بریده‌هایی از کتاب فدک در تاریخ

من در سایهٔ محمد از نعمت بهره می‌بردم و از هیچ ستمی بیم نداشتم و او حامی من بود. اما امروز تسلیم ذلیلان شده‌ام و از این‌که بر من ستم رود، بیم دارم و خودم با ردایم در برابر کسی که به من ستم روا می‌دارد دفاع می‌کنم. فاطمه زهرا (س)

نامه معاویة‌بن‌ابی‌سفیان به محمدبن‌ابی‌بکر سخنی آمده که پدر او (ابوبکر) و عمر را متهم می‌سازد که حق علی را غصب نمودند و پنهانی برای یورش بر وی نقشه کشیدند. آن سخن چنین است: «ما و پدرت فضیلت فرزند ابوطالب و حق وی را که بر ما بایسته و نیکو بود، می‌دانستیم. آن گاه که خداوند آن‌چه را نزد خویش داشت، برای پیامبرش - سلام و درود بر او باد!- برگزید و وعده‌ای را که به او داده بود وفا کرد و دعوتش را آشکار فرمود و حجت وی را نمایان ساخت و او را - که درودهای خداوند بر او - نزد خویش برکشید، پدرت و فاروقش نخستین کسانی بودند که حق وی را ستاندند و در حکومت با او به مخالفت پرداختند و بر این کار توافق و همدستی نمودند. سپس آن دو، علی را به بیعت فراخواندند و چون وی در این کار تأخیر ورزید و سرگرانی نمود، آن گرفتاری‌ها را برایش پدید آوردند و اهدافی عظیم را ( مانند قتل یا سوزاندن خانه) برای او در سرشان پروراندند

در این مبارزهٔ فاطمی، دو جنبه بود که اگر امام علی (ع) نیز می‌خواست همانند همسرش به مبارزه برخیزد، آن دو جنبه برایش فراهم نمی‌شد: ۱. فاطمه به سبب وضع خاص مصیبت‌زده‌اش و نیز جایگاه ویژه‌اش نزد پدر، بیشتر از امام، می‌توانست عواطف را برانگیزد و مسلمانان را با رشته‌ای از کهربای روحانی به پدر بزرگوارش (ص) و روزگار تابناک او پیوند دهد و احساسات آن‌ها را برای همراهی با اهداف اهل‌بیت بسیج سازد. ۲. مبارزهٔ او هر شکلی که می‌یافت، هرگز رنگ نبرد مسلحانه نمی‌گرفت که مقابلهٔ با آن، فرماندهی نظامی را طلب کند؛ زیرا وی زن بود و همسرش، هارون پیامبر، نیز در خانه مانده و تا زمانی که مردم به سراغش آیند، اعلان آتش‌بس کرده بود و اوضاع را رصد می‌کرد تا در وقت مناسب دخالت کند؛ یعنی اگر مبارزه به نقطه اوج رسید، راهبری انقلاب را به دست گیرد و اگر چنین فضایی فراهم نشد، فتنه را مهار گرداند. بنابراین،‌ مقاومت آن بهشتی‌بانو دو حالت بیشتر نداشت: یا با حرکتی همگانی خلیفه را سرنگون می‌ساخت و یا از دایره جدال و ستیز بیرون نمی‌رفت و به آشوب و تفرقه امت نمی‌انجامید.

آیا از رسول خدا (ص) نشنیدید که فرمود: خشنودی فاطمه از خشنودی من و خشم او از خشم من است. پس هر که فاطمه را دوست بدارد، با من دوستی ورزیده و هر که او را خشنود سازد، مرا خشنود ساخته و هر که وی را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است؟

من در سایهٔ محمد از نعمت بهره می‌بردم و از هیچ ستمی بیم نداشتم و او حامی من بود. اما امروز تسلیم ذلیلان شده‌ام و از این‌که بر من ستم رود، بیم دارم و خودم با ردایم در برابر کسی که به من ستم روا می‌دارد دفاع می‌کنم. فاطمه زهرا (س)

