کتاب زمان تاریخی

کتاب الکترونیکی «زمان تاریخی: پژوهشی فلسفی در تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاریِ دورهٔ اسلامی» نوشتهٔ رضوان سلیم و با ترجمهٔ عبدالله ناصری طاهری و لیلا خسروی، اثری است که نشر مروارید آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی مفهوم زمان در اندیشهٔ تاریخ‌نگاران مسلمان می‌پردازد و تلاش می‌کند تا از خلال متون تاریخی، برداشت‌های مختلف از زمان و تأثیر آن بر تاریخ‌نگاری اسلامی را واکاوی کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب زمان تاریخی

«زمان تاریخی» اثری پژوهشی و فلسفی است که به بررسی ریشه‌ها و تحولات مفهوم زمان در تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری اسلامی می‌پردازد. این کتاب در قالب ناداستان و با رویکردی تحلیلی، به جایگاه زمان در اندیشهٔ مورخان مسلمان و نسبت آن با تاریخ‌نگاری می‌پردازد. نویسنده، رضوان سلیم، با تکیه‌بر منابع تاریخی و فلسفی، تلاش کرده است تا نشان دهد چگونه مفهوم زمان در متون تاریخی اسلامی شکل گرفته و چه تأثیری بر شیوه‌های روایت تاریخ داشته است. ساختار کتاب شامل هفت فصل است که هریک به یکی از ابعاد مهم تاریخ‌نگری اسلامی مانند مفهوم تاریخ، هویت، سیاست، مذهب، حکمت و امور غیبی می‌پردازد. این اثر نه‌تنها به تحلیل نظریه‌های تاریخی می‌پردازد، بلکه با بررسی نمونه‌های متون تاریخی، تلاش می‌کند تا لایه‌های پنهان مفهوم زمان را در تاریخ‌نگاری اسلامی آشکار کند. کتاب با مقدمه‌هایی از مترجمان و نویسنده آغاز می‌شود و در ادامه، با رویکردی تطبیقی، دیدگاه‌های مختلف دربارهٔ زمان را از سنت‌های ایرانی، هندی، یونانی و اسلامی بررسی می‌کند. در مجموع، «زمان تاریخی» تصویری جامع از چگونگی شکل‌گیری و تحول مفهوم زمان در تاریخ‌نگاری اسلامی ارائه می‌دهد و جایگاه آن را در میان سایر سنت‌های فکری جهان تحلیل می‌کند.

خلاصه کتاب زمان تاریخی

کتاب «زمان تاریخی» به بررسی مفهوم زمان در تاریخ‌نگاری اسلامی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه مورخان مسلمان با مسئلهٔ زمان مواجه بوده‌اند. نویسنده با تحلیل متون تاریخی و فلسفی، به این نتیجه رسیده است که مورخان اسلامی اغلب نتوانسته‌اند تعریف منسجمی از زمان ارائه دهند و همین امر باعث شده است که تاریخ‌نگاری اسلامی بیشتر به تدوین اخبار و وقایع بپردازد تا به تحلیل روندهای تاریخی. در این کتاب، دو نگاه اصلی به زمان در تاریخ‌نگاری اسلامی مطرح شده است: نگاه دینی که به ثبت اخبار انبیا و آفرینش انسان می‌پردازد و نگاه دنیوی که اخبار حکومت‌ها و دولت‌ها را ثبت می‌کند. نویسنده معتقد است که با گذار از سیرهٔ نبوی به تاریخ خلفا، دو نوع زمان دینی و سیاسی در تاریخ‌نگاری اسلامی شکل گرفت. همچنین، کتاب به تأثیر منابع غیر اسلامی مانند تورات و سنت‌های ایرانی و یونانی بر شکل‌گیری مفهوم زمان در تاریخ‌نگاری اسلامی اشاره دارد. در فصل‌های مختلف، نویسنده به موضوعاتی چون مفهوم هویت، سیاست، مذهب، حکمت و امور غیبی در تاریخ‌نگاری اسلامی می‌پردازد و نشان می‌دهد که هر یک از این حوزه‌ها برداشت خاصی از زمان دارند. برای مثال، در تاریخ سیاسی اسلام، مفاهیمی مانند بیعت، ارتداد، فتنه و جنگ به‌عنوان دوره‌های زمانی تکرارشونده مطرح می‌شوند. در حوزهٔ مذهب، زمان به‌عنوان امری ابدی و جهانشمول در نظر گرفته می‌شود و تغییر و تحول در آن جایگاهی ندارد. در بخش حکمت، نویسنده به نقش فلسفه در تاریخ‌نگاری اسلامی و به‌ویژه به دیدگاه ابن‌خلدون دربارهٔ زمان دوری اشاره می‌کند. در نهایت، کتاب به امور غیبی مانند وحی، رؤیا و پیشگویی می‌پردازد و نشان می‌دهد که این مفاهیم نیز با برداشت‌های خاصی از زمان پیوند خورده‌اند. در مجموع، «زمان تاریخی» تلاش می‌کند تا نشان دهد که مفهوم زمان در تاریخ‌نگاری اسلامی نه‌تنها متأثر از سنت‌های دینی و فلسفی است، بلکه با تحولات سیاسی و اجتماعی نیز پیوندی عمیق دارد و همین امر باعث شده است که تاریخ‌نگاری اسلامی ساختاری چندلایه و پیچیده پیدا کند.

