بریده‌هایی از کتاب چه کسی بر جهان حکومت می کند؟

فراموشی تاریخی پدیده‌ای بسیار خطرناک است؛ نه‌فقط به این علت که سلامت فکری و اخلاقی را زایل می‌کند، بلکه بیشتر به این علت که زمینه را برای وقوع جنایاتی در آینده فراهم می‌سازد

حوزهٔ فعالیت ایدئولوژیست‌ها و اصحاب رسانه حمایت از دموکراسی است. در دنیای واقعی، نخبگان غالباً از دموکراسی بیزارند. شواهد مهمی وجود دارد که از دموکراسی فقط تا جایی حمایت می‌شود که به پیشبرد اهداف اجتماعی و اقتصادی یاری رساند. این نتیجه‌ای است که دانشمندان علوم اجتماعی آن را با اکراه تأیید می‌کنند. تحقیر دموکراسی توسط نخبگان، به‌طور چشمگیری در واکنش آنان به افشاگری‌های ویکی لیکس آشکار شد. بیشترین توجه را اسناد افشاشده‌ای به‌خود جلب کرد که بیانگر حمایت اعراب از موضع ایالات متحده دربارهٔ ایران است

مهم‌ترین پیروزی در جنگ‌های منطقهٔ هندوچین، در سال ۱۹۶۵ به‌دست آمد؛ زمانی‌که کودتای نظامی تحت‌حمایت ایالات متحده در اندونزی به‌وسیلهٔ ژنرال سوهارتو به ارتکاب جنایات عظیم منجر شد. سازمان سیا این جنایات را با جنایات افرادی مانند هیتلر و استالین و مائو مقایسه کرد؛ و روزنامهٔ نیویورک‌تایمز آن را کشتار جمعی متناوب با سرخوشی نامحدود خواند.

دیکتاتورهای موفق تا زمانی که می‌توانند کنترل کشور را به نفع قدرت‌های بزرگ حفظ کنند، باید حمایت شوند؛ همانند بسیاری از کشورهای نفت‌خیز.

فراموشی تاریخی پدیده‌ای بسیار خطرناک است؛ نه‌فقط به این علت که سلامت فکری و اخلاقی را زایل می‌کند، بلکه بیشتر به این علت که زمینه را برای وقوع جنایاتی در آینده فراهم می‌سازد.

یکی از تفاوت‌های اساسی میان دو کشور آمریکا و مصر، استقلال ایالات متحده بود؛ بنابراین به‌راحتی می‌توانست مقررات نظریهٔ اقتصادی را، که در آن زمان آدام اسمیت ارائه کرده بود، نادیده بگیرد. آن مقررات امروزه برای جوامع در حال توسعه تجویز می‌شود. استدلال آدام اسمیت این بود که مستعمره‌های تازه‌استقلال‌یافته باید محصولات اصلی خود را با هدف صادرات تولید کرده و کالاهای مرغوب ساخته‌شدهٔ بریتانیا را وارد کنند و هیچ‌گاه تلاش نکنند تولید کالاهای حیاتی، به‌ویژه پنبه، را به‌انحصار خود درآورند. آدام اسمیت هشدار داد در غیر این صورت، افزایش ارزش تولید سالیانه در بریتانیا، به‌جای رشد سریع، کند خواهد شد و در مسیر حرکت کشورشان به‌سمت ثروت و عظمت واقعی مانع ایجاد خواهد کرد

در حمایت از آدام اسمیت باید افزود: او به این شناخت رسیده بود که اگر بریتانیا از قوانین اقتصاد سالم، که امروزه «نئولیبرالیسم» نامیده می‌شود پیروی می‌کرد، چه اتفاقی رخ می‌داد. او هشدار داد که اگر کارخانه‌داران و بازرگانان و سرمایه‌گذاران بریتانیایی کشور را ترک کنند، ممکن است سود ببرند؛ اما انگلستان متحمل ضرر و زیان می‌شود. احساس او این بود که حس تعصب به وطن آنان را هدایت خواهد کرد؛ بنابراین اقتصاد بریتانیا به‌وسیلهٔ «دستی نامرئی» از ویرانی ناشی از عقلانیت اقتصادی در امان خواهد ماند. اصطلاح «دست نامرئی» آدام اسمیت را به‌سختی می‌توان فراموش کرد. او فقط در کتاب ثروت ملل خود از اصطلاح «دست نامرئی» استفاده کرده است.

از دیدگاه من، نمی‌توان مطالب زیادی دربارهٔ مسئولیت روشنفکران گفت، مگر یک حقیقت ساده:‌ روشنفکران معمولاً امتیازاتی دارند؛ امتیازداشتن فرصت‌هایی را دربردارد و فرصت، مسئولیت به‌دنبال می‌آورد. پس فرد، گزینه‌های گوناگونی پیشِ رو دارد.