من در سایهٔ محمد از نعمت بهره می‌بردم و از هیچ ستمی بیم نداشتم و او حامی من بود. اما امروز تسلیم ذلیلان شده‌ام و از این‌که بر من ستم رود، بیم دارم و خودم با ردایم در برابر کسی که به من ستم روا می‌دارد دفاع می‌کنم. فاطمه زهرا (س)

من در سایهٔ محمد از نعمت بهره می‌بردم و از هیچ ستمی بیم نداشتم و او حامی من بود. اما امروز تسلیم ذلیلان شده‌ام و از این‌که بر من ستم رود، بیم دارم و خودم با ردایم در برابر کسی که به من ستم روا می‌دارد دفاع می‌کنم. فاطمه زهرا (س)

خلافت را از کوه‌های استوار رسالت و پایه‌های نبوت و روشنگری و جایگاه نزول روح امین و آگاه به دنیا و دین، به کجا کشاندند؟ بدانید که این زیان آشکار است. از ابوالحسن ( علی) چه چیزی را نپسندیدند؟ به خدا سوگند! ناخرسند بودند از صلابت شمشیرش و گام‌های استوارش و شدت حمله‌هایش و سرسختی او در راه خدا. به خدا سوگند! اگر از گرفتن مهاری که پیامبر (ص) آن را به علی سپرده بود، خودداری می‌کردند، ( علی) آن را به راحتی در دست می‌گرفت و آنان را چنان به آرامی سیر می‌داد که حتی جای بستن مهار آسیبی نبیند و سوار آن خسته نشود و آنان را بر رودی فراوان و گوارا و زلال فرود می‌آورد که آب آن از دو سوی نهر لبریز باشد و آنان را در حالی که سرگشته بودند، از آن جا سرمست و سیراب بیرون می‌آورد؛ و خود از آن استفاده نمی‌کرد، مگر به اندازهٔ رفع عطش و دفع شدت گرسنگی؛ و برکات آسمان و زمین بر آنان گشوده می‌شد. پس به زودی خداوند آنان را به کیفر اعمالشان بازخواست می‌نماید.

۱. انقلاب فاطمی در برابر خلیفهٔ اول که نزدیک بود ارکان سیاسی آن را به لرزه اندازد و خلافت او را به فراموشخانهٔ تاریخ بیفکند. ۲. موضع معکوس که در آن، ام المؤمنین، عایشه دختر خلیفهٔ درگذشته، در برابر علی، همسر صدّیقه که در مقابل پدرش به پا خاسته بود، قیام کرد. دست سرنوشت مقدر ساخت که این هر دو بانوی انقلابی در حرکت خویش با شکست روبه‌رو شوند. البته میان این دو شکست تفاوتی بود که به میزان رضایت آن دو بانو از انقلاب خود و اطمینان قلبی از درستی راهشان و بهرهٔ هر کدام از پیروزی بر اساس معیار حق - که هیچ کژی در آن نیست - برمی‌گشت. آن تفاوت این بود که شکست فاطمه پس از آن رقم خورد که او توانست کاری کند که خلیفهٔ اول بگرید و بگوید: «بیعت خویش را از من برگیرید!» اما بانو عایشه هنگامی که شکست خورد، آرزو کرد که ای کاش برای نبرد حرکت نکرده و از فرمان‌برداری از امام روی نگردانده بود.

او اعتقاد داشت که «کار فکری ایجابی و مستقل، از ورود به بحث و جدل‌های مذهبی بهتر است، حتی اگر آن بحث‌ها بسیار موفق و عمیق نیز باشد»

