بریده‌هایی از کتاب عروس ایران؛ بانوی امپراتوری مغول

«مدتی در فراق تو دیوانه بودم و اکنون که به وصالت رسیده‌ام از خوشحالی دیوانه‌تر شده‌ام.

عاقبت گرگ‌زاده گرگ شود گرچه با آدمی بزرگ شود

هر کجا تو با منی من خوشدلم گر بود در قعر چاهی منزلم

هر کس بتواند رنج فراق را تحمل کند، چه باکی از قیامت دارد؟

برای زنان ایران زن و مرد یکسان است.

عاقبت گرگ‌زاده گرگ شود گرچه با آدمی بزرگ شود

باز این چه جوانی و جمال است جهان و این حال که نو گشت زمین را و زمان راقصیده‌ای گفت.

من رشته محبت تو پاره می‌کنم شاید گره خورد به تو نزدیکتر شوم

اسرار ازل را نه تو دانی و نه من وین راز معما تو خوانی و نه من

هر کجا تو با منی من خوشدلم گر بود در قعر چاهی منزلم

گرچه دلیلی در دست نیست که نورمحل غالبآ شب‌ها از حرم خارج می‌شده، اما مسلم است که وی چنین کاری می‌کرده است. مشهور است که او زن دلیری بوده و در روزگار جوانی سفرهایی کرده است. نورمحل سواری خوبی می‌دانسته و برعکس زن‌های پرده‌نشین درباری هند رعایت حجاب را نمی‌کرده است. منتهی در مواقع رسمی با حجاب پشت پنجره «جهاروکا» می‌آمده و با درباریان صحبت می‌داشته است.

موضوع شکار ببر نورمحل هم حقیقت دارد. لااقل او یک بار با جهانگیر به شکار ببر رفته و بنا به گفته جهانگیر با شش تیر چهار ببر را کشته است. با در نظر گرفتن تفنگ‌هایی بی‌ارزش آن زمان این واقعه تقریبآ غیرقابل قبول به نظر می‌رسید. اما در صحت گفته‌های جهانگیر هم نمی‌توان تردید داشت.

ازدواج مهری با شیرافکن به حکم اکبرشاه و به منظور دورکردن وی از جهانگیر است.

جهانگیر نورمحل را از جان و دل دوست داشت تا این که روزی او را در گوشه‌ای از کاخ تنها یافت و از روی شوخی دست او را در دست گرفت و به طرف خود کشید. نورمحل از او گریخت و نزد خانم‌های حرمسرا شکایت کرد...

دختر غیاث‌بیک علاوه بر این که کنیز نبوده، از خاندان بالنسبه محترم و بااطلاعی بوده است. دلیلی در دست نیست که پدر و مادرش او را سر راه گذاشته باشند. حقیقت مطلب آن است که ملک مسعود رییس کاروان به این خانواده ایرانی موقع تولد نورمحل علاقه‌مند شد و همین که به فتح‌پور وارد شدند، ملک مسعود غیاث‌بیک را به خدمت اکبرشاه برده معرفی کرد. اکبرشاه منصبی درباری به آن مرد ایرانی باهوش واگذار نمود. غیاث‌بیک مرتب ترقی کرد تا این که پدرزن شاه شد و به عالی‌ترین مقام نایل آمد و بنابراین می‌توان گفت که ترقی غیاث‌بیک و آصف‌خان همه از وجود نورمحل سرچشمه گرفته است.

با گذشت زمان به تدریج حکایاتی درباره یک زن ایرانی که مدتی هند را اداره می‌کرد، گرد آمد. این جریان غیرقابل اجتناب بود. این زن از کنج حرم بیرون آمده و دوباره به گوشه انزوا بازگشت، چنان به نظر می‌رسد که نورمحل در سال‌های آخر کمتر کسی را می‌دید و طبعآ هیچ مورخی تاریخ زندگیش را با نظر خود او ننوشته است.