بریده‌هایی از کتاب نردبان شکسته

«گداها به میلیونرها حسادت نمی‌کنند، هرچند به گداهای دیگری که موفق‌ترند غبطه می‌خورند.»

چرا موفقیت مالی‌تان باعث می‌شود با کسانی‌که با شما موافق نیستند، مثل احمق‌ها رفتار کنید، به‌جای این‌که خیلی ساده آن‌ها را افرادی با عقیدهٔ متفاوت بدانید؟

بیش‌ازحد در زمان حال زندگی‌کردنْ تجربهٔ مشترکِ همهٔ کسانی‌ست که در فقر بزرگ شده‌اند.

همهٔ ما از میزان درآمدمان آگاهیم، اما تعداد معدودی از ما می‌دانیم آیا به‌اندازهٔ کافی درآمد داریم یا نه. این ناآگاهی به این دلیل است که تنها راه برای این‌که بفهمیم چه درآمدی واقعاً «کافی» ست، مقایسهٔ خودمان با دیگران است. چنان عادت کرده‌ایم خودمان را با دیگران مقایسه کنیم که به‌ندرت متوجه این مقایسه می‌شویم. وقتی همسایه با خودرویی جدید جلوی‌مان ظاهر می‌شود، معمولاً به خودمان نمی‌گوییم «اونا آئودی دارن، منم یکی می‌خوام.» ما پیچیده‌تر و بالغ‌تر از آنیم. شاید به خودمان بگوییم داراییِ همسایه هیچ ربطی به ما ندارد یا او لیاقتش را دارد، چون سخت کار کرده است. اگر فوراً فکر رقابت با همسایه به سرمان زد، ممکن است همان لحظه این فکر را از ذهن‌مان دور کنیم. بااین‌حال، روز بعد، وقتی سوار خودروی‌مان شدیم، کمی بیش‌از قبل متوجه کهنگیِ صندلی‌ها می‌شویم. مقایسهٔ اجتماعی گریزناپذیر است.

«وقتی دربارهٔ فقر می‌نویسم، مجبور نیستم خیال‌پرداز خوبی باشم، چون حافظهٔ خوبی دارم.»

بیش‌ترِ هواپیماهای دارای بخش فرست‌کلاس مسافرها را از سمتِ جلو سوار می‌کنند؛ به‌این‌ترتیب مسافرهای عادی مجبور می‌شوند با باروبنه و چمدان‌هاشان راهروی طولانی را جلوی چشم مسافرهای شیک‌پوشِ بخشِ فرست‌کلاس که ازقبل روی صندلی‌های راحت‌شان نشسته‌اند، طی کنند. اما در حدود ۱۵ درصد از پروازها، مسافرها را از وسط یا پشت هواپیما سوار کرده و به‌این‌ترتیب مسافرهای عادی را از این فرآیند چالش‌برانگیز معاف می‌کنند. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، میزان خشم در پروازهایی که مسافرهای عادی را از قسمت جلو سوار می‌کردند، دو برابر بیش‌تر بود

وقتی افراد احساس فقیربودن می‌کنند، کوته‌بین می‌شوند و هر چیزی را که بتوانند فوراً به دست بیاورند می‌پذیرند و آینده را نادیده می‌گیرند. وقتی هم احساس ثروتمندبودن می‌کنند، آینده‌نگر می‌شوند.

پول، قدرت و تحسینِ دیگران درست به‌اندازهٔ غذا برای بسیاری از ما مقاومت‌ناپذیر به نظر می‌رسند.

اگر از مردم بپرسید آیا معتقدند نابرابریِ بسیار زیادی وجود دارد یا نه، موقعیت شخصی آن‌ها باعث سوگراییِ پاسخ‌شان خواهد شد. کسانی‌که برای زنده‌ماندن تقلا می‌کنند، معمولاً سطح نابرابری را بسیار بالا می‌دانند؛ اما کسانی‌که از سیستم موجود نفع می‌برند، خواهند گفت همه‌چیز به‌نظر روی روال است.

نابرابری باعث می‌شود افراد «احساس» فقیربودن کنند و مثل فقرا «عمل کنند»؛ حتا وقتی فقیر نیستند.

