کتاب آتش‌بیار معرکه!

در آخرین مشارکت سیاسی عمومی کشور، ۷ اسفندماه 94 شاهد انتخاباتی بودیم که برای نخستین‌بار اکثر رأی‌دهندگانش کاربران اینترنت و دارندگان تلفن‌های هوشمند هستند. به عقیده کارشناسان این انتخابات بیش از هر انتخابات دیگری متأثر از اینترنت و رسانه‌های اجتماعی بود. دلایل تأثیر شگرف اینترنت بر فضای سیاسی قابل تحلیل و بررسی است. برای نشان دادن میزان استفاده از اینترنت در یک جامعه یکی از معیارها «ضریب نفوذ» است که نشان‌دهنده تعداد دستگاه‌های متصل به اینترنت به نسبت تعداد جمعیت است. حدفاصل سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ میزان استفاده ایرانی‌ها از اینترنت رشد عجیبی را شاهد بود، این رشد نه‌تنها در افزایش ضریب نفوذ اینترنت از ۲۶٪ به ۵۳٪، بلکه در افزایش سرعت متوسط اینترنت نیز مشهود بوده است که درنهایت «شاخص کاربری اینترنت» یعنی حاصل‌ضرب ضریب نفوذ در سرعت متوسط اینترنت بیش از ۳۰ برابر شد. همچنین از نیمه دوم سال ۹۳ اپراتورهای تلفن همراه اقدام به ارائه‌ سرویس‌های اینترنت پرسرعت کردند. ارائه اینترنت پرسرعت بر روی موبایل از یک‌سو و محبوبیت بالای اپلیکیشن‌های موبایل از سوی دیگر باعث شد تعداد کاربران تلفن‌های هوشمند که در آغاز سال ۹۳ تنها دو میلیون نفر بود با رشد ده برابری در بهار سال ۹۴ به بیست میلیون نفر برسد. تجمیع عوامل مؤثر در دسترسی ایرانیان به اینترنت، یعنی افزایش شمار کاربران، سهولت دسترسی آنان به برنامه‌های رسانه ‌اجتماعی نظیر اینستاگرام، تلگرام و سایر اپلیکیشن‌ها و افزایش شاخص کاربری و فراگیری تلفن‌های هوشمند و اینترنت همراه در کنار هم باعث افزایش ناگهانی وزن اینترنت و موبایل بر فضای انتخابات شد، پدیده‌ای که در تاریخ سیاسی ایران کم‌سابقه است. قدرت در جهان امروزی معنای گذشته خود را از دست داده است و این تغییر مفهوم از قدرت به دلیل رشد سریع فضای سایبر و ایجاد زمینه‌ها‌ی جدید و مهم در سیاست است. این سخن «جوزف نای»، استاد برجسته دانشگاه «هاروارد» آمریکا است. ویژگی‌هایی همچون هزینه‌ پایین ورود، گمنامی و نامتقارن بودن در آسیب‌پذیری موجب ‌شده بسیاری در عصر کنونی بر این بعد از قدرت تمرکز کنند، به‌خصوص اینکه بازیگران کوچک‌تر در فضای سایبر نسبت به حوزه‌های سنتی‌تر ظرفیت و توان بیشتری برای اعمال قدرت سخت و نرم دارند. از سوی دیگر حوزه‌ سایبر یک محیط مصنوعی جدید و غیر قابل پیش‌بینی است؛ از جهتی نیز ویژگی‌های فضای سایبر برخی از اختلافات قدرت بین بازیگران را کاهش داده و نمونه مناسب و خوبی از پراکندگی قدرت را به نمایش می‌گذارد. در دنیای معاصر و عرصه حاکمیت فناوری و تکنولوژی، رسانه‌ها بار اصلی سیاست‌ورزی را بر دوش دارند. حجم قابل توجهی از مراودات و پیام‌های سیاسی از مقابل دیدگان مردم عبور کرده و به رهبران سیاسی و تصمیم‌گیرندگان می‌رسد. دریافت‌کنندگان نیز متقابلاً پاسخ‌های خود را در بسته‌های رسانه‌ای آماده کرده و برای طرف مقابل ارسال می‌کنند. در این شرایط میزان بهره‌مندی ایران به‌ویژه در حوزه‌های حاکمیتی از مزایای بی‌حدوحصر و امتیازات قابل دریافت از طریق ارتباطات رسانه‌ای و حضور فعال در عرصه‌های خبری در وضعیت مناسبی نیست. به همین منظور لازم است در کوتاه‌ترین زمان ممکن حلقه‌های مفقوده و نقایص موجود در فرآیند ارتباطات رسانه‌ای تکمیل شود. در این مسیر پتانسیل‌های فراوانی در بخش‌های دانشگاهی و رسانه‌ای و همچنین ظرفیت‌های دست‌نخورده‌ای در بخش‌های مختلف کشور وجود دارند.