چرا باید کتاب زمان تاریخی را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر مفهوم زمان در تاریخ‌نگری اسلامی، فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با لایه‌های پنهان اندیشهٔ تاریخی مسلمانان آشنا شود. «زمان تاریخی» با تحلیل متون و روایت‌های تاریخی، نشان می‌دهد که چگونه برداشت‌های مختلف از زمان، بر شکل‌گیری هویت، سیاست و مذهب در جوامع اسلامی تأثیر گذاشته است. مطالعهٔ این اثر به فهم بهتر ریشه‌های تاریخ‌نگاری اسلامی و تفاوت آن با سنت‌های غربی کمک می‌کند و امکان مقایسهٔ تطبیقی میان دیدگاه‌های فلسفی و تاریخی دربارهٔ زمان را فراهم می‌آورد. همچنین، کتاب با بررسی نمونه‌های متون تاریخی و تحلیل رویکردهای مختلف، به مخاطب کمک می‌کند تا نسبت میان تاریخ، زمان و هویت را در بستر فرهنگ اسلامی بهتر درک کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای پژوهشگران حوزهٔ تاریخ، فلسفه، مطالعات اسلامی و علاقه‌مندان به تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری اسلامی مفید است. همچنین، دانشجویان رشته‌های علوم انسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر نسبت میان زمان و تاریخ در سنت اسلامی هستند، می‌توانند از این اثر بهره‌مند شوند. «زمان تاریخی» به‌ویژه برای کسانی که دغدغهٔ تحلیل مفاهیم بنیادین تاریخ و هویت را دارند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب زمان تاریخی

«یکی از مفاهیمی که ذهن بشر را به خود مشغول ساخته، مسئلهٔ زمان است. در دل زمان است که زندگی آدمی جریان می‌یابد و رویدادها و شیوه‌های اندیشیدن که تاریخ جهان را می‌سازد، به دنبال هم می‌آید و انسان دست به نگارش تاریخ می‌زند. زمان، اساس تاریخ است. همان‌طور که ماهی در آب زندگی می‌کند، ما نیز در زمان زندگی می‌کنیم و نمی‌توانیم تصور کنیم که زندگی بدون آب یا بیرون از آن چگونه خواهد بود؛ بااین‌حال اگر از ما بپرسند: «زمان چیست؟» خود را درمانده می‌بینیم. به قول سنت‌اوگوستین (۳۵۴-۴۳۰ م)، «تا آن‌گاه که کسی از من نپرسیده که زمان چیست، نیک می‌دانم که چیست، اما اگر کسی از من بپرسد و من درصدد توضیح آن برآیم، به‌کلی آشفته می‌شوم. می‌توانم بااطمینان بگویم که می‌دانم اگر هیچ‌چیز سپری نمی‌شد، زمان گذشته‌ای وجود نمی‌داشت و اگر قرار نبود چیزی حادث شود، زمان آینده‌ای نیز نمی‌بود و اگر چیزی نبود، زمان حال وجود نداشت... نمی‌توان به‌درستی گفت که زمان هست، مگر ازجهت وضعیت قریب‌الوقوع نبودنش».»