر مترجم خوبی نمی‌سازد. از نظر نجفی، یک مترجم خوب باید مهارت‌های بسیار زیادی را بلد باشد تا از پس ترجمه‌ی یک متن خارجی برآید. او به مفهوم امانت در ترجمه اهمیت بسیار زیادی می‌داد و ترجمه‌ی تحت‌اللفظی را ترجمه‌ای وفادار به حساب نمی‌آورد. ابوالحسن نجفی اعتقاد داشت که مترجم پیش از ترجمه‌ی یک اثر ابتدا باید مشخص کند که آن اثر در چه زمینه و موضوعی نوشته شده است و چه ویژگی‌هایی دارد.
نقش ابوالحسن نجفی در زبان‌شناسی و ادبیات فارسی
ابوالحسن آن‌قدر به زبان فارسی اهمیت می‌داد و چنان برای حفظ و رشد آن تلاش می‌کرد که می‌گویند گاهی در برخی مجامع سخنان خود را با عباراتی مثل «به نام زبان فارسی» آغاز می‌کرد. او زبان فارسی را به‌عنوان ابزاری برای ارتقای فرهنگ و هویت ملی ایرانیان می‌دید. نجفی به‌ویژه در زمانه‌ای که زبان فارسی در برابر چالش‌هایی همچون زبان انگلیسی قرار داشت، بر اهمیت تقویت آن تأکید می‌کرد. او معتقد بود که زبان فارسی باید باتوجه‌به نیازهای روز و فنّاوری‌های جدید پیش برود تا توانمندی‌های خود را حفظ کند.
ابوالحسن نجفی با انتشار کتاب «غلط ننویسیم» یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آثار در زمینه درست‌نویسی و ویرایش زبان فارسی را در اختیار مردم قرار داد. نجفی در این اثر، غلط‌های املایی، انشایی و استفاده نادرست از واژه‌ها را شفاف و دقیق بیان کرد تا به نویسندگان، ویراستاران و هر کسی که با نوشتن سروکار دارد، کمک کند که از اشتباهات رایج در زبان فارسی پیشگیری کنند. اهمیت این کتاب به‌عنوان یک منبع جامع و کاربردی برای کسانی که در زمینه نگارش فعال هستند، به‌ویژه برای ویراستاران و نویسندگان، غیرقابل‌انکار است «غلط ننویسیم» تأثیر عمیقی بر روند ویرایش و نگارش در ادبیات‌معاصر ایران گذاشت و این کتاب حتی هنوز هم مورد استفاده‌ی ویراستاران و نویسندگان قرار می‌گیرد.
از دیگر کتاب‌های تأثیرگذاری که ابوالحسن نجفی در زمینه‌ی زبان‌شناسی به انتشار رساند می‌توان به کتاب «مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی» اشاره کرد. این کتاب شامل پوشش گسترده‌ای از مباحث زبان‌شناسی است، از جمله مفاهیمی همچون نشانه، ساختار، واج و تکواژ، صرف و نحو، و مقوله‌های نحوی.
تأثیر ابوالحسن نجفی بر شعر فارسی
ابوالحسن نجفی در یادداشتی که در روزهای پایانی زندگی‌اش منتشر کرد، صراحتاً بیان کرده بود که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کارش، توصیف و طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی بوده است. نجفی با نبوغ خود توانست وزن شعر فارسی را از وابستگی به عروض عربی آزاد کند و تصویری نو و دقیق از این وزن‌ها ارائه دهد. کتاب او با نام «طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی» که در سال ۱۳۹۷ منتشر شد، یکی از آثار برجسته در زمینه علوم ادبی به شمار می‌آید. این اثر علاوه‌بر اینکه در کنار دیگر کتب مهمی چون «المعجم» شمس قیس و «معیارالاشعار» خواجه‌نصیر قرار می‌گیرد، جایگاهی ویژه در تحقیقات حوزه‌ی وزن شعر فارسی دارد.
نقدی بر آثار
ابوالحسن نجفی با خلق آثار تأثیرگذار در زمینه‌ی شعر، ادبیات و ویرایش جایگاه بسیار برجسته مهمی در ادبیات فارسی پیدا کرد و بر مردم هم نسل خود و همچنین نسل‌های بعدی تأثیر بسیار گذاشت. بااین‌حال، نقدهایی نیز بر آثار او وارد شده است.
