کتاب منطق

کتاب منطق نوشته‌ی سیدمحمد حکاک اثری آموزشی و دانشگاهی در حوزه‌ی فلسفه و کلام است که انتشارات سمت آن را منتشر کرده است. این کتاب با هدف آموزش مبانی و قواعد منطق به دانشجویان و علاقه‌مندان علوم انسانی و اسلامی تدوین شده و به‌عنوان منبع درسی در بسیاری از دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نویسنده با تکیه‌بر تجربه‌ی تدریس و پژوهش، تلاش کرده است تا مفاهیم بنیادین منطق را با زبانی روشن و ساختاری منظم ارائه کند. ساختار کتاب به گونه‌ای طراحی شده که هم برای دانشجویان سال اول فلسفه و هم برای علاقه‌مندان به تفکر منطقی قابل استفاده باشد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب منطق

کتاب منطق سیدمحمد حکاک اثری است که به آموزش اصول و قواعد منطق سنتی می‌پردازد و به‌ویژه برای دانشجویان فلسفه و رشته‌های مرتبط تدوین شده است. نویسنده در مقدمه توضیح داده که هدف اصلی او رفع نقیصه‌ی بی‌توجهی به سطح و نیاز مخاطب در کتاب‌های پیشین بوده است؛ به همین دلیل، این کتاب با درنظرگرفتن دانشجویان مبتدی و کسانی که آشنایی قبلی با منطق ندارند، نگاشته شده است. ساختار کتاب به چهار بخش اصلی تقسیم شده: مدخل (مباحث مربوط به لفظ)، معرف (مباحث تصور)، حجت (مباحث تصدیق) و صناعات خمس. هر بخش با تمرین‌هایی همراه است تا فهم مطالب را عمیق‌تر کند. کتاب با رویکردی تحلیلی و آموزشی، مفاهیم پایه‌ای مانند دلالت، اقسام لفظ، کلی و جزئی، نسبت‌های چهارگانه‌ی کلیات، تعریف و اقسام آن، و همچنین مباحث مربوط به قضیه، قیاس، مغالطه و شعر را بررسی کرده است. این اثر نه‌تنها به مباحث نظری منطق می‌پردازد، بلکه کاربردهای آن را در تفکر، استدلال و تحلیل مفاهیم نیز نشان می‌دهد.

خلاصه کتاب منطق

کتاب منطق سیدمحمد حکاک با تمهیدی درباره‌ی ماهیت تفکر و تعریف منطق آغاز می‌شود. نویسنده منطق را مجموعه‌ای از قواعد فکرکردن و معیاری برای سنجش صحت تفکر معرفی کرده است. در این بخش، تفاوت میان تصور (علم بدون حکم) و تصدیق (علم همراه با حکم) توضیح داده می‌شود و نقش منطق در سامان‌دهی به این دو نوع معرفت روشن می‌گردد. در بخش مدخل، مباحث مربوط به لفظ و دلالت بررسی شده است. نویسنده اقسام دلالت (عقلی، طبعی، وضعی) و تفاوت‌های آن‌ها را شرح داده و سپس به اقسام دلالت لفظی (مطابقی، تضمنی، التزامی) پرداخته است. همچنین، تقسیم‌بندی الفاظ به مفرد و مرکب، و توضیح ویژگی‌های هرکدام، بخش دیگری از این فصل را تشکیل می‌دهد. در باب اول، مباحث مربوط به تصور مطرح شده است. مفاهیمی مانند کلی و جزئی، اقسام کلی (از نظر وجود، تساوی صدق بر افراد، و خروج از ذات افراد)، و تفاوت میان کلی و کل، به‌تفصیل بررسی شده‌اند. نسبت‌های چهارگانه‌ی میان کلیات (تساوی، عموم و خصوص مطلق، عموم و خصوص من‌وجه، تباین) و تأثیر آن‌ها در تحلیل مفاهیم نیز در این بخش آمده است. در ادامه، کلیات خمس (نوع، جنس، فصل، عرض عام و خاص) و نقش آن‌ها در تعریف و تمایز مفاهیم توضیح داده شده است. نویسنده با مثال‌های متنوع، تفاوت میان ذاتیات و عرضیات را روشن کرده و به تقسیمات جزئی‌تر هرکدام پرداخته است. در باب دوم، مباحث تصدیق و استدلال مطرح شده است. تعریف قضیه، اقسام آن (حملی، شرطی)، و تقسیمات مختلف قضایا از نظر موضوع، رابطه، جهت و غیره بررسی شده‌اند. سپس به بحث حجت و اقسام آن (قیاس، استثنایی، صناعات خمس) پرداخته شده و شرایط و ساختار قیاس منطقی، انواع مغالطه و نقش آن‌ها در خطای استدلالی توضیح داده شده است. در بخش پایانی، مباحثی درباره‌ی شعر و نسبت آن با تخیل و محاکات، و همچنین جایگاه شعر در میان صناعات پنج‌گانه‌ی ارسطویی آمده است. کتاب با تمرین‌هایی در پایان هر فصل، مخاطب را به تفکر و تمرین عملی دعوت می‌کند.

چرا باید کتاب منطق را بخوانیم؟

این کتاب با ساختاری منظم و رویکردی آموزشی، مفاهیم بنیادین منطق را به‌گونه‌ای ارائه کرده که برای دانشجویان و علاقه‌مندان به تفکر منطقی قابل فهم باشد. ویژگی شاخص این اثر، توجه به سطح مخاطب و پرهیز از پیچیدگی‌های غیرضروری است؛ به‌طوری‌که حتی کسانی که پیش‌زمینه‌ی فلسفی ندارند، می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. تمرین‌های انتهای هر فصل به تثبیت مطالب کمک می‌کند و مثال‌های متنوع، کاربرد منطق را در تحلیل مفاهیم و استدلال‌های روزمره نشان می‌دهد. همچنین، کتاب با پرداختن به موضوعاتی مانند مغالطه و صناعات خمس، فراتر از آموزش صرف قواعد، به پرورش مهارت نقد و تحلیل منطقی نیز توجه دارد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان فلسفه، علوم انسانی و الهیات، و همچنین کسانی که به دنبال تقویت مهارت تفکر منطقی و تحلیل استدلال‌ها هستند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای علاقه‌مندان به مباحث زبان‌شناسی، آموزش و پژوهش در حوزه‌ی منطق و کسانی که می‌خواهند از خطاهای استدلالی پرهیز کنند، مناسب است.