بریده‌هایی از کتاب نخل و نارنج

یا انیس من لا انیس له

مردم! بدانید که دو چیز انسان را در مسیر انسانیت سریع به منزل می‌رساند؛ یکی قرآن خواندن در نیمه شب و دیگری گریه بر حضرت سیدالشهدا (ع). گریه بر مولایمان حسین، معجزه می‌کند. به خدا معجزه می‌کند مردم!... شیخ اشک می‌ریخت و دست راستش را برای تأکید به‌سوی مردم دراز می‌کرد و می‌گفت: «دامان حسین را رها نکنید. هزارهزار هم که عبادت کنید، باز هم به توسل به آقای شهیدمان محتاجید. مردم بدانید انسان یک شاکله‌ای دارد. ما اغلب شاکلهٔ خود را نمی‌شناسیم. کسی که به‌دنبال جلب خیرات است، باید جنس و شاکله‌اش عالی باشد؛ اما بدانید که برای عالی شدن جنستان باید بر حسین گریه کنید. هیچ‌چیز مثل اشک این شاکله را درست نمی‌کند.»

هجده‌سالگی سن عجیبی است. تلاقی طوفان‌های روح، آرزوهای بزرگ و ترس‌هایی که از حسرت‌های احتمالی آینده در گوشه‌وکنار قلب و جان پنهان شده‌اند؛

بزرگی هر کس به بزرگی غمی است که در دلش پنهان کرده است. غم شوکت دارد، مهابت دارد، هیجان می‌آفریند و حرارت می‌بخشد. هرکسی به‌اندازهٔ ادراکش از حقیقت، غم دارد. آن‌ها که غم را به افسردگی و غصه فرو می‌کاهند، غم نمی‌فهمند.

با خود عهد کرده بود مذاقش را با طعم چیزی که برای زنده ماندنش ضرورتی نداشت، آشنا نکند. با هر چشیدن جدیدی، خواهش جدیدی متولد می‌شد و در هر خواهش جدیدی، ذلت جدیدی نهفته بود.

تصمیم‌های بزرگ همیشه منتظر نمی‌مانند تا تو در آن‌ها بیاویزی

شیطان برای همهٔ ما ریسمان و زنجیر فراهم کرده؛ برای همه. طمع از هیچ‌کس نبریده. برخی را با ریسمان زر و سیم، برخی را با ریسمان شهوت، برخی را با ریسمان قدرت و جاه و برخی مثل من و شما را با ریسمان علم و شهرت!

«یخرج الحیّ من المیّت» او زندگانی را از جسد افسردهٔ این شهر بیرون خواهد کشید و شهر دوباره سرپا خواهد شد.

مردم! بدانید که دو چیز انسان را در مسیر انسانیت سریع به منزل می‌رساند؛ یکی قرآن خواندن در نیمه شب و دیگری گریه بر حضرت سیدالشهدا (ع). گریه بر مولایمان حسین، معجزه می‌کند. به خدا معجزه می‌کند مردم!...

دنیا حسرت‌به‌دلِ توجه شیخ بود و شیخ گویی جسدی است که راه می‌رود و هیچ رنگی در دنیا با رنگ دیگر برای او فرقی ندارد. ذهن او دنیای منظمی از کلمات بود که لابه‌لای قفسه‌های استدلال چیده شده بودند. جایی برای هیچ‌چیز کم‌ارزش‌تری از دانش و حکمت نبود.

هر یک‌لحظه که به ایستادن بیندیشید، یک عمر از مقصد بازمانده‌اید...

بزرگی هر کس به بزرگی غمی است که در دلش پنهان کرده است. غم شوکت دارد، مهابت دارد، هیجان می‌آفریند و حرارت می‌بخشد. هرکسی به‌اندازهٔ ادراکش از حقیقت، غم دارد.

با هر چشیدن جدیدی، خواهش جدیدی متولد می‌شد و در هر خواهش جدیدی، ذلت جدیدی نهفته بود.

