بریده‌هایی از کتاب تابِ طناب‌دار

«ما با دشمن طرف نیستیم. این‌ها بچه‌های همین آب و خاک‌اند. باید زبونشونو یاد بگیری

«گاهی خدا با همهٔ بزرگی‌ش خودش میاد روی زمین و برای بنده‌ش آستین بالا می‌زنه. روی زمین راه می‌ره و راه‌های مارپیچ و گره‌های کور رو براش باز می‌کنه، جوری که دیگه هیچ‌کس نتونه دوباره گره به کارش بندازه.»

گاهی می‌شنوی و باور می‌کنی و می‌گذری... گاهی می‌شنوی و باور می‌کنی، اما نمی‌تونی بگذری، چون دلت درگیر می‌شه. وجودت باهاش درمی‌افته و وادارت می‌کنه تا عکس‌العمل نشون بدی و یه راهی برای آروم‌شدن خودت پیدا کنی.

من. این فلک تا سیصدوسیزده‌تا آدم حسابی رو به خودش نبینه که خودِ آدمشون خودِ سرکششون رو بردن بالای طناب دار و حلق‌آویز کردن، دست از سر بشر برنمی‌داره. تا وقتی‌ام عددشون از بین آدما کامل نشه، این عالم حالاحالاها روز خوش به ساکنین دوپای دنیا نشون نمی‌ده.

«ببین، عزیز دلم. همین کتاب‌ها بودن که سینا رو تا پای چوبهٔ دار بردن.» بعد، انگشت اشاره‌اش را طرف سرش برد و گفت: «همه‌چیز از اینجا شروع می‌شه، وقتی به‌جای حقیقت، توهّم جاشو بگیره.»

چه بهتر که آدمی، قبل از اینکه او را بکُشند، خودش یک بار برای همیشه بمیرد.»

«مرده‌ها چه خوب باشند چه بد، آرزو می‌کنند کاش زودتر از این‌ها به عالم بعدِ مرگ می‌آمدند.»

از اواخر دههٔ ۱۹۷۰ بعضی از حکومت‌ها مثل اشتازی در آلمان شرقی به شیوه‌ای امنیتی و طبقه‌بندی‌شده به این نتیجه رسیدند که ماجرای خودکشی‌ها را از آمارهای رسمی حذف کنند. کسی هم حق نداشت توی رسانه‌های داخلی حرفی از این ماجرا بزند، واِلّا یک مجرم امنیت ملی محسوب می‌شد.

چیزی که بعد از این‌همه سال مبارزه فهمیدم، این است که برای خورده‌نشدن توسط نظام ایران نیازی نیست خودت را از بدنهٔ آن‌ها کنار بکشی و دور بمانی، کافی است تا جایی برای چند نفر احمق بی‌تفاوت، با فکر غربی و ظاهری کلاسیک، توی نقشه‌هایت باز کنی. آن‌وقت خودت می‌بینی کار چطور خودبه‌خود و بدون خطر پیش می‌رود. اگر کاری که می‌کنی خطرناک هم باشد، همان چند نفر احمق بدون اینکه متوجه باشند، از قبل، خطر کار را به جانشان خریده‌اند.

این فلک تا سیصدوسیزده‌تا آدم حسابی رو به خودش نبینه که خودِ آدمشون خودِ سرکششون رو بردن بالای طناب دار و حلق‌آویز کردن، دست از سر بشر برنمی‌داره. تا وقتی‌ام عددشون از بین آدما کامل نشه، این عالم حالاحالاها روز خوش به ساکنین دوپای دنیا نشون نمی‌ده.

حاجی لبخندی زد و بعد از مکث کوتاهی گفت: «نیروهای نظامی برای جنگ هستن، آقامتین، نه برای ساکت‌کردن چهارتا آدمی که گول خوردن یا قصد و مرض دارن. اگر ما نتونیم خیابونای خودمونو جمع کنیم، دیگه چجوری سرمونو بگیریم بالا تو این مملکت؟!»

«دریای فراوان نشود تیره به سنگ/ عارف چو بلغزد، تُنگ آب است هنوز.»

«رفیق توی عالم رفاقت، نامردی‌ام ببینه دست رفیقشو توی چاه وِل نمی‌کنه تا با مخ بیفته ته چاه. ده ساله باهم رفیقید. مجتبی با همهٔ بادی که توی کلّه‌شه، طرف‌دار نظامه.»

حالا می‌فهمم که وقتی استاد سر کلاس می‌گفت: «همیشه یک راهی برای مشکلات هست.» چه حرف مزخرفی است، چون اگر خدا بخواهد حال کسی را بگیرد، می‌گیرد. هیچ‌کس هم نمی‌تواند کاری کند. حتی حق اعتراض هم نداری. وقتی بخواهد بزند، می‌زند. تو هم باید بخوری، جوری که نفهمی از کجا خورده‌ای. چجوری و کِی و کجایش هم به تو ربطی ندارد و کسی دراین‌زمینه با تو مشورت نمی‌کند. تقدیرت همین است. باید بشود. ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست به دست هم می‌دهند تا حال تو گرفته شود.

«دریای فراوان نشود تیره به سنگ/ عارف چو بلغزد، تُنگ آب است هنوز.»

منصور می‌گفت: «اگه توی اروپا یه روز دوربین‌های مدار بسته از کار بیفته، کل شهر تبدیل به یک باغ‌وحش تمام‌عیار می‌شه.»