گاهی اوقات تضاد میان «آنچه ما از آن حمایت می‌کنیم» و «آنچه انجام می‌دهیم» به‌صراحت بیان شده است. یکی از محققان سرآمد که در این زمینه تلاش کرد، هانس مورگنتا، بنیان‌گذار نظریهٔ واقع‌گرایی در روابط بین‌الملل بود. در مطالعه‌ای کلاسیک، که در سال ۱۹۶۴ و در تب‌وتاب ناشی از ترور جان اف کندی منتشر شد، مورگنتا این دیدگاه متعارف را مطرح کرد که ایالات متحده یک ‌«هدف متعالی» دارد: «برپایی صلح و آزادی در کشور و در سرتاسر جهان؛ زیرا عرصهٔ داخلی که ایالات متحده باید از آن دفاع و هدف آن را ترویج کند، جهانی شده است.» اما او به‌عنوان پژوهشگری نکته‌سنج به این نتیجه رسید که سابقهٔ تاریخی آمریکا از ریشه و اساس با آن «هدف متعالی» ناسازگار است.

در شصت سال گذشته، قربانیان در سرتاسر جهان «الگوی شکنجه» سیا را تحمل کرده‌اند که بر اساس آمار ارائه‌شده توسط مورخ، آلفرد مک‌کوی در کتاب خود با عنوان پرسشی دربارهٔ شکنجه، هزینهٔ آن سالیانه به یک‌میلیارد دلار می‌رسد. او نشان می‌دهد که چگونه روش‌های شکنجهٔ سیا، در دههٔ ۱۹۵۰، با تغییرات اندکی دوباره در تصاویر شرم‌آور منتشرشده از زندان ابوغریب عراق نمایان شد. هیچ مبالغه‌ای در عنوان پژوهش جنیفر هاربری دربارهٔ سابقهٔ شکنجه توسط ایالات متحده وجود ندارد: حقیقت، شکنجه و شیوهٔ آمریکایی. [۱۴]

آلن نارین، که برخی از شجاعانه‌ترین و آشکارترین تحقیقات درخصوص شکنجه را انجام داده است، اشاره می‌کند: «آنچه اوباما با عنوان ممنوعیت شکنجه متوقف کرد، تنها درصد کمی از شکنجه‌ای است که در حال حاضر آمریکایی‌ها انجام می‌دهند، در حالی که بخش زیادی از ساختار شکنجه حفظ شده است و به‌وسیلهٔ بیگانگان تحت‌حمایت ایالات متحده انجام می‌شود. اوباما می‌تواند حمایت از نیروهای خارجی شکنجه‌گر را متوقف کند، اما این گزینهٔ مدنظر او نیست.»

همهٔ شواهد گویای این هستند که امروزه سیاست‌گذاران اساساً به این دیدگاه آدولف برلی، مشاور توانای رئیس‌جمهور فرانکلین ولانو روزولت، وفادار هستند: کنترل ذخایر بی‌نظیر خاورمیانه می‌تواند به «کنترل واقعی جهان» بینجامد [۲] و به همان نسبت، آنان معتقدند که ازدست‌دادن کنترل خاورمیانه، طرح سلطهٔ آمریکا بر جهان را تهدید خواهد کرد. آن طرح در جریان جنگ جهانی دوم به‌روشنی تشریح شد و از آن زمان به بعد، در مواجهه با تغییرات اساسی در نظم جهانی تداوم یافت.

ناتو به‌محض از میان برداشته‌شدن دستاویز موجه خود، در سال ۱۹۸۹، با نقض وعده‌های شفاهی خود به میخائیل گورباچف، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، گسترش حوزهٔ حاکمیت خود را به‌سمت شرق آغاز کرد. از این زمان به بعد، ناتو به نیرویی مداخله‌گر به رهبری آمریکا و با حوزهٔ عملیاتی گسترده تبدیل شد، به‌نحوی که ژنرال جاپ دی هوپ شفر، دبیر کل ناتو، در یکی از نشست‌های این سازمان اعلام کرد: «نیروهای ناتو باید از لوله‌های انتقال نفت و گاز به غرب محافظت کرده و به‌طورکلی از مسیرهای دریایی نفت‌کش‌ها و از دیگر زیرساخت‌های حیاتی در حوزهٔ انرژی حراست کنند.»

