روابط ایران و ارمنستان در زمان شاهپور دوم

«روابط ایران و ارمنستان در زمان شاهپور دوم» کتابی به قلم محمد علیمردانی (-۱۳۶۴) است. این کتاب به چندوچون روابط ایران با ارمنستان در زمان شاهپور دوم ساسانی می‌پردازد و اطلاعات ارزشمندی از چگونگی اوضاع سیاسی و اجتماعی دوره این پادشاه بر اساس منابع تاریخی موثقی همچون تاریخ بلعمی و مسعودی و مجمل التواریخ و... بدست ‌می‌دهد. در بخشی از این کتاب می‌خوانید: ارمنستان در سال ۳۵۹ میلادی مورد تهاجم ایران قرار گرفت ارتش ایران از جنوب وارد ارمنستان شد. تیگرانوکرتا و دژمهم زیادا به اشغال ایرانیان در آمد. سپس ارتش ایران قلعه مهم دیگری به نام ((آنگق)) را محاصره نمود ولی به واسطه برودت هوا نتوانست آن دژ را تصرف کند ولی واحد های دیگر ارتش ایران که مأمور شده بودند قلعه ((آنی)) را محاصره کنند وارد آن دژ شدند. قلعه آنی محل قبور خانواده ارشکانیان ارمنستان بود و بسیاری از بزرگان این خاندان درآن محل به خاک سپرده شده بودند. سربازان ایرانی آن دژ را غارت کردند. آرشاک به گرجستان گریخت و در انتظار فرصت مناسب در آن سرزمین درنگ کرد. شاهپور به دلیل درگیری با روم نتوانست کار ارمنستان را یکسره نماید و کار ارمنستان را نیمه کاره رها کرد و به شمال عراق برای جنگ با روم رفت. در این هنگام شاه آرشاک موقع را غنیمت شمرد و با کمک لشکریان گرجی که وارد نیروهای او شده بودند به ارمنستان بازگشت. سرداران ایرانی نتوانستند از عهده او برآیند و ناچار شدند خاک ارمنستان را ترک کنند. شاهپور که از این اقدام آرشاک برآشفته شده بود اما نتوانست کاری از پیش ببرد زیرا رومیان به فرماندهی یولیانوس به ایران حمله کرده بودند.