این دو محقق داده‌های حاصل از میلیون‌ها پرواز را برای شناسایی عوامل پیش‌بینی‌کنندهٔ بروز خشم در هواپیما تحلیل کردند. ابتدا پروازهایی را که دارای قسمت فرست‌کلاس‌اند، با پروازهای فاقد این قسمت مقایسه کردند. استدلال آن‌ها این بود که اگر نابرابری اجتماعی محرک رفتارِ بد است، باید در پروازهای دارای بخش فرست‌کلاس نسبت‌به پروازهای بدون بخش فرست‌کلاس شاهد خشم بیش‌تری باشیم. براساس نتایج آن‌ها، میزان بروز خشم در قسمت عادی هواپیماهای دارای بخش فرست‌کلاس چهار برابر بیش‌تر از هواپیماهای فاقد کابین فرست‌کلاس بود. البته عوامل دیگر هم تأثیرگذارند، مثلاً تأخیر در پرواز. اما وجود قسمت فرست‌کلاس احتمال خشم و مزاحمت در پرواز را به‌اندازهٔ نُه‌ونیم ساعت تأخیر بالا می‌برد.

کریستال هال از یک غذاخوری در مرکز شهر نیوجرسی بازدید کرد و با افرادی که وعده‌های غذایی‌شان را آن‌جا می‌خوردند صحبت کرد. او از گروهی از شرکت‌کنندگان خواست چند دقیقه در مورد تجربه‌ای که باعث شده بود احساس موفقیت و افتخار کنند حرف بزنند.

وقتی هورمون‌های استرس مدتی طولانی جلوی انسولین را می‌گیرند و اجازه نمی‌دهند گلوکز را ذخیره کند، بیش‌تر در خطر ابتلا به دیابت و چاقی قرار می‌گیریم. وقتی باعث می‌شوند قلب‌مان با شدت زیادی پمپاژ کند و رگ‌های خونی‌مان به‌مدت چند ماه منقبض بمانند، احتمال دارد به بیماری‌های قلبی‌عروقی دچار شویم. وقتی هم التهاب به حال خودش رها می‌شود، سیستم ایمنی بیش‌فعال خواهد شد؛ به‌این‌ترتیب اشتیاق بیش‌تری به حمله پیدا می‌کند و بین سلول‌های «من» و «غیرمن» تفاوت قائل نمی‌شود. وقتی سیستم ایمنی به عامل حمله به سلول‌های بدن تبدیل شود، بیماری‌های خودایمنی در بدن ظاهر می‌شوند. سیستمِ ایمنیِ بدن به‌شکل دیگری هم ممکن است بیش‌ازحد تحریک شود و آن ازدست‌دادنِ تواناییِ تفکیک میانِ مهاجمانِ مخرب (باکتری‌ها و ویروس‌ها) و مواد غیرمضر (گردوغبار یا بعضی عناصر در مواد غذایی) است. در صورت بروز این اتفاق، حساسیت (آلرژی) افزایش می‌یابد. التهاب طولانی‌مدت همچنین عامل خطرناکی برای ابتلا به بیماری‌های قلبی، افسردگی و سایر اختلالات جدی‌ست.

کشورهایی که نابرابریِ بالایی داشتند بسیار مذهبی‌تر از کشورهای دارای برابریِ بالا بودند. اثرات نابرابریْ عظیم و تقریباً به‌اندازهٔ اثرات درآمد واقعی زیاد بود. وقتی نمودار داده‌ها ترسیم شد تا ارتباط میان مذهب و نابرابریِ درآمدی (به‌جای درآمد متوسط) نمایش داده شود، ایالات متحده هم دیگر داده‌ای پرت نبود، بلکه کاملاً همسو با پیش‌بینی‌ها در هر دو شاخصِ نابرابری و مذهبی‌بودن، در سطح بالایی قرار داشت. فقر و نابرابری در کنار هم می‌توانند تفاوت‌های میان کشورها از نظر مذهبی‌بودن را توضیح دهند. هرچند هیچ تحقیقی تاکنون به‌روشنی توضیح نداده که چرا نابرابری و مذهب به هم ربط دارند، پیش‌بینی می‌کنم در صورت انجام چنین تحقیقاتی، عامل کلیدی، احساسات درونی دربارهٔ موقعیت و امنیت باشد.

نابرابریْ کُنش‌ها و احساسات ما را به‌شیوه‌ای نظام‌مند و قابل‌پیش‌بینی و همین‌طور مکرر تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ باعث می‌شود کوته‌بین و مستعدِ هر گونه رفتار پرخطر شویم، و میل به قربانی‌کردنِ آیندهٔ امن‌مان برای لذتی آنّی افزایش یابد، باعث می‌شود میل بیش‌تری به تصمیم‌گیری‌های متناقض داشته باشیم، به افکار عجیب باور پیدا کنیم و به‌شکلی خرافاتی جهان را آن‌گونه ببینیم که می‌خواهیم باشد، نه آن‌گونه که هست. نابرابری ما را از هم جدا می‌کند و در جبهه‌هایی قرار می‌دهد که نه‌تنها براساس درآمد، بلکه براساس ایدئولوژی و نژاد از هم تفکیک شده‌اند، و به‌این‌ترتیب اعتماد به یکدیگر را کاهش می‌دهد. نابرابری اضطراب ایجاد می‌کند و باعث می‌شود از سلامت و شادیِ کم‌تری برخوردار باشیم.