ایالات متحده و هم‌پیمانان غربی‌اش درخصوص اجرای اقداماتی که می‌تواند مانع از استقرار دموکراسی در جهان عرب شود تردیدی به دل راه نمی‌دهند. برای درک چرایی این اقدامات فقط لازم است به نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه و بررسی افکار عمومی مردم در کشورهای عربی که مؤسسات نظرسنجی آمریکایی انجام داده‌اند، مراجعه کنیم.

مصر نتوانست همان روش آمریکا را دنبال کند؛ زیرا بریتانیا مانع شد. بریتانیا برای حفاظت از هژمونی سیاسی و اقتصادی خود، با استفاده از ناوگان جنگی و قدرت مالی‌اش، در پی پایان‌دادن به تلاش مصر برای استقلال و توسعهٔ اقتصادی بود. در همان هنگام، لرد پالمرستون انزجار خود را به یک بربر جاهل به نام محمدعلی، که با جسارت به‌دنبال تحقق استقلال مصر بود، ابراز کرد و گفت: «به‌هیچ‌وجه عدالت و درستکاری در قبال مصر نباید ما را از چنین منافع عظیم و سرشاری محروم کند.» [۱۵]

پس از جنگ جهانی دوم، که به‌جای بریتانیا ایالات متحده قدرت سلطه‌گر جهان شد، واشنگتن همان رویهٔ بریتانیا را پی‌گرفت و اعلام کرد ایالات متحده به مصر هیچ کمکی نخواهد کرد؛ مگر اینکه آن کشور به قوانین متعارف حاکم بر کشورهای ضعیف وفادار بماند. در همان حال، ایالات متحده همچنان با تحمیل تعرفه‌های گمرکی سنگین برای محصول پنبهٔ مصر، که باعث کسری منابع ارزی آن کشور می‌شد، این قوانین را نقض می‌کرد. این تفسیری رایج از «اصول بازار» است.

هیچ‌یک از این موضوعات برای افراد بسیار ثروتمند، که از بیمهٔ دولتی با عنوان «شکست بسیار بزرگ» برخوردار هستند، مشکل‌ساز نیست. اگر فقط توانایی بانک‌ها برای گرفتن وام با نرخ سود کم به لطف یارانه‌های مالیات‌دهندگانِ نامعلوم را درنظر بگیریم، این بیمهٔ دولتی موضوع مهمی است. با استناد به مقالهٔ ارائه‌شده توسط «صندوق بین‌المللی پول»، آژانس خبری بلومبرگ تخمین می‌زند که آمریکایی‌ها سالیانه ۸۳ میلیارد دلار به بانک‌های بزرگ مالیات پرداخت می‌کنند؛ یعنی چیزی معادل تمام سود بانک‌ها، و دانستن این موضوع برای درک این نکته بسیار حیاتی است که چرا بانک‌های بزرگ این‌گونه اقتصاد جهانی را تهدید می‌کنند.

علاوه بر این، بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری به معاملات پرمخاطره با سودهای کلان دست می‌زنند و زمانی‌که نظام بانکی ناگزیر دچار مشکل شد، آن‌ها می‌توانند برای بهره‌مندی از کمک‌های مالی مالیات‌دهندگان به‌سمت دولت پرستار بروند. این نسخه‌ای است که از دیدگاه‌های اقتصادی اف اِی هایک و میلتون فریدمن گرفته شده است. این روند، به‌صورت منظم، پس از دوران ریاست‌جمهوری ریگان در آمریکا حاکم بوده؛ یعنی هر بحرانی برای عموم مردم شدیدتر از بحران‌های گذشته بوده است. هم‌تراز با رکود اقتصادی، بسیاری از مردم در جامعهٔ آمریکا بیکار هستند، در حالی که گروه بانکی گلدمن ساکس، یکی از عاملان اصلی بحران کنونی، ثروتمندتر از همیشه است.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که بن‌لادن در جنگ علیه ایالات متحده به موفقیت‌های چشمگیری دست یافت. او بارها گفته بود که تنها راه بیرون‌راندن ایالات متحده از جهان اسلام و شکست‌دادن حاکمان وابستهٔ آن، واردکردن آمریکا به سلسله جنگ‌های کوچک اما پرهزینه است تا آن دولت در نهایت ورشکست شود.

است. البته منظورم حادثه‌ای است که در آمریکای لاتین به «یازده سپتامبر اول» معروف است: یازدهم سپتامبر ۱۹۷۳، هنگامی‌که ایالات متحده برای براندازی دولت دموکراتیک سالوادر آلنده در شیلی به کودتای نظامی دست یازید و رژیم ددمنش ژنرال پینوشه را به‌قدرت رساند. پینوشه سپس به «بچه‌های شیکاگو»، یعنی اقتصاددانان فارغ‌التحصیل از دانشگاه شیکاگو، مأموریت داد اقتصاد شیلی را بازسازی کنند. تخریب اقتصاد، شکنجه، آدم‌ربایی و تعداد کشته‌شدگان نیویورک در حادثهٔ یازده سپتامبر را در عدد ۲۵ ضرب کنید تا به آمار کشتگان یازده سپتامبر شیلی برسید.

