کتاب سنگلج

کتاب سنگلج نوشته‌ی فاطمه اعتمادی اثری‌ست که توسط انتشارات نامه مهر منتشر شده است. این کتاب مجموعه‌ای از نمایشنامه‌های رادیویی است که با محوریت تهران قدیم، محله‌ها، شخصیت‌ها و رویدادهای تاریخی و فرهنگی شهر، به روایت زندگی، خاطرات و تحولات اجتماعی می‌پردازد. در کنار نویسنده، نیکو یوسفی به‌عنوان محقق در شکل‌گیری این مجموعه نقش داشته است. سنگلج با بهره‌گیری از زبان و لحن محاوره‌ای و بازآفرینی فضاهای اصیل شهری، تلاش می‌کند بخشی از میراث فرهنگی و هنری ایران را زنده نگه دارد و به مخاطب امروز منتقل کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب سنگلج

سنگلج مجموعه‌ای از نمایشنامه‌های رادیویی است که فاطمه اعتمادی با نگاهی پژوهش‌محور و روایی به نگارش درآورده است. این کتاب در قالب چندین پرده و صحنه، روایتگر زندگی مردم تهران در دوره‌های مختلف، به‌ویژه محله‌ی سنگلج و دیگر نقاط تاریخی شهر است. ساختار کتاب مبتنی بر دیالوگ‌های زنده، فضاپردازی‌های صوتی و بازآفرینی رویدادهای واقعی و خیالی است که در بستر تاریخ و فرهنگ تهران شکل گرفته‌اند. هر نمایشنامه با شخصیت‌هایی از طبقات مختلف اجتماعی، از شاهان و رجال تا مردم کوچه و بازار، روایت می‌شود و به موضوعاتی چون تئاتر، تعزیه، نوروز، تحولات شهری، و زندگی روزمره می‌پردازد. در بخش‌هایی از کتاب، کارشناسان و پژوهشگران نیز حضور دارند و با توضیحاتی درباره‌ی وقایع تاریخی یا بناهای مهم، به غنای محتوایی اثر افزوده‌اند. سنگلج نه‌تنها به بازنمایی فضای تهران قدیم می‌پردازد، بلکه با نگاهی انتقادی و گاه طنزآمیز، تغییرات اجتماعی و فرهنگی را نیز به تصویر می‌کشد. این مجموعه برای علاقه‌مندان به تاریخ اجتماعی، فرهنگ عامه و هنر نمایش، اثری خواندنی و متفاوت به‌شمار می‌آید.

خلاصه کتاب سنگلج

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند! سنگلج با چندین نمایشنامه‌ی رادیویی آغاز می‌شود که هرکدام به گوشه‌ای از زندگی و تاریخ تهران قدیم سرک می‌کشد. در یکی از پرده‌ها، فضای خانه‌ای قدیمی در تهران به تصویر کشیده می‌شود؛ جایی که خانواده‌ها در کنار هم زندگی می‌کنند و آب‌حوضی، روحوضی‌خوان و همسایه‌ها با شوخی و جدل‌های روزمره، فضای شاد و پرجنب‌وجوشی می‌سازند. روایت‌ها با زبان محاوره‌ای و طنز، به اختلافات طبقاتی، دغدغه‌های معیشتی و سنت‌های محلی می‌پردازند. در بخش دیگری، داستان به دربار ناصرالدین‌شاه و ماجرای دارالفنون می‌پردازد. شاه و اطرافیانش درگیر خاطرات و حسرت‌های گذشته‌اند و از افول دارالفنون و سرنوشت امیرکبیر سخن می‌گویند. این بخش با دیالوگ‌هایی میان شاه، همسرش و مدیر دارالفنون، فضای تاریخی و سیاسی آن دوران را بازسازی می‌کند. نمایشنامه‌های دیگر به موضوعاتی چون نوروز در تهران قدیم، مراسم خانه‌تکانی، خرید سال نو، و آداب و رسوم محلی می‌پردازند. شخصیت‌هایی مانند مرتضی احمدی، آب‌حوضی عودلاجان، و اعضای خانواده‌های تهرانی، هرکدام نماینده‌ی بخشی از فرهنگ و خاطرات جمعی شهر هستند. در پرده‌هایی دیگر، به تکیه دولت و مراسم تعزیه پرداخته شده است؛ جایی که شاه و معین‌البکا درباره‌ی اهمیت عزاداری و نقش تکیه در فرهنگ ایرانی گفت‌وگو می‌کنند. همچنین، روایت‌هایی از محله‌ی سنگلج، بازارچه‌ها، کلیساهای ارامنه و زندگی روزمره‌ی مردم، با جزئیات و نگاهی مردم‌نگارانه ارائه شده است. در بخش‌هایی از کتاب، به ورود عکاسی به ایران، تحولات شهری، و نقش شخصیت‌هایی چون رضاخان و مظفرالدین‌شاه در تغییر چهره‌ی تهران اشاره شده است. روایت‌ها گاه با خاطرات و گفت‌وگوهای خانوادگی، گاه با بازسازی صحنه‌های تاریخی و گاه با طنز و انتقاد اجتماعی همراه‌اند. در مجموع، سنگلج تابلویی چندلایه از تهران قدیم و تحولات فرهنگی و اجتماعی آن ارائه می‌دهد.

چرا باید کتاب سنگلج را بخوانیم؟

سنگلج اثری‌ست که با ترکیب نمایشنامه، روایت تاریخی و زبان محاوره‌ای، تجربه‌ای متفاوت از خواندن درباره‌ی تهران و فرهنگ ایرانی فراهم می‌کند. این کتاب نه‌تنها به بازآفرینی فضاها و شخصیت‌های فراموش‌شده‌ی شهر می‌پردازد، بلکه با پرداختن به جزئیات زندگی روزمره، آداب و رسوم، و تحولات اجتماعی، تصویری زنده و ملموس از گذشته ارائه می‌دهد. استفاده از دیالوگ‌های زنده، شوخی‌ها و روایت‌های چندصدایی، باعث شده است که فضای کتاب پویا و نزدیک به حال‌وهوای واقعی مردم باشد. همچنین، حضور کارشناسان و پژوهشگران در بخش‌هایی از کتاب، به غنای تاریخی و مستندات آن افزوده است. سنگلج برای کسانی که به تاریخ اجتماعی، فرهنگ عامه و هنر نمایش علاقه دارند، فرصتی برای آشنایی با لایه‌های پنهان و روایت‌نشده‌ی تهران فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان تاریخ اجتماعی، پژوهشگران فرهنگ عامه، دوست‌داران تئاتر و نمایشنامه، و کسانی که به دنبال شناخت ریشه‌های فرهنگی و هویتی تهران هستند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که به روایت‌های مردم‌نگارانه و بازآفرینی فضاهای شهری علاقه دارند، سنگلج انتخاب مناسبی است.