کتاب تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش

کتاب تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش نوشته محمود طاهراحمدی است. این کتاب مجموعه‌ای جالب و خواندنی است که از نظر تاریخی نیز به‌نوعی سیر تطور انقلاب اسلامی ایران را بازگو می‌کند. 

درباره کتاب تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش

وقوع انقلاب اسلامی در ایران، یکی از بزرگ‌ترین رخدادهای سیاسی ـ اجتماعی سدهٔ بیست در جهان بود که تمامی تحلیل‌گران را به حیرت واداشت. قدرت‌های استعمارگر که ایران را به سلاح‌های پیشرفته، مجهز کرده بودند، نام آن را جزیرهٔ ثبات در منطقهٔ بی‌ثبات نامیدند که به زعم خویش، هیچ نیرویی توان مقابله با آن را نخواهد داشت؛ اما آنچه که حیرت آنان را دوچندان می‌کرد، ماهیت اسلامی انقلاب بود که تا آن روز سابقه نداشت. انقلاب اسلامی به دعوت «مرجعیت دینی» و لبیک ملت مسلمان، پس از سال‌ها مجاهدت در بهمن ۱۳۵۷ به ثمر نشست. بی‌شک یکی از مهم‌ترین سنگرهای مبارزه در انقلاب اسلامی حلقهٔ واسط میان رهبران انقلاب و عامهٔ مردم مسجد بود. این نقش در سال‌های پس از پیروزی نیز تداوم یافته و سنگری برای برنامه‌ریزی و سازماندهی نیروها و مدیریت تظاهرات بود که به علت گستردگی آن در سراسر کشور، مقابله با آن برای رژیم ممکن نبود.

یکی از مساجد فعال و تأثیرگذار «مسجد همت» بود که با داشتن موقعیت جغرافیایی مناسب ـ واقع بودن در تجریش ـ و فعالیت شخصیت‌های انقلابی همچون آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله ملکی نقش مهمی در مبارزه علیه طاغوت ایفا کرد. مرکز اسناد انقلاب اسلامی که رسالت آن ثبت و انتشار تاریخ پرشکوه انقلاب اسلامی می‌باشد به انتشار کتب متعددی در این زمینه اقدام کرده است که «تاریخ شفاهی مسجد همت»، یکی از این کتاب‌ها می‌باشد.

در تدوین پروژه‌های تاریخ شفاهی، خاطرات و یادمانده‌های شاهدان و متصدیان موضوع مورد بررسی می‌باشد. در این طرح نیز ضمن بهره‌گیری از منابع و اسناد، با اتکا به خاطرات، فعالیت‌های مبارزاتی و فرهنگی آن در دوران انقلاب، نقش آنها در پیروزی انقلاب اسلامی بازکاوی شده است.

خواندن کتاب تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به تاریخ شفاهی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش

صرف‌نظر از نقش مساجد در شماری از رویدادهای سیاسی و اجتماعی ایران معاصر و نادیده انگاشتن دوران فترت مساجد در روزگار خودسری رضاشاه، آنچه بیشتر باعث رونق مساجد در سال‌های میان شهریور ۱۳۲۰ تا بهمن ۱۳۵۷ شد و در نبود نهادهای مدنی، کارکرد سیاسی و اجتماعی آنها را پررنگ کرد، فعالیت تشکل‌های مذهبی و پیوند نوگرایان دینی با مسجد بود.

در این میان، نوگرایان دینی که ارتباط چندانی با لایه‌های مؤمن مسجدی نداشتند و محافل خود را اغلب در مؤسسه‌های فرهنگی و جدا از مسجد برپا می‌کردند، به‌تدریج توانستند با فعالیت در چند مسجد، توجه جوانان مشتاق و بخش عظیمی از مردم را به سمت مساجد جلب کنند.

پیوند نوگرایان دینی با مساجد و دیگر نهادهای رسمی مذهبی در پی سخنرانی‌های دکتر علی شریعتی در حسینیهٔ ارشاد به اوج خود رسید و از آن پس در بیشتر مساجد در کنار منبر وعظ و خطابه، یک میز و صندلی نیز برای سخنرانی سخنرانان غیرمعمم تعبیه شد.

مسجد همت تجریش نیز یکی از مساجدی بود که از آغاز تأسیس، همواره کانون فعالیت مذهبی ـ سیاسی نوگرایان دینی از روحانی و غیرروحانی بود، به‌خصوص آنکه آیت‌الله سیدمحمود طالقانی نیز سال‌ها در مسجد همت، هفته‌ای یک بار تفسیر قرآن می‌گفت و شیخ مصطفی ملکی، امام جماعت مسجد نیز از مذهبی‌های دوران ملی شدن صنعت نفت و جزء مبارزان نهضت ملی بود.

این همه باعث شده بود که مسجد همت در سال‌های پیش از انقلاب، به ویژه از اواخر دههٔ ۱۳۴۰ تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، مسجد منحصر به فردی در میان مساجد شمیران باشد و در عین پای‌بندی به شرع انور، آرا و اندیشه‌های نوگرایانه را در این منطقه ترویج کند.

در کتاب حاضر که پژوهشی است متکی برخاطرات شفاهی تنی چند از متصدیان و نمازگزاران مسجد همت، چگونگی تأسیس و کارکرد عبادی ـ سیاسی و اجتماعی آن بررسی شده و خاطراتی که نزدیک بود به فراموشی سپرده شود، نوشته و تدوین گردید.

به همین منظور، خاطرات بیست و سه نفر از متصدیان و فعالان این مسجد، نخست بر روی نوار ضبط شد و پس از نوشتن مطالب ضبط شده بر روی کاغذ و تبدیل آنها به زبان نوشتاری در تألیف و نگارش این کتاب به کار گرفته شد. ضمن اینکه در قسمت‌هایی از کتاب نیز اسناد و منابع مکتوب مورد استفاده قرار گرفت.