به رفیق سال‌های دور، طاهره که یادش همیشه با من خواهد ماند

در مکان‌هایی که نابرابری فوق‌العاده بالاست، احتمال خلاف و جرم‌وجنایت بیش‌تر است. تحقیق دیگری نشان می‌دهد زندگی در ایالتی که درگیر نابرابریِ بالاست، احتمالِ سیگارکشیدن، پرخوری و ورزشِ کم را در میان ساکنان افزایش می‌دهد.

مطالعات آرون کِی تأیید کرده‌اند وقتی افراد ناامید می‌شوند یا وقتی جهانْ بی‌نظم و غیرقابل‌پیش‌بینی به نظر می‌رسد، باورِ آن‌ها به خدای قدرتمندی که کلِ جهان را تحت کنترل دارد راسخ‌تر می‌شود. باورمندان اغلب خودشان را با شعارهایی چون «غم نخور و همه‌چیز را به خدا بسپار» و «هر چیزی حکمتی دارد» دلداری می‌دهند. حسِ ناتوانی جاذبهٔ این مفاهیم را افزایش می‌دهد.

کارل راو، مشاور ارشد بوش در جلسهٔ مطبوعاتیِ روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «حزب جمهوری‌خواه یعنی حزب اَبَرثروتمندانِ صنعتی، سرمایه‌گذارانِ شرکتی، دلالانِ قدرت و نخبگانِ پولکی میل دارند از فقرای روستانشینِ کم‌سواد، کارگرانِ یقه‌آبیِ بدبخت در مرکز امریکا و اقلیت‌های محرومِ خداترسی که به جرج دبلیو بوش رأی دادند تا دوباره به کاخ سفید برگردد تشکر کنند. شما با فروتنی سلامت و رفاه خود را قربانی کردید و علیه منافع اقتصادی‌تان رأی دادید. از این بابت خاضعانه از شما سپاسگزاریم.»

. به‌طور مشهود، یکی از اصلی‌ترین راه‌های اثرگذاریِ نقل‌مکان بر بهبود نتایج عبارت است از ایجاد خانواده‌ای قوی‌تر و باثبات‌تر، موضوعی که درنهایت به‌نفع نسل بعدی خواهد بود.

معمولاً تصور می‌کنیم برداشتِ ما از اشیای اطراف‌مان خیلی ساده توسط خودِ آن اشیا شکل می‌گیرد. همچنین در حالت عادی فکر می‌کنیم باورهای‌مان دربارهٔ جهان تحت‌تأثیر خودِ جهان به وجود می‌آیند. اما هم برداشت‌ها و هم باورهای‌مان تحت‌تأثیر نیازها و امیال‌مان در هر لحظه قرار دارند. برای مثال، وقتی گرسنه‌ایم، غذا خوشمزه‌تر است، وقتی سردمان است، گرم‌شدن حس بهتری دارد، و وقتی عمیقاً به توضیح نیاز داریم، بعضی داستان‌ها واقعی‌تر به نظر می‌رسند

همان نیروهایی که به چرخه‌های نادرست بین فقرا منجر می‌شوند، بین ثروتمندان به چرخهٔ فضیلت می‌انجامند. اگر ترجیح می‌دهید امروز را برای بازدهیِ بیش‌تر در آیندهْ قربانی کنید، احتمالاً در محیطی پرورش یافته‌اید که چنین سرمایه‌گذاری‌های آگاهانه‌ای در آن جواب داده است. اگر اعتقاد دارید می‌توان به بیش‌ترِ مردم اعتماد کرد، احتمالاً از جهانی آمده‌اید که بیش‌ترِ مردم قابل‌اعتماد بوده‌اند. اگر هم واکنشِ استرس‌تان بعد از اتمام رویدادی استرس‌زا به حالت عادی برگشت، احتمالاً عادت کرده‌اید در جهانی ذاتاً بی‌خطر باشید. اگر آن‌قدر خوش‌شانس بوده‌اید که این موارد را به‌عنوان تنظیمات پیش‌فرضِ خودتان داشته باشید، در مارپیچی روبه‌بالا هدایت می‌شوید. آیندهٔ شما به‌احتمال زیاد روشن خواهد بود، چون در اقتصادِ مدرنْ غرایزتان ثمربخش و به‌دنبال موفقیت در درازمدت و نه مدیریتِ بحرانِ آنی هستند.

