بریده‌هایی از کتاب ادراک یک اندوه

زمان نیز نامِ دیگری از مرگ است

می‌گفت مرگ چنین حسی دارد «سفری تنها به درونِ تنهایی».

اگر مردگان در زمان نیستند، یا در زمانِ ما نیستند، پس وقتی از آنها حرف می‌زنیم، تمایزِ واضح بینِ «بود»، «هست» و «خواهد بود» چیست؟

تمامِ روابطِ انسانی به درد ختم می‌شود -این بهایی است که نُقصانِ وجودی ما اجازه می‌دهد شیطان بتواند در ازای نعمت عشق از ما بستاند.

و گذشته، گذشته است و این دقیقاً معنیِ زمان است و زمان نیز نامِ دیگری از مرگ است و بهشت «موقعیتی» است که «چیزهایی که درگذشته‌اند، به آن می‌رسند».

ذاتِ واقعیت هم بت‌شکن است. معشوقِ زمینی، حتی در این زندگی، بی‌وقفه در حالِ شکست‌دادنِ تصوراتِ شما از خودش است؛ و شما دقیقاً می‌خواهید که این‌گونه باشد.

هرگز نمی‌دانید چقدر به یک باور اعتقاد دارید تا زمانی که آن تبدیل به مسئلهٔ مرگ و زندگی شود.

ابتدا از رفتن به مکان‌هایی که من و «اچ» در آن خوشحال بودیم می‌ترسیدم -بارِ محبوب، جنگلِ محبوب. اما تصمیم گرفتم که ناگهانی انجامش دهم -مثل بازفرستادنِ خلبانی به آسمان که به‌تازگی سقوطی را از سر گذرانده. به شکل غیرمنتظره‌ای، فرقی نمی‌کرد. غیبتش در آن مکان‌ها مؤکدتر از جاهای دیگر نیست. اصلاً غیبتش متصل به مکان نیست. به نظرم اگر کسی هرگز طعم نمک را نچشیده باشد، دیگر قابلیت تشخیص آن را بین غذاها ندارد. ذات طعام متفاوت می‌شود. غیبت هم همین است. «فعلِ» زندگی کردن دیگر چیزِ متفاوتی است. غیبتش آسمان‌وار، مانند پتویی روی همه‌چیز می‌افتد.

آه خدای من، خدا، چرا باید چنین رنجی را به خودت می‌دادی و این موجود را از کالبدش بیرون می‌کشیدی تا حالا محکوم به بازگشت -به باز مکیده شدن- به کالبدش باشد؟

لحظاتی وجود دارند که ناباورانه، چیزی درونم در تقلاست تا اثبات کند «خیلی هم برایم مهم نیست»، اصلاً مهم نیست. عشق همه‌چیز زندگی یک مرد نیست. من حتی قبل از اینکه با «اچ» آشنا شوم هم خوشحال بودم. کلی «اعتبار» داشتم. به خودم می‌گویم مردم با این مسائل کنار می‌آیند. بله، احتمالاً من هم بتوانم از پسش بربیایم. آدم شرمش میاید به این بهانه‌ها گوش کند، ولی گاهی این افکار خیلی هم بی‌ربط نمی‌گویند؛ اما بعد، ناگهان یک فولادِ گداخته از خاطرات وسط سرت می‌خورد و تمام این «عقلِ سلیم» و حرف‌هایش مثل مورچه‌ای در دهانهٔ کوره، محو می‌شوند.

جانِ من، هرگز فهمیدی که چقدر از وجودم را در توشه‌ات داشتی، وقتی ترکم می‌کردی؟ تو حتی مرا از گذشته‌ام خالی کردی، حتی از چیزهایی که هرگز به تو نگفتم. اشتباه کردم که گفتم پایِ قطع‌شده آرام از دردِ قطع شدن بهبود می‌یابد. فریب‌خورده بودم، چون آن‌قدر راه‌های زیادی برای آزار دارد که یکی‌یکی کشفشان می‌کنم.

