بریده‌هایی از کتاب کارنامه‌ی نثر معاصر

«دمی با خیام»، «خاقانی شاعر دیر آشنا»، «سیری در دیوان شمس»، «قلمرو سعدی»، «نقشی از حافظ» و ... این آثار به دلیل دید متفاوت و برداشت تاه، هنوز هم مورد توجه قرار دارند. علاوه بر اینها در سالهای فراغت، دشتی آثار داستانی نیز به جای گذاشت که مهم‌ترین آنها عبارتند از: ۱. فتنه: مجموعه یازده داستان (۱۳۲۲) ۲. جادو: مجموعه سه داستان کوتاه (۱۳۳۳) ۳. هندو: مجموعه سه داستان (۱۳۳۳) و ...

حلقهٔ اول: اسطوره، حلقهٔ دوم: افسانه، حلقهٔ سوم: رمانس، حلقهٔ چهارم: رمان

پهلوانی «شاهنامه»، «ایلیاد» و «اودیسه» بعضی از قصه‌های «هزار و یک‌شب» مانند: قصهٔ «حسن بصری و نورالسّناء» و حکایت «ملک شهرمان و قمرالزمان» و حکایت «هارون‌الرشید و ابومحمد تنبل»،

جمالزاده مجموعه «یکی بود یکی نبود» را در سال ۱۳۰۰ منتشر کرد. نیما «افسانهٔ خود را در سال ۱۳۰۱ به چاپ رساند. نمایشنامه «جعفرخان از فرنگ برگشته» از محمد مقدم در سال ۱۳۰۱ به چاپ رسید و در سال ۱۳۰۴ اجرا شد و رمان اجتماعی «تهران مخوف» در سال ۱۳۰۴ چاپ و منتشر شد.

نیما در «افسانه» نوآوری‌هایی را آغاز کرد که تا پایان عمرش ادامه داشت

۱. یکی بود یکی نبود (۱۳۰۰) ۲. شاهکار دو جلد (۱۳۲۰) ۳. دارالمجانین (۱۳۲۱) ۴. سر و ته یک کرباس یا اصفهان نامه، ۲ جلد (۱۳۲۳) ۵. قُلتشن دیوان (۱۳۲۵) ۶. صحرای محشر (۱۳۲۶) ۷. راه آب نامه

۸. معصومه شیرازی (۱۳۳۳) ۹. تلخ و شیرین (۱۳۳۴) ۱۰. کهنه و نو (۱۳۳۸) ۱۱. غیر از خدا هیچکس نبود (۱۳۴۰) ۱۲. آسمان و ریسمان (۱۳۴۳) ۱۳. قصه‌های کوتاه برای بچه‌های ریشدار (۱۳۵۳) ۱۴. قصه ما بسر رسید

«گفتگوی خانوادگی درباره اصفهان» که نقل سفر خیالی یک خانواده به اصفهان و دیدار از مکان‌های دیدنی آن است و «هزار بیشه» مجموعه حکایات و اخبار و معما و مسئله ریاضی و اطلاعاتی است که نویسنده در مجلات و روزنامه‌های مختلف دیده و جمع آوری کرده است. «کشکول جمالی» در دو جلد، قطعاتی به نثر است که تا حدودی به سبک کشکول‌های دیگر نوشته شده است و درباره اطلاعات ادبی، تاریخی، لطیفه و ضرب المثل و حکایت است. آثار غیر ادبی او عبارتند از: «گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران»، «نفت یا بلای اقتصاد ایران»،

«دون کیشوت» (۱۶۱۵-۱۶۰۵) اثر سروانتس

رابله، لیلی، سرفیلیپ سیدنی، گاسکوین

های «ادگار آلن پو» در نیمه اول قرن ۱۹ می‌دانند

کتاب «انحطاط امپراتوری روم» اثر ادوارد گیبون (۱۷۹۴-۱۷۳۷) را به فارسی ترجمه کرد. ولی چاپ این اثر به سبب خشم فتحعلی شاه ممنوع شد.

پس از افتتاح دارالفنون بیشتر ترجمه‌ها را استادان دارالفنون انجام دادند. در دوره ناصرالدین شاه، حاجی میرزا عبدالغفار «تلماک» اثر فنلون را ترجمه کرد. مسیوریشارخان «تاریخ امپراتور نیکلاس»، پسرش «تاریخ مختصر ناپلئون بناپارت»، وردورز داوود خانوف «دون کیشوت»، ملأ لاله زار «گفتار در روش» دکارت و علیقلی کاشانی در سال ۱۲۸۹ کتاب «قرن لوئی چهاردهم» اثر ولتر را منتشر کردند.

«پل وویرژینی» اثر برناردین دوسن پیر، «کلبه هندی»، «کاپیتان آنزایس» و «دور دنیا در هشتاد روز» اثر ژول ورن، «خاطرات مادموازل دومو پتانسیه»، «کنت مونت کریستو»، «سه تفنگدار»، «لوئی چهاردهم» از الکساندر دوما و «راز پاریس»، «ناپلئون در خانه خود»، «تاریخ فردریک کیوم»، «مکائدالرجال»، «هانری چهارم»، «ماری استوارت، معشوقه لوئی پانزدهم» و «کنتس دوباری»

هما (۱۳۰۴) پریچهر (۱۳۰۸) زیبا (۱۳۰۸) آیینه (۱۳۱۲) مجموعه داستان اندیشه (۱۳۱۹) مجموعه داستان ساغر آهنگ پروانه (۱۳۳۲) سرشک (۱۳۳۲) علاوه بر این حجازی نمایشنامه‌ای به نام «محمودآقا را وکیل کنید»

۱. ماه نخشب: شامل چهارده قطعه کوتاه تاریخی داستان مانند. ۲. فرنگیس (۱۳۱۰): رمانی است شامل ۶۱ نامه عاشقی به معشوقش. ۳. نیمه راه بهشت (۱۳۳۲): داستانی تخیلی با انتقادهای تند و صریح به اوضاع اجتماعی اشراف و ثروتمندان تهران. ۴. آتش‌های نهفته ۵. ستارگان سیاه (۱۳۱۷): مجموعه داستان و نمایشنامه «آخرین یادگار نادرشاه» و رمان تاریخی – علمی «بابک خرم دین، دلاور آذربایجان» (۱۳۲۳)