کتاب اقتصاد انرژی و محیط زیست

کتاب اقتصاد انرژی و محیط زیست (تغییرات آب و هوایی و کارآمدسازی یارانه انرژی) نوشته یداله دادگر، روح‌اله نظری و فاطمه فهیمی‌فر اثری پژوهشی و تحلیلی در حوزه‌ی اقتصاد انرژی و پیوند آن با مسائل محیط زیست است که انتشارات نور علم آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی چالش‌های یارانه‌های انرژی، تغییرات اقلیمی و سیاست‌های اصلاحی در ایران و جهان می‌پردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب اقتصاد انرژی و محیط زیست

کتاب اقتصاد انرژی و محیط‌زیست اثری دانشگاهی است که به بررسی رابطه‌ی میان اقتصاد انرژی، سیاست‌های یارانه‌ای و پیامدهای زیست‌محیطی می‌پردازد. نویسندگان با رویکردی تحلیلی، روند تاریخی و معاصر پرداخت یارانه به سوخت‌های فسیلی را در کشورهای مختلف، به‌ویژه ایران، واکاوی کرده‌اند. 

ساختار کتاب اقتصاد انرژی و محیط‌زیست شامل مقدمه‌ای بر اقتصاد انرژی، مروری بر تغییرات آب و هوایی و کنفرانس‌های بین‌المللی، تحلیل عملکرد زیست‌محیطی کشورها، روش‌های اعمال یارانه، موانع و ابتکارات اصلاح یارانه‌ها، مقایسه‌ی سیاست‌های یارانه‌ای و بررسی تأثیر رویدادهای جهانی مانند همه‌گیری کووید - ۱۹ و جنگ اوکراین بر سیاست‌های انرژی است. 

کتاب اقتصاد انرژی و محیط‌زیست با تکیه‌بر پژوهش‌های به‌روز و داده‌های بین‌المللی، تصویری جامع از چالش‌های سیاست‌گذاری انرژی و محیط زیست ارائه می‌دهد و در عین حال به مسائل خاص ایران نیز توجه دارد. قالب کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که هم برای استفاده‌ی درسی در مقاطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی و هم برای مطالعهٔ پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه‌ی انرژی و محیط زیست مناسب باشد.

خلاصه کتاب اقتصاد انرژی و محیط زیست

کتاب اقتصاد انرژی و محیط‌زیست به بررسی عمیق پیوند میان مصرف انرژی، سیاست‌های یارانه‌ای و پیامدهای زیست‌محیطی می‌پردازد. نویسندگان ابتدا مفاهیم پایه‌ای اقتصاد انرژی را شرح داده‌اند و نشان داده‌اند که چگونه تولید، توزیع و مصرف انرژی، به‌ویژه سوخت‌های فسیلی، بر محیط زیست و تغییرات اقلیمی اثرگذار است. یکی از محورهای اصلی کتاب، تحلیل نقش یارانه‌های انرژی در افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و تشدید آلودگی و گرمایش جهانی است. در ادامه، کتاب به روند تاریخی و بین‌المللی مقابله با تغییرات آب و هوایی می‌پردازد و کنفرانس‌های مهمی مانند پروتکل کیوتو و توافق پاریس را بررسی می‌کند. 

نویسندگان با اشاره به چالش‌های سیاسی و اقتصادی حذف یارانه‌های سوخت‌های فسیلی، تجربه‌ی کشورهای مختلف را در این زمینه مرور کرده‌اند و به موانع و مقاومت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در برابر اصلاح یارانه‌ها پرداخته‌اند. بخش‌هایی از کتاب به وضعیت ایران اختصاص یافته و ضمن تحلیل سیاست‌های یارانه‌ای و پیامدهای آن بر اقتصاد و محیط زیست کشور، به دشواری‌های اصلاح این سیاست‌ها و تأثیر رویدادهای جهانی مانند همه‌گیری کووید - ۱۹ و جنگ اوکراین بر سیاست‌گذاری انرژی در ایران اشاره شده است.  کتاب بر ضرورت اصلاح تدریجی و هدفمند یارانه‌های انرژی، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و حرکت به‌سوی انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید دارد و پیامدهای مثبت این اصلاحات را برای توسعه‌ی پایدار و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی برمی‌شمارد.

چرا باید کتاب اقتصاد انرژی و محیط زیست را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی و زیست‌محیطی جهان معاصر، یعنی یارانه‌های انرژی و پیامدهای آن، فرصتی برای درک عمیق‌تر رابطه‌ی اقتصاد، سیاست و محیط زیست فراهم می‌کند. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، با روندهای جهانی و ملی در حوزه‌ی سیاست‌گذاری انرژی، تجربه‌های موفق و ناموفق اصلاح یارانه‌ها و تأثیر این سیاست‌ها بر توسعه‌ی پایدار آشنا می‌شود. همچنین، کتاب با ارائه‌ی داده‌ها و تحلیل‌های به‌روز، به فهم بهتر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی مصرف انرژی و ضرورت حرکت به‌سوی انرژی‌های پاک کمک می‌کند. این اثر برای کسانی که دغدغه‌ی آینده‌ی محیط زیست، اقتصاد انرژی و سیاست‌گذاری عمومی دارند، منبعی ارزشمند و کاربردی است.