نقش فاطمی در این خلاصه می‌شد که صدّیقه از خلیفهٔ اول بخواهد تا اموالی را که از او گرفته بود، بازپس دهد و این درخواست را دستاویزی برای مناقشه دربارهٔ مسألهٔ بنیادین، یعنی خلافت، قرار دهد و این حقیقت را به مردم بفهماند که آن لحظه که از علی به سوی ابوبکر روی گرداندند، لحظهٔ هوس‌رانی و انحراف بوده و بدین‌سان، به ناکامی گراییده و با کتاب خداوندگارشان مخالفت ورزیده و در پی سراب رفته‌اند. هنگامی که این اندیشه در ذهن فاطمه استوار شد، بر پا خاست تا اوضاع زمانه را تصحیح نماید و از حکومت اسلامی که بنیانش در سقیفه بنا نهاده شد، آلودگی‌هایی را که به آن درآمیخته بود، پاک گرداند. روش او برای دستیابی به این مقصود، این بود که خلیفهٔ حاکم را متهم سازد که به خیانتی آشکار دست زده و حرمت قانون را به بازی گرفته است و نیز بیان کند که دستاوردهای آن معرکهٔ انتخاباتی که ابوبکر به عنوان خلیفه از آن سر برآورده، مخالفت با کتاب خدا و راه صواب است.

مادرم! لبیک! لبیک! من صدای تو را در اعماق جانم می‌شنوم که مرا به مقاومت در برابر حاکمان فرامی‌خواند.

هنگامی که مسئولیت بررسی تاریخ را بر عهده می‌گیری و پیمان امانت می‌سپاری، دیگر آن تفکر در مالکیت تو نیست.

اگر می‌خواهی در اندیشیدن آزاد باشی و دنیای مردم در تاریخ را به تصویر بکشی، نه آن که داستان بپردازی و از دنیای ذهن خویش چیزهایی را الهام بگیری و بنگاری، احساسات خود را کنار بگذار!

باید توجه داشت که فاطمه پس از آن که حزب حاکم میراث وی را مصادره کرد، به نزاع بر سر آن برخاست؛ زیرا مردم عادت نداشتند که برای دریافت میراث خود یا سپردن آن به صاحبانش از خلیفه اجازه بگیرند. پس وی نیز نیاز نداشت که در این مورد،‌ ابتدا به خلیفه مراجعه کند و در حالی که او را ستمگر و غاصب حکومت می‌دانست، به رأی او توجه نماید. بنابراین،‌ مطالبهٔ میراث، واکنشی در برابر آن حرکت خلیفه بود که میراث پیامبر را - به تعبیر امروزین - ملی‌سازی نمود و آن را مصادره کرد. حال با توجه به این که فاطمه پیش از غصب حقوق خویش به درخواست آن نپرداخته بود، برایمان آشکار می‌شود که فضای این مطالبه، کاملاً آماده بود که مخالفان، مسألهٔ میراث را دستمایه‌ای مناسب برای رویارویی در برابر حزب حاکم با شیوه‌ای مسالمت‌آمیز قرار دهند؛ شیوه‌ای که مصالح برتر در آن وضعیت ایجاب می‌نمود. آنان با استفاده از این مطالبه، حزب حاکم را به رفتار غاصبانه و بازی کردن با قواعد شریعت و هتک حرمت قانون، متهم می‌ساختند.

گاهی ناکامی در دستیابی به آرزویی نزدیک، رسیدن به توفیقی بزرگ را در پی دارد.

کنار نهادن پیش‌داوری‌ها، درنگ در صدور حکم و آزاداندیشی سه شرط اصلی حیات فکری ثمربخش و مهارت فنی در هر پژوهش عقلی با هر گونه و هر موضوع به شمار می‌روند

اگر کسی ماجرای فدک و تحولات و گونه‌های مبارزاتی آن را به دقت بررسی کند، رویدادی از قبیل مطالبهٔ یک زمین را در آن نمی‌بیند؛ بلکه مفهومی گسترده‌تر در ذهنش تجلی می‌یابد؛ مفهومی که خواسته‌ای بلندهمتانه را در دل خود دارد که برانگیزانندهٔ انقلاب است و در پی بازپس گرفتن قدرت غصب‌شده و حاکمیت از دست رفته و شکوه بزرگ و به راه آوردن امتی است که به قهقرا بازگشته بودند.

