قبل از اینکه جستوجوی کامپیوتری در مخزن کتابخانهها رایج شود، اگر میخواستید دنبال کتابی بگردید، باید در جعبههای چوبیای که در هر کدامشان صدها برگه چیده شده بود بالا و پایین میکردید. شاید برای خودتان هم برگههای فهرستنویسی تهیه کرده باشید و اطلاعاتتان را روی آنها نظم و ترتیب داده باشید. برخلاف ظاهر خنثی و پیشپاافتادۀ آنها، این برگهها تاریخ پرفرازونشیب و خونباری داشتهاند، از نظام طبقهبندی علمی مدرن تا نژادپرستی و سازمانهای اطلاعاتی.
آتلانتیک — مثل هر فارغالتحصیلِ دانشگاهی دیگری، من هم روزگاری خود را در کتابخانه حبس میکردم تا برای امتحانات شفاهی دورۀ دکتری مطالعه کنم. این آیین تشرف با لیستی بلندبالا برای خواندن آغاز میشود. در روز امتحان، دانشپژوه باید تسلطش را بر رشتۀ خود، چه هنر اسلامی و چه تاریخ آلمان، به اثبات برساند. دانشجو در مقابل هیئتی از اساتید مینشیند و به سؤالاتی پاسخ میدهد که آنها از فهرستی از کتابها درآوردهاند.
برای اینکه خودم را برای این امتحان آماده کنم، آنقدر برگۀ فیشبرداری خریدم که برای کل عمرم بس باشد. روی هر مستطیل ۴ در ۶، نکات اصلی هر کتاب را استخراج کردم و نوشتم. فیشهای من، که قابل حمل، مصور و تودستی بود و بهراحتی میشد مرتبشان کرد و دوباره به هم زد، باعث شد تا این امتحان را با موفقیت پشت سر بگذارم.
اما در آن دوره، که حدود ده سال پیش بود، وقتی داشتم نکات سخنرانیام را تمرین میکردم، هیچگاه به ذهنم خطور نکرد که برگههای فهرستنویسی دقیقاً متعلق به همین تاریخ اروپا هستند، یعنی رشتهای که در آن تحصیل میکردم. برگۀ فهرستنویسی محصول عصر روشنگری است و یکی از چهرههای برجستۀ این عصر آن را ابداع کرده است: کارل لینۀ سوئدی، گیاهشناس، پزشک و …
