کتاب اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در نظام حقوقی اسلام

کتاب اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در نظام حقوقی اسلام نوشته‌ی سعید رجحان اثری پژوهشی در حوزه فقه و حقوق اسلامی است که به بررسی مبانی، دلایل و پیامدهای حرمت ربا و معاملات ربوی در نظام حقوقی اسلام می‌پردازد. این کتاب توسط انتشارات دانشگاه امام صادق منتشر شده است. نویسنده با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، ضمن مرور تحقیقات پیشین در حوزه ربا، تلاش کرده است تا با تکیه‌بر منابع فقهی، قرآنی و عقلی، به پرسش‌های بنیادین درباره چرایی و چگونگی حرمت ربا و تفاوت آن با معاملات مشابه مانند بیع نسیه پاسخ دهد. ساختار کتاب شامل بررسی دیدگاه‌های اقتصادی، حقوقی و فقهی درباره ربا، تحلیل تطبیقی نظریات مختلف و تبیین جایگاه ربا در نظام حقوقی اسلام است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در نظام حقوقی اسلام

کتاب اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در نظام حقوقی اسلام به قلم سعید رجحان، اثری تخصصی در حوزه فقه اقتصادی و حقوق اسلامی است که به یکی از چالش‌برانگیزترین احکام شریعت، یعنی حرمت ربا و معاملات ربوی، می‌پردازد. نویسنده با رویکردی تحلیلی، ابتدا مروری بر پژوهش‌های اقتصادی و فقهی مرتبط با ربا ارائه کرده و سپس به تبیین ساختار نظام حقوقی اسلام و جایگاه ربا در این نظام پرداخته است. کتاب در چهار فصل اصلی تنظیم شده است: فصل نخست به بررسی تحقیقات پیشین و رویکردهای مختلف درباره ربا اختصاص دارد؛ فصل دوم به تبیین رویکرد حقوقی و فقهی نسبت به ربا و جایگاه آن در نظام حقوقی اسلام می‌پردازد؛ فصل سوم به تحلیل تاریخی و نظری ربا در نظام سرمایه‌داری و تطور نظریات اقتصادی درباره بهره و ربا اختصاص یافته و فصل چهارم به مبانی فقهی و حقوقی اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در اسلام می‌پردازد. در این بخش، نویسنده با استناد به آیات قرآن، روایات و آرای فقها، به بررسی تفاوت ربا با معاملات مشابه و نقد حیله‌های حقوقی برای دورزدن حرمت ربا می‌پردازد. کتاب با هدف پاسخ به پرسش‌های بنیادین درباره چرایی حرمت ربا و ارائه تصویری روشن از مبانی حقوقی و فقهی آن، تلاش کرده است تا ضمن نقد دیدگاه‌های رایج، راهکارهایی برای حل مسائل معاصر مرتبط با بانکداری و تأمین مالی در جوامع اسلامی ارائه دهد.

خلاصه کتاب اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در نظام حقوقی اسلام

کتاب غیرداستانی است و این بخش باید پیام‌ها و ایده‌های اصلی کتاب را خلاصه کند. در این کتاب، سعید رجحان با رویکردی حقوقی و فقهی، به بررسی اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در نظام حقوقی اسلام پرداخته است. دغدغه اصلی نویسنده، تبیین چرایی و چگونگی حرمت ربا و تفاوت آن با معاملات مشابه است. کتاب با مرور تحقیقات اقتصادی و فقهی پیشین، نشان می‌دهد که علی‌رغم گستردگی پژوهش‌ها، هنوز بسیاری از پرسش‌های اساسی درباره ربا بی‌پاسخ مانده‌اند. در فصل‌های ابتدایی، نویسنده ضمن معرفی دیدگاه‌های اقتصادی و فقهی درباره ربا، به تحلیل انتقادی نظریات مختلف درباره بهره، نقش زمان در معاملات و تفاوت میان قرض‌الحسنه و معاملات ربوی می‌پردازد. سپس با تکیه‌بر منابع قرآنی و روایات، اصل حرمت ربا را به‌عنوان یک قاعده مبتنی بر عدالت و نفی ظلم معرفی می‌کند و تأکید دارد که حرمت ربا نه‌تنها یک حکم عبادی، بلکه ریشه در مصالح و مفاسد واقعی دارد. در بخش‌های بعدی، نویسنده به تفاوت ربا با معاملات مشابه مانند بیع نسیه، بیع سلف و سایر عقود اسلامی می‌پردازد و نشان می‌دهد که معیار اصلی در حرمت ربا، وجود ظلم و نابرابری ذاتی در قرارداد است؛ به‌گونه‌ای که حتی با رضایت طرفین یا استفاده از حیله‌های حقوقی، ماهیت ظالمانه ربا تغییر نمی‌کند. نویسنده با تحلیل آرای فقها و بررسی قواعد فقهی، نتیجه می‌گیرد که اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی، مبتنی بر قبح عقلی ظلم و تأکید شریعت بر عدالت اقتصادی است. در نهایت، کتاب با بررسی راهکارهای جایگزین برای تأمین مالی در نظام اسلامی، به این نتیجه می‌رسد که بانکداری بدون ربا و استفاده از عقود اسلامی مانند قرض‌الحسنه، مضاربه و مرابحه می‌تواند جایگزین مناسبی برای معاملات ربوی باشد و زمینه تحقق عدالت اقتصادی را در جامعه فراهم کند.

چرا باید کتاب اصل عدم مشروعیت قراردادهای ربوی در نظام حقوقی اسلام را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، به یکی از مسائل بنیادین اقتصاد و حقوق اسلامی یعنی ربا می‌پردازد و تلاش کرده است تا با بررسی دقیق منابع فقهی و حقوقی، تفاوت ربا با سایر معاملات را روشن کند. از ویژگی‌های شاخص کتاب، پرداختن به پرسش‌های معاصر درباره بانکداری، تأمین مالی و چالش‌های عملی اجرای بانکداری بدون ربا است. همچنین، نویسنده با نقد دیدگاه‌های رایج و بررسی حیله‌های حقوقی، به تبیین مبانی عدالت اقتصادی در اسلام پرداخته است. مطالعه این اثر، دیدی عمیق‌تر نسبت به فلسفه حرمت ربا و راهکارهای جایگزین در نظام حقوقی اسلام ارائه می‌دهد و می‌تواند برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به فقه اقتصادی و حقوق اسلامی، منبعی ارزشمند برای فهم بهتر مبانی نظری و عملی این حوزه باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان رشته‌های حقوق، فقه، اقتصاد اسلامی و مطالعات بانکداری توصیه می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغه عدالت اقتصادی، بانکداری بدون ربا یا مسائل شرعی معاملات مالی را دارند، مطالعه این اثر مفید خواهد بود.