من را در رنج صعود شریک کن. دوست ندارم فقط در کوهپایه بنشینم و صعود تو را تماشا کنم. تو در رنج من شریکی بانو؛ ولی رنج هنوز آغاز نشده. برای همهٔ رنج‌هایی که هنوز آغاز نشده، حلالم کن.

مردم! بدانید که دو چیز انسان را در مسیر انسانیت سریع به منزل می‌رساند؛ یکی قرآن خواندن در نیمه شب و دیگری گریه بر حضرت سیدالشهدا (ع).

آن‌ها که قله‌ها را رها می‌کنند چه؟ از رنج صعود است؟ نه؛ آن‌ها قله را نمی‌بینند. کسی که قله را ببیند، رنج صعود به آن را می‌پذیرد و بلکه در صعود رنجی نمی‌بیند و عجیب است که مردمان رنج ایستادن و ماندن را درک نمی‌کنند! ایستادن و ماندن، هراس‌انگیز است...

سعی کرد آیاتی از قرآن را به یاد آورد. قل اعوذ بربّ الناس... آیه‌ها می‌آمد و به زبان نرسیده می‌رفت. آیه‌ها ریشه در خاطر داشت نه در قلب

شریعت پیراهنی است که باید بر تن شهر و مردمانش برود تا اندام دین در سرمای بی‌دینی و گرمای بددینی آسیب نبیند؛ حق خدا و مردم ترک و ضایع نشود و قرآن مجالی بیش از خواندن در مجالس ختم گورستان‌ها بیابد.

با هر چشیدن جدیدی، خواهش جدیدی متولد می‌شد و در هر خواهش جدیدی، ذلت جدیدی نهفته بود.

فقر، فخر است؛ ولی تا وقتی انتخاب شود و اظهار نشود. وقتی که اظهار شود، هم فقر است و هم ضعف.

- مردم! بدانید که دو چیز انسان را در مسیر انسانیت سریع به منزل می‌رساند؛ یکی قرآن خواندن در نیمه شب و دیگری گریه بر حضرت سیدالشهدا (ع). گریه بر مولایمان حسین، معجزه می‌کند. به خدا معجزه می‌کند

چون آفتابی در عالَم خواهی درخشید. خدایش بیامرزد.

«من عرف نفسه، فقد عرف ربّه»

حق همین است که گفتی؛ می‌گریزم! از چه؟ سیر در آفاق، خود نوعی گریز است. گریز از یک‌جا ایستادن و عادت کردن به ایستادن. از ایستادن و عادت کردن می‌گریزم که سخت هراس‌انگیزند.

گریه، خلقت شگفت خداست و تنها زبانی که ادراک غمگنانه را بازگو می‌کند. بزرگی هر کس به بزرگی غمی است که در دلش پنهان کرده است. غم شوکت دارد، مهابت دارد، هیجان می‌آفریند و حرارت می‌بخشد. هرکسی به‌اندازهٔ ادراکش از حقیقت، غم دارد. آن‌ها که غم را به افسردگی و غصه فرو می‌کاهند، غم نمی‌فهمند.

اگر کسی مدعی علمی را ببیند که روی دست‌هایش راه می‌رود، باید حکم کند که اهل علم همه واژگون راه می‌روند؟

طلبهٔ جوان سرش را پایین انداخت. بغض‌آلود و شرمسار گفت: «شیخ فرمود: جوان! آن که دیشب در گوش تو «بسم‌الله» گفت تا «و لا الضالّین» را در گوش من خوانده!»

از ماندن بهراسید. هر یک‌لحظه که به ایستادن بیندیشید، یک عمر از مقصد بازمانده‌اید..

برای ماندن زود است و من اهل ماندن نیستم؛ اهل یک‌جا ایستادن نیستم و ایستادن را کفران نعمت و قناعتی بیجا می‌دانم.

نه چند فقیهِ طریقت‌ستیز، عیار فقاهت است و نه چند درویشِ شریعت‌گریز، عیار تصوف.