مثل روز روشن بود که سفر من برای زندگی خودم نیست. روزی که در هیکل عضو جدید سازمان نشستم پای صحبت‌های فرامرزی، فهمیدم زندگی من و هزار نفر دیگر مثل من باید خواسته‌ناخواسته وقف زندگی رهبر سازمان شود. حالا اگر توانستیم این وسط با زرنگی به فکر زندگی خودمان هم باشیم بُرد کردیم، واِلّا مثل فسیل‌شده‌های اشرف باید تا هزار سال هم شده، آنجا بمانیم و دَم نزنیم.

«گاهی خدا با همهٔ بزرگی‌ش خودش میاد روی زمین و برای بنده‌ش آستین بالا می‌زنه. روی زمین راه می‌ره و راه‌های مارپیچ و گره‌های کور رو براش باز می‌کنه، جوری که دیگه هیچ‌کس نتونه دوباره گره به کارش بندازه.»

ضعیف‌کش‌ها از همهٔ انسان‌های روی زمین ترسوترند و خدا نکند یک آدم ترسو احساس قدرت کند. آن‌وقت از روی ترس هم شده، بزرگ‌ترین جنایت‌ها را انجام می‌دهد.

ن سه کلمه آن‌قدر توی مغز مجتبی بزرگ و بزرگ شد تا دیگر جایی برای فکرهای دیگر باقی نگذاشت. محض همین، به‌جای ترس از اخراج‌شدن و حتی زندانی‌شدن، مشتش را گره کرده بود و کوبیده بود روی میز حراست و داد زده بود: «هر غلطی می‌خواید بکنید، اما قبلش یه سر به پایگاه نورچشمی‌هاتون بزنید که نوربالای قیافه‌شون داره کورتون می‌کنه!» بعد بلند شد و با عصبانیت، از اتاقِ حراست زد بیرون.

- دسته‌ها بااینکه طبق برنامه‌ریزی پیش رفتن، اما دستگاه‌های امنیتی دارن به‌جای مقابلهٔ رودررو روی عوامل نفوذ کار می‌کنن. پتانسیل کاری رو بردن روی محور شناسایی.

مصطفی پسر بزرگ‌تر نصرت یک جوجه‌بسیجی خیکی و نچسبی بود که نمی‌شد رفتارش را پیش‌بینی کرد، اما عاقل‌تر از پدرش رفتار می‌کرد. نه با کسی آن‌قدر اَیاق می‌شد که آدم بتواند به دنیای خصوصی‌اش وارد بشود و نه آن‌قدر دگم و بی‌روحیه بود که باد انتقاد اپوزیسیون دانشگاه از پا درش بیاورد و منزوی‌اش کند. حتی با گیردادن‌های هم‌فکرهای خودش توی دانشگاه که به گوشم می‌رسید، جا خالی نمی‌کرد. فعالیتش منحصر به خودش بود. با همه فرق می‌کرد. چند بار سعی کردم خودم را بهش نزدیک کنم و باب صحبت را باز کنم، اما از آن قماش‌هایی بود که از ترس گناه، موقع صحبت‌کردن حتی توی صورت آدم هم نگاه نمی‌کنند.

بعد، انگشت اشاره‌اش را طرف سرش برد و گفت: «همه‌چیز از اینجا شروع می‌شه، وقتی به‌جای حقیقت، توهّم جاشو بگیره

این قضیه و قضایای دیگر همیشه با کسانی که معیار سنجش خوبی و بدی را بشقاب کرده‌اند و گذاشته‌اند پشت‌بام خانه‌شان فرق می‌کند. آن‌ها را نمی‌شود کاری کرد. بیشترین دیش‌های ماهواره توی تهران است و بیشترین درگیری‌های سیاسی در تهران. بیشترین آمار خودکشی توی تهران است و بیشترین آمار جرم و جنایت و طلاق هم توی تهران. شاید ربط این‌ها باهم کار سختی نباشد. یک وایت‌برد کافی است تا خط‌وربط همهٔ این‌ها را با دیش ماهواره پیدا کرد.

«اگه توی اروپا یه روز دوربین‌های مدار بسته از کار بیفته، کل شهر تبدیل به یک باغ‌وحش تمام‌عیار می‌شه.»

می‌گفت: «مرده‌ها چه خوب باشند چه بد، آرزو می‌کنند کاش زودتر از این‌ها به عالم بعدِ مرگ می‌آمدند.» تا اینجایش را می‌شد خوب حدس زد، اما فکر نمی‌کنم قسمت دوم جمله‌اش را کسی جز خودش بتواند بفهمد که می‌گفت: «پس چه بهتر که آدمی، قبل از اینکه او را بکُشند، خودش یک بار برای همیشه بمیرد.»

«من فکر می‌کنم اون‌هایی که چشمشونو به هر چیز درست و نادرستی می‌بندن تا راحت زندگی کنن، بیشتر از همه باید تقاص پس بدن، چون دست‌رودست‌گذاشتنِ اون‌هاست که آب توی آسیاب دشمن می‌ریزه و اون‌ها رو جری می‌کنه، واِلّا به‌نظر شما اگه همه پای ارزش‌های این انقلاب وایسن، کی جرئت می‌کنه بیاد اول با احساسات مردم بازی کنه و انقلاب رو ارث‌ومیراث پدرش بدونه، بعدش هم دعوا راه بندازه؟ اونم بین بچه‌های خود این انقلاب... .»

«وقتی توی یه سرزمینی سیل راه بیفته، دامن هر خونه‌ای رو می‌گیره، دکتر. آب توی هر سوراخ ریزی نفوذ می‌کنه و خراب‌کاری به‌بار میاره. اون‌وقت اگر همه دست‌به‌کار نشن و حداقل جلوی خونه‌های خودشون سد درست نکنن، می‌شه همین چیزی که الان همه‌مون داریم به چشم می‌بینیم.»