کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

کتاب الکترونیکی «خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان» نوشتهٔ محمد حسینی اثری پژوهشی در حوزهٔ فلسفه است که نشر گوی آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی تطور مفهوم علیت از دوران یونان باستان تا شکل‌گیری فلسفهٔ اسلامی می‌پردازد و با رویکردی انتقادی، سیر تاریخی و تحولات نظری این مفهوم را در میان فیلسوفان مختلف واکاوی می‌کند. موضوع اصلی کتاب، رابطهٔ علت و معلول و جایگاه آن در نظام‌های فلسفی است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

«خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان» اثری پژوهشی و تحلیلی در حوزهٔ فلسفه است که به بررسی مفهوم علیت و تطور آن در سنت‌های فلسفی مختلف می‌پردازد. این کتاب در قالب ناداستان و با ساختاری نظام‌مند، ابتدا به ریشه‌های اندیشهٔ علیت در یونان باستان می‌پردازد و سپس سیر تحول این مفهوم را در میان فیلسوفان یونانی، نوافلاطونی و در نهایت فیلسوفان مسلمان دنبال می‌کند. نویسنده با تکیه‌بر منابع تاریخی و فلسفی، تلاش کرده است تا تصویری جامع از چگونگی شکل‌گیری، نقد و بازخوانی مفهوم علیت ارائه دهد. کتاب از منظر تاریخی و تحلیلی، به بررسی دیدگاه‌های فیلسوفانی چون ارسطو، افلاطون، فلوطین و فیلسوفان اسلامی مانند کندی، فارابی و ابن‌سینا می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه مفهوم علیت از یک ایدهٔ اسطوره‌ای و دینی به یک اصل بنیادین در فلسفهٔ اسلامی تبدیل شده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که خواننده را با فرازونشیب‌های فکری و نظری پیرامون علیت آشنا می‌کند و زمینهٔ مقایسهٔ تطبیقی میان مکاتب مختلف را فراهم می‌آورد.

خلاصه کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

کتاب «خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان» با بررسی تاریخی و تحلیلی مفهوم علیت آغاز می‌شود و نشان می‌دهد که اندیشهٔ علیت از دوران اسطوره‌ای و باورهای ابتدایی بشر نسبت به رابطهٔ میان پدیده‌ها ریشه گرفته است. نویسنده ابتدا به این نکته می‌پردازد که حتی در اسطوره‌ها و افسانه‌های کهن، نوعی باور به رابطهٔ علت و معلول وجود داشته و این باور به‌تدریج در قالب نظریه‌های فلسفی شکل گرفته است. در ادامه، کتاب به بررسی دیدگاه فیلسوفان یونان باستان مانند طالس، آناکسیمنس، فیثاغورس، هراکلیتوس، سقراط، افلاطون و ارسطو می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه هر یک از این متفکران، مفهوم علیت را در نظام فکری خود تبیین کرده‌اند. به‌ویژه، ارسطو با ارائهٔ نظریهٔ علل چهارگانه (مادی، صوری، فاعلی و غایی) نقطهٔ عطفی در تاریخ اندیشهٔ علیت ایجاد می‌کند و این مفهوم را به‌صورت نظام‌مند وارد فلسفه می‌سازد. کتاب سپس به تأثیر اندیشه‌های نوافلاطونی و نظریهٔ فیض فلوطین می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این نظریات، مفهوم علیت را از سطح تبیین‌های مادی و صوری به سطح وجودشناختی و متافیزیکی ارتقا داده‌اند. در بخش‌های بعدی، نویسنده به ورود فلسفهٔ یونانی به جهان اسلام و مواجههٔ متکلمان و فیلسوفان مسلمان با مسئلهٔ علیت می‌پردازد. در این بخش، دیدگاه‌های متکلمان معتزلی، کندی، فارابی، ابن‌سینا و دیگر فیلسوفان اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد و نشان داده می‌شود که چگونه این متفکران با نقد و بازخوانی نظریه‌های یونانی، مفهوم علیت را در چارچوب فلسفهٔ اسلامی بازتعریف کرده‌اند. در نهایت، کتاب به نقدهای واردشده بر نظریهٔ علیت، بررسی نظریهٔ صدور و قاعدهٔ الواحد و تحلیل دیدگاه‌های فیلسوفان متأخر و معاصر می‌پردازد. نویسنده تلاش کرده است تا با رویکردی انتقادی، نقاط قوت و ضعف هر یک از نظریه‌ها را آشکار کند و تصویری روشن از سیر تطور علیت در سنت فلسفی شرق و غرب ارائه دهد.

چرا باید کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان را بخوانیم؟

این کتاب برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر مفاهیم بنیادین فلسفی هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا با سیر تاریخی و تحولات نظری مفهوم علیت آشنا شوند. «خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان» با بررسی تطبیقی دیدگاه‌های فیلسوفان یونانی و اسلامی، امکان مقایسه و تحلیل انتقادی را به خواننده می‌دهد. همچنین، کتاب با پرداختن به نقدها و چالش‌های مطرح‌شده پیرامون علیت، ذهن مخاطب را به پرسشگری و بازاندیشی در مفاهیم فلسفی دعوت می‌کند. مطالعهٔ این اثر می‌تواند به درک بهتر ریشه‌های فلسفی اندیشهٔ اسلامی و نسبت آن با سنت یونانی کمک کند و زمینهٔ مناسبی برای پژوهش‌های بیشتر در حوزهٔ فلسفه فراهم آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، علاقه‌مندان به تاریخ اندیشه، و کسانی که دغدغهٔ فهم مفاهیم بنیادین مانند علیت، رابطهٔ علت و معلول و تطور آن در سنت‌های مختلف را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که به دنبال شناخت ریشه‌های فلسفهٔ اسلامی و ارتباط آن با فلسفهٔ یونان هستند، این اثر مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب خوانش انتقادی علیت از یونان تا فیلسوفان مسلمان

«کشف رابطه هدفمند میان اجزاء عالم هستی از دیرباز موضوع مطالعه اندیشمندان بوده است. یکی از این واقعیت‌ها که همواره سهم مهمی را به خود اختصاص داده است؛ تأثیر پدیده‌ها بر یکدیگر یا رابطه معنادار میان پدیده‌هاست. این کنش و واکنش معنادار هم در میان اجزای طبیعت دیده می‌شود و هم در فرآیند معرفت‌یابی و ادراکی بشر. تأثیر پدیده‌ها که در یک نام‌گذاری عام می‌توان از آن با عنوان علیت تعبیر نمود، کاملاً با نهاد انسان آشناست. انسان‌ها هرچند که نام و حقیقت علیت را ندانند اما به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه به رعایت آن ملتزم هستند؛ از این رو در هنگام گرسنگی، با تشخیص علت این عارضه به سراغ غذا می‌روند و نیاز خویش را برطرف می‌کنند و چون صدایی بشنوند، ناخودآگاه در پی یافتن منشأ آن صدا واکنش نشان می‌دهند. این قرائن، بدیهی‌ترین و فطری‌ترین تفسیر از اصل علیت است. اما کار بشر با این مفهوم به ظاهر بدیهی به همین جا ختم نگردید و ذهن پرسش‌گر بشر را اقناع نکرد. بررسی آثار به‌جای‌مانده از اندیشمندان کهن و بررسی تطور و رشد و نمو این مفهوم می‌تواند پژوهشگر این حوزه را با افق‌های جدیدی مواجه سازد و او را در نظریه‌پردازی در این مورد یاری کند. علت‌انگاری حتی بر پیدایش نخستین اندیشه‌های فلسفی نیز مقدم است.»