بریده‌هایی از کتاب سقوط

در حال ظاهر سلفیت را نمی‌توان به آن تاریخ و یا گرایشی از حنابله محدود کرد زیرا گرایش‌های مختلف اصلاح‌طلب در جهان اسلام وجود دارند که داعیه بازگشت به سنت سلف صالح را در خود پرورانیده‌اند و می‌توان آنان را در دایره سلفیت قرارداد. اخوان المسلمین در مصر، جماعت تبلیغ، حزب تحریر، العداله و التنمیه در ترکیه، النهضه در تونس نمونه بارزی از این جریان‌ها هستند. لیکن در حال حاضر در گفتمان اسلامی به‌طورمعمول سلفیت را با نام وهابیت می‌شناسند؛ شاید دلیل آن حجم گسترده تبلیغات وهابیون و جریان‌های وابسته به آن دانست.

سازمان الجهاد ازجمله گروه‌های تکفیری است که با الهام از اندیشه‌های سید قطب شکل گرفت. این تشکیلات در سال ۱۹۷۹ به وسیله عبدالسلام فرج پایه‌گذاری شد. او با استناد به برخی فتاوای فقهی علمای گذشته، ازجمله ابن تیمیه، زبان به تکفیر حکومت گشود و بر ضرورت قیام علیه حاکم تأکید کرد. فتواهایی که ابن تیمیه هنگام یورش تاتارها به کشورهای اسلامی صادر کرده بود، از مهم‌ترین مبانی فقهی عبدالسلام فرج در نگارش الفریضه الغائبه است. وی فتوای ابن تیمیه را مبنی بر این‌که تاتارها با این‌که مسلمانی خود را اعلام کرده‌اند مرتدند و قیام علیه آنان و کشتن آنان واجب است، بر اوضاع حاکم بر مصر و نظام حکومتی آن منطبق دانست. (مصطفی، ۱۳۸۲: ۱۶۶)

به‌طور خلاصه می‌توان گفت، مرکز اصلی و انتشارات وابسته به فرقه کاذب وهابیت به شکل متمرکز یافته در عربستان سعودی قرار دارد. نکته حائز اهمیت در تبلیغ وهابیت این است که برخلاف دنیای مجازی که هزینه زیادی برای تبلیغ ندارد، نشریات و کتب هزینه‌های بیشتری دارند و این مهم‌ترین دلیلی است که بسیاری از کتب اساسی وهابیت در عربستان سعودی و به زبان‌های مختلف و با سرمایه‌گذاری آل سعود به چاپ می‌رسد. در این رابطه کشورهای مختلفی نیز جامعه هدف مبلغین وهابیت هستند. برخی از این کشورها مانند کشورهای آفریقایی، آسیایی شرقی و اروپای شرقی در اختیارشان قرارگرفته است.

مراکز علمی و تبلیغی، شامل دانشگاه‌ها یا مؤسسات فرهنگی و علمی است که در بسیاری از کشورها و با حمایت مالی سعودی‌ها راه‌اندازی و هدایت می‌شوند. برخی از این مراکز شامل بر: دانشگاه ام‌القری مکه: جامعه ام القری در سال ۱۹۶۷ در شهر مکه ایجاد شد. این دانشگاه جزء مهم‌ترین مراکز تبلیغاتی وهابیت است که شامل بر ۲۲ دانشکده و ۴۰ هزار دانشجو در رشته‌های مختلف وهابیت و دینی دارد. رئیس این (دکتر عدنان وزان) است. یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های بارز دانشگاه ام القری دارا بودن بیش از پنجاه هزار جلد عنوان کتاب با موضوعات مختلف دینی است.

نقشی اساسی در سازمان‌دهی و ترویج وهابیت در سراسر دنیا ایفا می‌کنند. بسیاری از نهادهای خیریه سعودی نیز برای تبلیغ استفاده می‌شوند. برخی دیگر از این نهادها عبارت‌اند از: سازمان امر به معروف و نهی از منکر (که بیشتر در اختیار وهابی‌های سنتی است.)، اداره تحقیقات علمی – مذهبی و صدور فتاوی، شورای عالی جهانی مساجد، مجمع فقهی سعودی، سازمان رسیدگی به وضع اقلیت‌های اسلامی و ... علاوه بر این، باید به خاطر داشت که اکثریت روزنامه‌ها و نشریات وابسته به عربستان سعودی کمابیش در ترویج وهابیت تلاش می‌کنند. (ناظمی قره‌باغ، ۱۳۹۰: ۹۴)