«کار فکری ایجابی و مستقل، از ورود به بحث و جدل‌های مذهبی بهتر است، حتی اگر آن بحث‌ها بسیار موفق و عمیق نیز باشد»

«کار فکری ایجابی و مستقل، از ورود به بحث و جدل‌های مذهبی بهتر است، حتی اگر آن بحث‌ها بسیار موفق و عمیق نیز باشد»

اگر می‌خواهی در اندیشیدن آزاد باشی و دنیای مردم در تاریخ را به تصویر بکشی، نه آن که داستان بپردازی و از دنیای ذهن خویش چیزهایی را الهام بگیری و بنگاری، احساسات خود را کنار بگذار!

کنار نهادن پیش‌داوری‌ها، درنگ در صدور حکم و آزاداندیشی سه شرط اصلی حیات فکری ثمربخش و مهارت فنی در هر پژوهش عقلی با هر گونه و هر موضوع به شمار می‌روند

آن گاه که به سراغ تاریخ می‌آییم، دو حالت دارد. گاه می‌خواهیم واقعیت را، خواه خیر و خواه شر، ثبت کنیم و پژوهش خود را در قلمرو شیوه‌های بررسی علمی ناب سامان دهیم و همهٔ احتمال‌های قابل فرض را در نظر گیریم و سپس با معیارهای پژوهشی، برخی از آن‌ها را کنار نهیم و برخی را که سزاور ارزیابی هستند، به بحث و نقد بگذاریم. اما گاهی می‌خواهیم از احساسات و عواطفی که میراث برده‌ایم،‌ الهام گیریم و در پرتو الهامات آن‌ها، تاریخ نسل‌های پیشین خود را شکل دهیم. در این حال، تاریخی که می‌سازیم، تاریخ زندگی آن مردمی که روزی بر این زمین می‌زیسته‌اند و مانند دیگر انسان‌ها با انواع احساسات و دریافت‌ها دست به گریبان بوده‌اند و در جانشان انگیزه‌های مختلف خیر و شر وجود داشته، نیست، بلکه شرح حال افرادی است که در ذهن ما زیسته‌اند و خودمان آن‌ها را بر افق‌های خیالی بلند نشانده‌ایم.

خداوند وی را حتی برای ابلاغ سوره‌ای به گروهی، امین نشمرده است، چه رسد به خلافت و حاکمیت مطلق.

«کار فکری ایجابی و مستقل، از ورود به بحث و جدل‌های مذهبی بهتر است، حتی اگر آن بحث‌ها بسیار موفق و عمیق نیز باشد».

گاهی ناکامی در دستیابی به آرزویی نزدیک، رسیدن به توفیقی بزرگ را در پی دارد.

فدک مفهومی نمادین دارد که به معنایی بزرگ اشاره می‌کند و مقصود از آن، فقط همان قطعه‌زمین غصب‌شده در حجاز نیست

اسلام برای زن حریم برشمرده و حرمتش را پاسداری نموده و اجازه نداده است که به وی آزار رسانند!

با من از کارزارهای پدرم بگو! مگر همو نبود که جلوه‌های دلاوری برادر و دامادش و پایداری وی در جهاد و چیرگی‌اش بر حریفان و ایستادگی‌اش در کنار رسول خدا (ص) در سخت‌ترین لحظه‌ها و دشوارترین معرکه‌ها را بازمی‌گفت؛ همان لحظه‌هایی که فلان و بهمان گریختند و دلیران از مبارزه درماندند؟ آیا از این پس، رواست که ابوبکر را بر منبر پیامبر برنشانیم و علی را از مقامی که شایستهٔ اوست،‌ فرواندازیم؟

ای خاطرات پدر عزیزم! با من بگو: آیا ابوبکر همان کسی نیست که وحی خداوند، او را برای تبلیغ آیه‌ای به مشرکان امین نشمرد و علی را برای این مأموریت برگزید؟ آیا تنها مفهوم این کار آن نیست که فقط علی نمایندهٔ طبیعی اسلام است که باید در هر کار مهم که زمینهٔ انجام آن برای رسول خدا (ص) فراهم نیست، به او تکیه نمود؟