با اینکه که کتاب «غلط ننویسیم» از آثار برجسته در زمینه‌ی زبان فارسی به شمار می‌رود، همواره مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. برخی از منتقدان معتقدند که نجفی در این اثر، زبان را به‌عنوان یک نظام بسته و غیرقابل‌تغییر معرفی کرده است. آن‌ها بر این باورند که توصیه‌های او گاه به‌جای تکیه بر مبانی علمی، بیشتر به دیدگاه‌های شخصی او اتکا دارد. این نقد به‌ویژه در تحلیل قواعد زبان فارسی و تجویزهای خاص نجفی نمایان است؛ چراکه زبان یک موجودیت پویا و زنده است و تغییرات آن باید بر اساس چارچوب‌های علمی بررسی شود. یکی از مباحث موردبحث در کتاب، تحلیل جایگاه واژه «را» در جمله فارسی است. منتقدان اظهار داشته‌اند که این تحلیل بیشتر بر اساس ذوق فردی نجفی است و گاه میان گروه‌های نحوی و مصداق‌های عینی اختلاط ایجاد کرده است. به همین دلیل، نتیجه‌گیری‌های او در این زمینه از نظر برخی صاحب‌نظران زبان‌شناسی دقیق و علمی به نظر نمی‌رسد. برخی از منتقدان همچنین به این نکته اشاره کرده‌اند که نجفی گاهی بی‌اعتنا به مباحث پذیرفته‌شده در زبان‌شناسی مدرن عمل کرده است و توصیه‌های او باید با دقت بیشتری مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.
ارتباط با دیگر چهره‌های ادبی
ابوالحسن نجفی یکی از ارکان اصلی حلقه ادبی «جُنگ اصفهان» بود و تأثیر قابل‌توجهی بر شکل‌گیری و رشد نویسندگان مطرحی چون هوشنگ گلشیری گذاشت. گلشیری که خود به تأثیرات استاد نجفی بر آثارش اشاره کرده، او را به‌عنوان یک راهنمای ارزشمند در مسیر ادبیات می‌شناسد. نجفی به همراه دیگر بنیان‌گذاران «جُنگ اصفهان»، فضایی را برای نقد و بررسی آثار ادبی فراهم آورد که در آن نویسندگان می‌توانستند در مورد آثار یکدیگر تبادل نظر کنند و به رشد فکری و هنری دست یابند.
سیروس شمیسا، استاد برجسته‌ی ادبیات فارسی و نویسنده‌ی ایرانی، از جمله افرادی است که از راهنمایی‌ها و آموزه‌های ابوالحسن نجفی بهره‌مند شده است. شمیسا به تأثیرات عمیقی که در دوران حضورش در تهران از نجفی پذیرفته، اشاره می‌کند و نقش او را در شکل‌دهی به دیدگاه‌های ادبی و علمی‌اش بسیار مؤثر می‌داند. سیروس شمیسا به همراه امید طبیب‌زاده و جمعی دیگر از زبان‌شناسان در سال ۱۳۹۴، با برگزاری نشستی به بررسی نوآوری‌های ابوالحسن نجفی در عروض فارسی پرداختند. او درباره‌ی ابوالحسن نجفی چنین می‌گوید: «نجفی با همه فرق داشت، چراکه یک زبان‌شناس حرفه‌ای با ذهن و متدهای علمی بود. وی به قدرت شنوایی، لهجه و گویش اعتمادی نداشت و همیشه مانند افرادی که تازه وارد ادبیات و شعر شده‌اند شعرها را روی کاغذ می‌نوشت و سپس وزن کار را مشخص می‌کرد. این بهترین نشان از دقیق بودن وی دارد.»
اسماعیل نوری علا که در زمینه‌ی شعر، نقد ادبی و ترجمه فعال بوده، از حلقه‌های ادبی و روشنفکری بهره می‌برد که نجفی نیز یکی از افراد تأثیرگذار در آن‌ها محسوب می‌شد. عکسی از ابوالحسن نجفی و اسماعیل نوری علا در یک نشست ادبی وجود دارد که در کنار افرادی مثل سیمین بهبهانی، مهدی اخوان ثالث و محمدعلی و شهرزاد سپانلو هستند. تأثیرپذیری از این افراد و به‌ویژه از ابوالحسن نجفی به‌وضوح در آثار اسماعیل نوری علا به چشم می‌خورد.
جایزه‌ی ابوالحسن نجفی
جایزه‌ی ابوالحسن نجفی از سوی مرکز فرهنگی شهر کتاب به بهترین ترجمه‌های ادبی اهدا می‌شود. این جایزه که از سال ۱۳۹۵ آغاز به کار کرده، با هدف پاسداشت یاد و تلاش‌های علمی و فرهنگی ابوالحسن نجفی و همچنین ارتقای کیفیت ترجمه‌های ادبی به زبان فارسی برگزار می‌شود. اعطای این جایزه نخستین‌بار در سال ۱۳۹۵ برای تشویق مترجمان به خلق ترجمه‌های دقیق و باکیفیت آغاز شد. تمرکز آن بر انتخاب بهترین ترجمه‌های رمان و مجموعه داستان کوتاه منتشر شده است.