به‌گفتهٔ دولت نیکسون، هدف از براندازی آلنده، نابودکردن ویروسی بود که می‌توانست مشوق کشورهای دیگری باشد که در پی ضربه‌زدن به ما هستند و می‌خواهند خود، کنترل منابعشان را در دست داشته باشند و به‌طور کلی به شیوهٔ خود، سیاست توسعهٔ مستقل را درپیش گیرند. واشنگتن این شیوه را نمی‌پذیرفت. در پس‌زمینهٔ این کودتا استراتژی «شورای امنیت ملی آمریکا» قرار داشت که بر اساس آن، اگر ایالات متحده نتواند آمریکای لاتین را کنترل کند، نمی‌تواند انتظار داشته باشد که در دیگر نقاط جهان نیز به نظم دلخواه خود دست یابد.

با وجود همهٔ تغییرات ایجادشده از آن زمان تاکنون، همهٔ شواهد گویای این هستند که امروزه سیاست‌گذاران اساساً به این دیدگاه آدولف برلی، مشاور توانای رئیس‌جمهور فرانکلین ولانو روزولت، وفادار هستند: کنترل ذخایر بی‌نظیر خاورمیانه می‌تواند به «کنترل واقعی جهان» بینجامد [۲] و به همان نسبت، آنان معتقدند که ازدست‌دادن کنترل خاورمیانه، طرح سلطهٔ آمریکا بر جهان را تهدید خواهد کرد.

دبیر کل ناتو، در یکی از نشست‌های این سازمان اعلام کرد: «نیروهای ناتو باید از لوله‌های انتقال نفت و گاز به غرب محافظت کرده و به‌طورکلی از مسیرهای دریایی نفت‌کش‌ها و از دیگر زیرساخت‌های حیاتی در حوزهٔ انرژی حراست کنند.» [۴] دکترین «قلمروی پهناور»،

دکترین «قلمروی پهناور»، دخالت نظامی در دیگر کشورها را مجاز می‌داند. دولت بیل کلینتون هنگامی این نتیجه‌گیری را به‌صراحت تشریح کرد که اعلام شد ایالات متحده حق دارد برای اطمینان از داشتن دسترسی نامحدود به بازارهای کلیدی و ذخایر انرژی و منابع استراتژیک، از نیروی نظامی استفاده کند. در نتیجه، برای تأمین این هدف باید نیروهای نظامی پرشماری را در اروپا و آسیا «در حالت آماده‌باش» داشته باشد تا نگرش ملت‌ها را دربارهٔ خود و رویدادهایی که معیشت و امنیت آن کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، شکل دهد. [۵]

اروپا و ایالات متحده در مجازات ایران به جرم به‌مخاطره‌انداختن «ثبات» اتفاق‌نظر دارند. ثبات اصطلاحی فنی به‌معنای انطباق با خواسته‌های آمریکاست.

پس از پیروزی در انتخابات سال ۲۰۰۸، اوباما جایزهٔ بهترین کمپین بازاریابی سال را به‌دست آورد. مدیران کمپین تبلیغاتی او بسیار مسرور بودند. آنان توضیح دادند که همچون سایر کالاها، برای نامزدهای انتخابات نیز بازاریابی می‌کنند.

یعنی هر بحرانی برای عموم مردم شدیدتر از بحران‌های گذشته بوده است. هم‌تراز با رکود اقتصادی، بسیاری از مردم در جامعهٔ آمریکا بیکار هستند، در حالی که گروه بانکی گلدمن ساکس، یکی از عاملان اصلی بحران کنونی، ثروتمندتر از همیشه است. [۲۵]

زمانی‌که عموم مردم اطاعت‌پذیر و بی‌اعتنا و مصرف‌گرا هستند، قدرتمندان می‌توانند آنچه دلخواهشان است انجام دهند.

همه از این یک موضوع آگاه‌اند: «ایالات متحده، که تا چند سال پیش به‌عنوان یک ابرقدرت با قدرت بی‌نظیر و جذبهٔ بی‌بدیل ستایش می‌شد، در حال زوال است و شوربختانه در حال مواجهه با افول نهایی خویش است.»

ایالات متحده فقط در صورتی از دموکراسی حمایت می‌کند که نتایج آن با اهداف استراتژیک و اقتصادی‌اش همخوانی داشته باشد.