تحقیقی سطح نابرابری در هر ایالت را با بیش‌ترین جست‌وجوهای گوگل در هر ایالت مقایسه کرده است. پژوهشگرانِ این تحقیق متوجه شدند قوی‌ترین رابطهٔ نابرابری مرتبط است با جست‌وجوی کالاهای لوکس. هرچه نابرابری در ایالت فرد بیش‌تر باشد، مردم بیش‌تر به‌دنبال نمایش ثروت خود با جواهرات، ماشین و لباس‌های چشمگیرند. بااین‌حال بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند هزینه‌کردن برای کالاهای لوکس باعث افزایش رفاه نمی‌شود.

آیا تابه‌حال در قطاری بی‌حرکت بوده‌اید و دیده‌اید قطار کناری‌تان ایستگاه را ترک کند؟ همگی احساس می‌کنید ناگهان در جهت مخالف شروع به حرکت کرده‌اید. وقتی طبقات بالاتر دائماً ثروتمندتر می‌شوند، هم طبقهٔ متوسط و هم کسانی‌که با فقر دست‌وپنجه نرم می‌کنند، با مقایسهٔ خودشان و آن‌ها، حس می‌کنند فقیر و فقیرتر شده‌اند.

خطر مقایسهٔ روبه‌پایینْ رضایت از خود است: وقتی نسبت‌به شخصِ دیگری احساس بهتری می‌کنید، بیش‌تر وسوسه می‌شوید تلاش کم‌تری در زندگی‌تان داشته باشید. درمقابل، مقایسه‌های روبه‌بالا ممکن است برای ما الهام‌بخش باشند که بیش‌تر کار کنیم و به موفقیت بیش‌تری برسیم، اما فقط اگر باور داشته باشیم اهداف‌مان واقع‌بینانه‌اند و انگیزه‌ای منطقی به ما می‌دهند.

این پژوهش درخصوص میزان خشم در پروازهای هوایی، تحقیق مهمی‌ست؛ نه فقط به این دلیل که نشان می‌دهد نابرابری چطور باعث تفاوت میان دارا و ندار می‌شود. آن‌چه این پژوهش را از نظر من شگفت‌انگیز می‌کند، تصدیق وقوع خشم حتا در مواقعی‌ست که هیچ انسانِ نداری در پرواز حضور ندارد. ازآن‌جاکه میانگین هزینهٔ بلیت کلاسِ اقتصادی چندصد دلار است، تعداد معدودی از آدم‌های واقعاً فقیر، استطاعت سفر با هواپیماهای تجاریِ مدرن را دارند. بااین‌حال، حتا تفاوت‌های نسبی میان افراد محترمِ طبقهٔ متوسط هم می‌تواند به درگیری و هرج‌ومرج منجر شود.

پول، قدرت و تحسینِ دیگران درست به‌اندازهٔ غذا برای بسیاری از ما مقاومت‌ناپذیر به نظر می‌رسند. شاید فروتنان سرانجام میراث‌دار زمین باشند، اما متکبران تاکنون در تصاحب آن قدرتمندانه‌تر عمل کرده‌اند.

یکی از معتبرترین یافته‌های روان‌شناسیِ اجتماعی این است که اگر شما آگاهانه به شخصی فکر کنید که به‌وضوح در زمینه‌ای بر شما برتری دارد، احساس‌تان نسبت‌به خود در مقایسه با زمانی‌که هرگز به آن شخص فکر نکرده‌اید، بدتر خواهد شد. به‌همین‌ترتیب، اگر به کسی فکر کنید که به‌نوعی از شما پایین‌تر است، این مقایسه باعث می‌شود احساس بهتری نسبت‌به خودتان پیدا کنید.

از دیدِ یک اقتصاددان، فقر با نابرابریِ اقتصادی بسیار متفاوت است. فقر به آن‌چه شخص دارد یا ندارد مربوط است، درحالی‌که نابرابری نحوهٔ توزیعِ پول را توصیف و فاصلهٔ میان دارا و ندار را ترسیم می‌کند. بااین‌حال از منظر روان‌شناسی، فقر و نابرابری تفکیک‌ناپذیرند. ما ثروت‌مان را در مقایسه با زمینه می‌سنجیم، چون از نظر بصری هم درکِ ما از همه‌چیز تحت‌تأثیرِ زمینه است. مقایسهٔ اجتماعیِ همیشگیِ ما به این معناست که ثروت‌مان هرگز واقعاً از ثروتِ داراها و ندارهایی که اطراف ما هستند، جدا نیست. وقتی ثروتمند ثروتمندتر می‌شود، دیگران حس می‌کنند فقیرتر شده‌اند.

وقتی مشتریان می‌فهمند یک شرکت نابرابریِ زیادی بین مدیرعامل و کارگران عادی دارد، می‌خواهند با خرید از یک رقیب با نابرابریِ کم، آن‌را مجازات کنند.