خواندن کتاب اقتصاد انرژی و محیط‌زیست را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی کتاب اقتصاد انرژی و محیط‌زیست برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های اقتصاد، محیط زیست، علوم سیاسی و مدیریت انرژی مناسب است. همچنین، سیاست‌گذاران، فعالان حوزه‌ی محیط زیست و علاقه‌مندان به مسائل توسعه‌ی پایدار و انرژی می‌توانند از مطالب آن بهره‌مند شوند. این کتاب به‌ویژه برای کسانی که به دنبال شناخت چالش‌ها و راهکارهای اصلاح یارانه‌های انرژی و تأثیر آن بر محیط زیست هستند، توصیه می‌شود.

درباره یدالله دادگر

یدالله دادگر، متولد ۱۳۳۲ در کرمانشاه، استاد اقتصاد و یکی از چهره‌های مشهور در حوزه‌ی اقتصاد اسلامی و حقوق اقتصادی در ایران است. او در سال ۱۳۵۷ مدرک کارشناسی اقتصاد خود را از دانشگاه شیراز دریافت کرد، سپس در مقطع کارشناسی‌ارشد در همین رشته ادامه تحصیل داد و در سال ۱۳۷۴ موفق به اخذ دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران شد. او عضو هیئت علمی و استاد گروه حقوق اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی است و سال‌ها سابقه‌ی تدریس در دانشگاه‌های مختلف کشور را در کارنامه دارد.

از جمله سوابق علمی و اجرایی او می‌توان به مدیریت گروه اقتصاد دانشگاه مفید، دبیری کمیته تحصیلات تکمیلی همان دانشگاه، مدیریت گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه تربیت مدرس، و عضویت در هیئت مؤسس، هیئت‌مدیره و نایب‌رئیسی نخستین انجمن علمی اقتصاد اسلامی ایران اشاره کرد. همچنین، دادگر در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ معاون پژوهشی دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی بود و در سال ۱۳۹۷ دبیری «کنفرانس ملی سازمان مالیاتی» را بر عهده داشت. او از سال ۱۳۹۵ تاکنون سردبیر مجله‌ی بین‌المللی «International Journal of New Political Economy» است و در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ نیز مدیریت و سردبیری پروژه‌ی ملی «دانشنامه‌ی اقتصاد» وزارت علوم را بر عهده داشته است. یدالله دادگر به‌دلیل فعالیت‌های علمی، پژوهشی و آموزشی خود، دو بار در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۹ به‌عنوان استاد نمونه‌ی دانشگاه شهید بهشتی برگزیده شد و مورد تقدیر قرار گرفت.

بخشی از کتاب اقتصاد انرژی و محیط زیست

«تغییرات اقلیمی و سوخت‌های فسیلی: در حال حاضر یک موضوع کلیدی اقتصاد انرژی و یک نگرانی همگانی، تغییرات اقلیمی و آب و هوایی است که در حال ویران کردن سلامت در سطح جهانی است. در تابستان سال ۲۰۲۳ به بعد، دمای هوا در تعدادی از کشورها نزدیک ۵۰ درجه سانتیگراد بود. در نتیجه آتش‌سوزی‌های بزرگی در سواحل غربی آمریکای شمالی، جنگل‌ها و شهرها را در بر گرفته بود. برخی از مناطق از جمله در کشورهای آلمان و چین در سیلاب گرفتار شده بودند. خلاصه زمین با سرعتی زیاد و در حال گرم‌تر شدن است. یک علت گرمایش سریع زمین استفاده از سوخت‌های فسیلی شامل زغال سنگ، نفت، گازوئیل، بنزین، نفت سفید و گاز است. زیرا این عمل دی اکسید کربن و بسیاری از آلاینده‌های دیگر را در جو آزاد می‌کند. یک دلیل کلیدی استفاده گسترده از سوخت‌های فسیلی، علی‌رغم آگاهی از تأثیر مخرب آن‌ها بر وضعیت آب و هوایی، این است که این سوخت‌ها حاوی مقدار فوق‌العاده‌ای انرژی هستند. به عنوان مثال یک لیتر بنزین حاوی ۸۰۰۰ کیلو کالری انرژی است. این میزان انرژی برابر با مقدار انرژی‌ای است که یک درخت در بیش از یک ماه از خورشید جذب می‌کند. این در حالی است که هنوز بخش عظیمی از سیستم انرژی جهان به سوخت‌های فسیلی وابسته است. تعدادی از کشورها حتی برای تولید برق از زغال سنگ، نفت و گاز استفاده می‌کنند. گازوئیل در کامیون‌ها و کشتی‌هایی که کالاها را در سراسر جهان حمل می‌کنند؛ نفت سفید برای تأمین انرژی هواپیماها؛ بنزین برای سوخت خودروهای شخصی؛ و گاز برای پخت غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما واقعیت این است که تغییر از سوخت‌های فسیلی به منابع انرژی تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های آبی، خورشیدی و بادی بسیار حیاتی است چون در آن صورت است که زمین می‌تواند شانسی برای حفظ دمای استاندارد داشته باشد. اما چالش جدی در این رابطه تغییر رویکرد مردمان و دولت‌های وابسته به سوخت فسیلی است.»