کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه

کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه نوشته زینب روحانی‌پور که توسط نشر یافته منتشر شده، به بررسی قاعده‌ی تعذر وفا به عقد در فقه اسلامی و تطبیق آن با حقوق ایران و نظام‌های حقوقی بین‌المللی می‌پردازد. این اثر با رویکردی تحلیلی، ابعاد مختلف این قاعده را در عقود و تعهدات حقوقی واکاوی کرده و به مقایسه‌ی آن با مفاهیم مشابه در حقوق خارجی پرداخته است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه

کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه (با اشاره به حقوق خارجی و بین‌المللی) به یکی از مسائل بنیادین حقوق قراردادها یعنی قاعده‌ی تعذر وفا به عقد می‌پردازد؛ قاعده‌ای که بیان می‌کند اگر پس از انعقاد قرارداد، اجرای تعهدات به‌دلایلی خارج از اراده‌ی طرفین غیرممکن شود، عقد باطل یا منفسخ خواهد شد. زینب روحانی‌پور باتکیه‌بر منابع فقهی شیعه و اهل سنت، مبانی این قاعده را بررسی می‌کند و سپس به تحلیل جایگاه آن در حقوق ایران و تطبیق با نظام‌های حقوقی کشورهای دیگر و حقوق بین‌الملل می‌پردازد. 

اثر حاضر در فضایی میان‌رشته‌ای، هم به مباحث نظری و هم به رویه‌های عملی دادگاه‌ها و اسناد بین‌المللی توجه دارد. کتاب در پنج فصل تنظیم شده و علاوه‌بر مقدمه و کلیات، سه فصل اصلی را به تعریف و اقسام تعذر، مبانی فقهی قاعده و بررسی تطبیقی آن در حقوق ایران و خارجی اختصاص داده است. این کتاب در دوره‌ای نوشته شده که دعاوی ناشی از عدم اجرای تعهدات قراردادی در محاکم داخلی و بین‌المللی رو به افزایش است و نیاز به تحلیل دقیق‌تر این قاعده بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

خلاصه کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه

در کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه، ابتدا مفهوم تعذر از منظر لغوی، حقوقی و فقهی واکاوی می‌شود. تعذر به معنای ناتوانی در اجرای تعهدات به‌دلایل خارج از اراده‌ی متعهد است و با مفاهیمی مانند قوه قاهره و حادثه‌ی غیرمترقبه ارتباط دارد. کتاب توضیح می‌دهد که تعذر می‌تواند ناشی از عوامل شخصی (مانند بیماری یا فوت)، عوامل قانونی (مانند تغییر قوانین) یا عوامل قهری (مانند بلایای طبیعی) باشد؛ سپس تفاوت تعذر با مفاهیم مشابهی چون تعسر و عدم امکان اجرای قرارداد روشن می‌شود. در بخش بعد، مبانی فقهی قاعده‌ی تعذر وفا به عقد در فقه شیعه بررسی می‌شود؛ از جمله قاعده‌ی نفی ضرر، قبح تکلیف مالایطاق، لزوم ارتفاع احد نقیضین و قاعده‌ی نفی عسر و حرج. این مبانی نشان می‌دهند که اگر اجرای تعهدات غیرممکن شود، الزام به وفا به عقد منتفی است و عقد باطل یا منفسخ می‌شود. 

کتاب همچنین به آثار این قاعده در عقود مختلف مانند بیع، اجاره، مضاربه، کفالت و مزارعه می‌پردازد. در ادامه، جایگاه قاعد‌ی تعذر وفا به عقد در حقوق ایران و کشورهای خارجی و حقوق بین‌الملل بررسی می‌شود. نویسنده به مواد قانونی مرتبط در ایران (مانند مواد ۲۲۷ و ۲۲۹ قانون مدنی) و رویه‌های قضایی کشورهای مختلف اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که این قاعده در نظام‌های حقوقی مختلف به رسمیت شناخته شده است. در نهایت، کتاب با جمع‌بندی و ارائه‌ی پیشنهادهایی برای بهبود رویه‌های حقوقی در مواجهه با تعذر وفا به عقد به پایان می‌رسد.

چرا باید کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه را خواند؟

کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه با رویکردی تطبیقی و تحلیلی، به یکی از مسائل مهم حقوق قراردادها می‌پردازد که در بسیاری از دعاوی حقوقی و تجاری نقش تعیین‌کننده دارد. آشنایی با قاعده‌ی تعذر وفا به عقد و مبانی فقهی و حقوقی آن، برای فهم بهتر مسئولیت‌ها و حقوق طرفین قراردادها ضروری است؛ همچنین بررسی تطبیقی این قاعده در حقوق ایران و نظام‌های حقوقی خارجی، دید گسترده‌تری نسبت به حل اختلافات قراردادی و مدیریت ریسک‌های حقوقی فراهم می‌کند.

خواندن کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حقوق، وکلا، قضات و فعالان حوزه‌ی قراردادها و تجارت مفید است؛ همچنین این اثر می‌تواند برای کسانی که با مسائل حقوقی قراردادها، تعهدات و دعاوی مرتبط با عدم اجرای تعهدات مواجه‌ هستند، راهگشا باشد.

بخشی از کتاب تعذر وفا به عقد از دیدگاه فقه

«واژه تعذر که مصدر باب تفعل در قواعد زبان عربی است، از ریشه عذر مشتق شده و جمع آن اعذار است. این واژه به معانی مختلفی چون پوزش خواستن، بهانه آوردن، رفع گناه و سرزنش کردن به‌کار می‌رود. همچنین عذر به آن چیزی اطلاق می‌شود که فرد به‌وسیله آن برای اعمال خود توجیهی می‌آورد، به‌ویژه با عنوان حجت یا دلیلی که برای توجیه یا دفاع از رفتار و اعمال خود ارائه می‌دهد. این کلمه در برخی موارد به معنای غلبه و پیروزی نیز آمده است؛ زیرا گاهی اوقات عذر و بهانه‌ها به عنوان ابزاری برای غالب آمدن بر موانع یا مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرند. تعذر به معنای عذر آوردن، غیر عملی شدن کاری یا فرار و دفاع از وضعیتی است که به نحوی غیر قابل اجرا یا انجام باشد. به عنوان مثال، سیاح این مفهوم را به معنای گریختن و مدافعه تفسیر می‌کند؛ یعنی زمانی که فرد از انجام کاری عاجز شده و با عذر و بهانه از آن می‌گریزد. در زبان عربی نیز این اصطلاحات به‌کار رفته‌اند، مثلاً عبارت «تعذر عن الامر» به معنای این است که فرد از انجام آن کار عقب‌نشینی کرد و از آن باز ماند. همچنین «تعذر علیه الامر» یعنی آن کار برای فرد سخت و دشوار شد و غیرممکن گردید. بنابراین، تعذر به طور کلی بیانگر شرایطی است که در آن عملی خاص به دلیل وجود موانع و مشکلات قابل اجرا و انجام نیست و فرد مجبور به توجیه ناتوانی خود در انجام آن می‌شود.»