هیئت داوران جایزه‌ی ابوالحسن نجفی شامل چهره‌های برجسته‌ی ادبیات و زبان‌شناسی است که هر دوره با دقت و حساسیت آثار ارسال‌شده را بررسی می‌کنند. از جمله داوران این جایزه می‌توان به مهستی بحرینی، ضیاء موحد، حسین معصومی‌همدانی و عبدالله کوثری اشاره کرد. مترجمان و ناشران می‌توانند آثار خود را برای رقابت در این رویداد فرهنگی ارسال کنند. برگزیدگان این جایزه، علاوه بر دریافت نشان افتخاری ابوالحسن نجفی، جوایز نقدی دریافت می‌کنند. این جایزه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای ادبی کشور شناخته شده و نقشی مؤثر در تشویق مترجمان به تولید آثار فاخر و نیز ارتقای جایگاه ترجمه در زبان فارسی ایفا کرده است.
کتاب گفت‌وگو با ابوالحسن نجفی
کتاب گفتگو با ابوالحسن نجفی همراه با یادداشتی از منوچهر بدیعی، به کوشش امید طبیب‌زاده منتشر شده و مجموعه‌ای است که زندگی، دیدگاه‌ها و دستاوردهای ابوالحسن نجفی، زبان‌شناس و مترجم برجسته ایرانی، را بررسی می‌کند. متن اصلی این گفتگوها که پیش‌تر در جشن‌نامه ابوالحسن نجفی منتشر شده بود، در این کتاب با اصلاحات جزئی، افزودن مقاله‌ای از منوچهر بدیعی و فهرست راهنمایی جامع بازنشر شده است. کتاب در شش بخش تنظیم شده است: زندگی شخصی و خاطرات، ترجمه، ادبیات، فرهنگ‌نگاری، غلط ننویسیم و واکنش نجفی به نقدها و ارائه دیدگاه‌های جدید درباره‌ی این کتاب مهم و درنهایت، وزن شعر فارسی.
مروری بر ترجمه‌های ابوالحسن نجفی
کتاب خانواده تیبو
کتاب خانواده تیبو اثر روژه مارتن دوگار از آثار برجسته‌ی ادبیات‌معاصر است که در چهار جلد منتشر شده و داستان زندگی دو برادر، آنتوان و ژاک، را در بستر تحولات اجتماعی و اخلاقی فرانسه اوایل قرن بیستم روایت می‌کند. این رمان موضوعاتی همچون مذهب، سیاست، انقلاب، جنگ و فلسفه زندگی را با نگاهی عمیق بررسی می‌کند. در انتخاب و ترجمه‌ی آثار، همواره به سراغ کتاب‌هایی می‌رفت که پیش‌تر مطالعه کرده و پسندیده بود و در این ترجمه نیز دقت و وسواس ویژه‌ای به کار برده است.
کتاب شازده کوچولو
شازده کوچولو اثر آنتوان دو سنت اگزوپری، یکی از مشهورترین آثار ادبی جهان است. این کتاب که اولین‌بار در سال ۱۹۴۳ منتشر شد، داستان خلبانی را روایت می‌کند که پس از سقوط در صحرای آفریقا با شازده کوچولو، موجودی فضایی از سیارک B-612، ملاقات می‌کند. این اثر از طریق روایت سفرهای شازده کوچولو به سیارات مختلف و ملاقات با شخصیت‌های گوناگون، به بررسی مفاهیمی چون عشق، دوستی، مسئولیت و اهمیت ارزش‌های واقعی زندگی می‌پردازد. ترجمه‌ی ابوالحسن نجفی از این اثر با زبانی ساده و لحنی شاعرانه ارائه شده است. نجفی با نقد ترجمه‌های پیشین، از جمله محمد قاضی و احمد شاملو، تلاش کرد مفاهیم و پیام‌های اصلی کتاب را با دقت بیشتری منتقل کند. ترجمه‌ی او به دلیل وفاداری به متن اصلی و توجه به جزئیات، با استقبال فراوان روبه‌رو شد.
کتاب کالیگولا
کالیگولا داستان امپراتور روم باستان را روایت می‌کند که پس از مرگ خواهر و معشوقه‌اش، دچار جنون شده و قوانین عجیبی در کشورش وضع می‌کند. ابوالحسن نجفی این نمایشنامه را مستقیماً از زبان فرانسه ترجمه کرده است. ترجمه‌ی او به دلیل دقت، شیوا بودن و وفاداری به متن اصلی، مورد تحسین قرار گرفته و نسبت به دیگر ترجمه‌ها حذفیات کمتری دارد.