اندوه مانندِ درهٔ بزرگی است، دره‌ای پر باد که پشت هر بلندی‌ای می‌تواند منظره‌ای جدید و بدیع را نمایان کند. قبلاً هم گفته‌ام، هر بلندی‌ای این‌طور نیست. گاهی شگفتی عجیبی اتفاقی می‌افتد، با منظره‌ای مواجه می‌شویم که باور داریم پشتِ تپه‌های قبلی هم وجود داشت، جایی که باور دارید از آن عبور کرده‌اید. اینجاست که شک می‌کنید آیا این دره، خندقی بزرگ و دایره‌وار نیست؟ اما نیست. بازرویدادهایی در مسیر هستند، اما اصلِ روند تکرار نمی‌شود.

حتی این فریادِ مجنون‌وارِ «برگرد!» هم برای خودم است. هرگز حتی به این سؤال فکر هم نکردم که آیا این «بازگشت» در بعیدترینِ حالتِ ممکنش، برای او خوب خواهد بود؟ من او را بازمی‌خواهم تا نقشِ اصلی در تئاتر بازپس‌گیری گذشته‌ام باشد.

اندوه یک «شرایط» یا وضعیت نیست، یک روند است.

همهٔ آن (گاهی یک عمر) مراسم‌های اندوه -رفتن سر مزار، سالگردها، نگه‌داشتن اتاق «دقیقاً همان‌طور که متوفی دوست داشت»، اصلاً حرفی از او نزدن، یا فقط با صدای آرام و سنگین از او سخن گفتن، یا حتی (مانند ملکه ویکتوریا) لباس‌های مردِ مرده را برای شام از کمد بیرون آوردن -که البته آخری واقعاً نوعی از مومیایی کردن است. این کارها مردگان را بیشتر مرده می‌کرد.

کشف کرده‌ام که غم خوردنِ پرشور، ما را به مرده‌هایمان وصل نمی‌کند که برعکس، از آنها دورمان می‌کند.

افکار تحمل‌ناپذیر بازمی‌گردند و بازمی‌گردند، اما دردِ فیزیکی جایی نمی‌رود که بازگردد. اندوه مانند بمب‌افکنی است که در آسمان دایره‌وار می‌چرخد و هر بار بالای سرمان می‌رسد بمبی را رها می‌کند؛ دردِ فیزیکی مانند رگبارِ ناتمام خمپاره‌ها روی سنگرها در جنگ اول جهانی است، ساعت‌های متمادی آتش بدون هیچ تنفسی. افکار هرگز ایستا نیستند، درحالی‌که درد معمولاً هست.

و اندوه هنوز هم شبیه ترس است. شاید، به بیانی دقیق‌تر شبیه تعلیق. یا حتی حسی شبیه انتظار؛ جایی پرسه زدن و انتظار اتفاقی را کشیدن. این به زندگی حس دائمیِ وضعیتی موقت را می‌دهد. در این وضعیت هیچ کاری ارزش شروع کردن را ندارد. نمی‌توانم آرام بگیرم. خمیازه می‌کشم، بی‌قرارم، زیاد سیگار دود می‌کنم. تا اینجای زندگی همیشه زمان کم داشته‌ام. حالا دیگر هیچ‌چیز نیست، جز زمان. فقط زمانِ محض مانده است؛ تسلسلی تهی.

مرگ فقط پوچی‌ای را نمایان می‌کند که همیشه وجود داشته است. آنهایی که «زنده» می‌خوانیم، فقط هنوز ماسک‌هایشان را برنداشته‌اند. همه به یک اندازه ورشکسته؛ بعضی فقط هنوز اعلام ورشکستگی نکرده‌اند.

چرا اصلاً واقعیت چیزی مانند ما را ساخت که بتوانیم ذاتش را ببینیم و برای همین دیدن در بیزاری غرق شویم؟