تأسیس فلسفه برای فارابی، نه صرفاً تأسیس یک علم نظری، بلکه نحوی پیگیری حقیقت در جهت سعادت انسان و تأسیس مدینۀ فاضله بوده است؛ به همین جهت است که فلسفه برای او همواره در تلاقی با دین شکل می گیرد و نمی تواند موضعی در برابر آن نداشته باشد. گویا فارابی پیجویی حقیقت در فلسفه را شرط سعادت مدینه و تشکیل مدینۀ فاضله را تحقق حقیقتی م یداند که در فلسفه پیجویی می شود. برای فارابی، فیلسوف است که میتواند علوم و صناعات نظری و عملی را در موقعیت مناسب شان در شهر محقق کند و به همین جهت، تنها او می تواند ریاست مدینه را بر عهده داشته باشد. به همین جهت برای او، «امام»، «واضع النوامیس» و «فیلسوف» هر یک از جهتی، بر شخصی واحد دلالت می کنند. متن پیش رو از کتاب تحصیل السعادة فارابی که در پی توضیح این مسئله است، پیش از این در ایران ترجمه نشده بود و اینک بر اساس تصحیح دکتر جعفر آل یاسین، ترجمه شده است.
(۵۳) [۲] و نخستینِ همۀ این علوم [۳] آن علمی است که موجودات را با براهین یقینی معقول می نماید، و علومِ دیگر خودِ این [معقولات] را می گیرند و نسبت به آنها اقناع ایجاد می کنند و آنها را به تخیل می آورند تا آموزش آنها به جمهورِ جوامع و ساکنان شهرها آسان شود؛ چراکه در میان جوامع و ساکنان شهرها، برخی خواص اند و برخی عوام. عوام کسانی هستند که در معلومات نظریشان به آنچه بادی رأی مشترک ایجاب می کند بسنده می کنند یا مشی شان بر این است که به آن بسنده کنند، و خواص کسانی هستند که در هیچ یک از معلومات نظریشان بر آنچه بادی رأی مشترک ایجاب می کند بسنده نمی کنند، بلکه اعتقادشان را به آنچه بدان اعتقاد دارند و علمشان را به آنچه بدان علم دارند از مقدماتی به دست می آورند که تا جای ممکن پیجویی شده باشد. از همین روست که هرکس که …