کتاب ادبیات چیست
ژان پل سارتر در این کتاب ابتدا مفهوم ادبیات را مورد بررسی قرار می‌دهد و به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا آثار ادبی تنها بازنمودهایی از کنش‌های زبانی هستند یا اینکه کارکردهای عمیق‌تری دارند. یکی از موضوعات کلیدی کتاب، تعهد ادبی است که در آن سارتر به این مسئله می‌پردازد که نویسنده باید نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی زمان خود متعهد باشد.
کتاب وظیفه‌ی ادبیات
این کتاب شامل چندین مقاله از نویسندگان برجسته‌ای مانند آلن روبگریه، ژان پل سارتر و سیمون دوبوار است و گردآوری و ترجمه‌ی آن‌ها برعهده‌ی ابوالحسن نجفی بوده است. این مقالات به موضوعات مختلفی مثل نقش ادبیات در جامعه، تعهد اجتماعی نویسندگان، ارتباط ادبیات با سیاست، و تأثیر ادبیات بر فرهنگ و تفکر بشری می‌پردازند.
کتاب درباره‌ی نمایش
کتاب درباره نمایش شامل مقالات، یادداشت‌ها، سخنرانی‌ها، نقدها و مصاحبه‌های پراکنده‌ی ژان پل سارتر است که به تحلیل و بررسی نمایش و تئاتر می‌پردازد.
کتاب ضد خاطرات
این کتاب که نوشته‌ی آندره مالرو است، به شرح مهم‌ترین تجربیات شخصی او از سفرها و وقایع زندگی‌اش می‌پردازد. این کتاب که شیوه‌ی روایت آن خطی نیست، خاطرات را بر اساس اهمیتشان بیان می‌کند و وقایع را بدون ترتیب زمانی ارائه می‌دهد. این کتاب با ترجمه‌ی ابوالحسن نجفی و رضا سیدحسینی به انتشار رسیده است.
مروری بر تالیفات ابوالحسن نجفی
کتاب وزن شعر فارسی
این کتاب به‌صورت درس‌نامه‌ای تنظیم شده و شامل ده درس است که به‌طور مفصل اصول وزن شعر را توضیح می‌دهد. این اثر به‌عنوان مقدمه‌ای برای کتاب دوم نجفی با عنوان طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی شناخته می‌شود.
کتاب اختیارات شاعری
این کتاب شامل مقالاتی است که نجفی در طول سال‌ها فعالیت‌های ادبی خود در نشریات مختلف به چاپ رسانده است. او به توضیح اصول و قواعد عروض فارسی پرداخته و سعی داشته تا مفاهیم پیچیده‌ی وزن شعر را به زبانی ساده و قابل‌فهم برای خوانندگان توضیح دهد. کتاب به دو بخش اصلی تقطیع و طبقه‌بندی وزن‌ها تقسیم می‌شود. مقاله‌ی اصلی این کتاب، با عنوان اختیارات شاعری، به‌عنوان مهم‌ترین مقاله‌ی کتاب شناخته می‌شود.
کتاب فرهنگ فارسی عامیانه
نجفی در این کتاب تفاوت‌های بین زبان عامیانه و زبان روزمره را مورد بررسی قرار داده و به توضیح کاربردهای مختلف این زبان‌ها پرداخته است. کتاب شامل اصطلاحات عامیانه همراه با مثال‌هایی از متون مختلف، به‌ویژه ادبیات داستانی فارسی است که به خوانندگان کمک می‌کند تا با کاربرد واقعی این اصطلاحات آشنا شوند.
کتاب مبانی زبان‌شناسی
این کتاب با زبانی ساده و قابل‌فهم، به بررسی مفاهیم اساسی زبان‌شناسی مدرن می‌پردازد و تلاش دارد این مباحث را برای عموم خوانندگان قابل دسترس کند. در محتوای کتاب، نجفی ابتدا به تشریح اصول بنیادی زبان‌شناسی، شامل ساختارهای زبانی، ارتباط زبان با تفکر و فرهنگ، و قواعد دستوری پرداخته است.
کتاب غلط ننویسیم
این کتاب یکی از منابع مهم در زمینه نگارش و ویرایش زبان فارسی است که به بررسی نکات و قواعد نگارشی می‌پردازد. هدف این کتاب کمک به نویسندگان، دانشجویان و عموم مردم برای نوشتن صحیح و روان فارسی است. در این کتاب، نجفی به‌تفصیل درباره‌ی قواعد نگارش صحیح مانند نحوه‌ی استفاده از علائم نگارشی، فاصله‌گذاری و ساختار جملات توضیح می‌دهد. یکی از بخش‌های مهم کتاب به بررسی اشتباهات رایج در نوشتار فارسی اختصاص دارد.