دیوبندی ها از نظر فقهی زیر نظر مکتب حنفی و در حوزه کلام پیرو مکتب کلامی ابوالحسن اشعری و ابومنصور ماتریدی هستند. (سجستانی، حبیب‌الله بن عطا: ۷۶)، شاه ولی‌الله مخالف شیعه بوده و کتابی با عنوان)(ازاله الخلفاء عن خلافه الخلفاء) به نگارش درآورده که تماماً به نقض مذهب شیعه و امام معصوم پرداخته است.

پیروان و هواداران دیوبندی، از نظر سیاسی در سازمان ((جمعیت العلمای اسلامی)) که از مهم‌ترین احزاب پاکستان است، تشکل‌یافته‌اند. این حزب در سال ۱۹۴۵ میلادی درست پیش از تشکیل دولت مستقل پاکستان از درون ((جمعیت العلمای هندوستان)) درآمد. هزینه سنگین این سازمان تندرو اسلام‌گرا را عربستان سعودی و دیگر متحدان این کشور بر عهده‌دارند.

دعوت وهابیان را می‌توان به دو دوره زمانی تقسیم‌بندی کرد: دوره نخست، یک دوره تقریباً ۸۰ ساله است که از سال ۱۱۶۰ ق شروع‌شده و تا سال ۱۲۳۵ ق که خاندان آل سعود حکومت کردند ادامه می‌یابد. این حرکت با کشته شدن عبدالله بن سعود توسط ابراهیم پاشای عثمانی به مدت ۸۰ سال در خفا و عزلت روزگار خود را گذراندند. مرحله دوم؛ دعوت وهابیان توسط عبدالعزیز بن عبدالرحمن در سال ۱۳۱۹ ق آغاز شد؛ زمانی که وی از کویت به نجد آمد و پس از تسلط بر نجد و توسعه قدرت خود، کشور عربستان سعودی را ایجاد کرد و تاکنون فرزندان و نوادگان وی قدرت را در این کشور در دست دارند

می‌توان گفت وهابیت یکی از قدرتمندترین جریانات ساختگی و بی‌اساس با مدیریت قدرت‌های استکباری است که اتحاد امت اسلامی را به تفرقه و تزلزل کشانیده است. دانشنامه "بریتنیکا همانند بسیاری از مصادر دیگر وهابیت را نه در تقسیم‌بندی سلفیت قرار داده بلکه آن را به شکلی موضع‌گیری خاصی از سلفیت معرفی کرده است. باید توجه داشت که سلفی گری جنبش جدید دینی نیست، بلکه یک جریان ریشه‌دار تاریخی است که از رهبران دینی اهل سنت هم چون " احمد بن حنبل و " ابن تیمیه ریشه گرفته است.

ویژگی مشترک این افراد که هریک از آن‌ها در ادامه و ترویج وهابیت نقش به سزایی را ایفا کرده‌اند در "شیعه ستیزی،"وابستگی مطلق به نظریات و ایدئولوژی وهابیت سنتی و رادیکالی و در آخر "توانایی علمی نسبتاً عالی در موضوعات مذهبی متعارف اهل سنت است. تمامی کتب و مبانی نظری این افراد هم چنان در پایگاه وهابی‌های تندرو و سنتی دیده می‌شود

وهابیان حکومتی عموماً در بخش‌های مانند تشکیلات امر به معروف و نهی از منکر حضور ویژه‌ای دارندو چندان به مناظره با مخالفان خود نیز معتقد نیستند و در ارائه و بیان نظریات تند و رادیکالی خود بسیار پافشاری می‌کنند. فیصل نور، عثمان الخمیس، محمد الشقره و عبدالله الغفاری از این گروه هستند.

امروزه می‌توان این گروه را به دو دسته تقسیم کرد: بخش اجرای و عملیات جهادی که بیشتر در سازمان‌های مانند القاعده، طالبان، داعش و ... دیده می‌شوند و بخش‌های نظری که با محدودیت‌های در حال فعالیت هستند. برخی از این شخصیت‌های جهادی مانند ابوبکر الجزایری، سلیمان العوان، ابو محمد المقدسی و ابو بصیر طرطوسی و ... بوده‌اند.