بریده‌هایی از کتاب سیاست اقتصادی؛ شش گفتار درباره‌ی سوسیالیسم، کاپیتالسیم، اقتصاد و سیاست

مهم‌ترین چیزی که نباید از نظر دور داشت این است که تورم مکافات الهی نیست؛ تورم بلای آسمانی یا مرضی نیست که مانند طاعون فرود آمده باشد. تورم نوعی سیاست‌گذاری است که کسانی با این گمان که شر آن کمتر از بیکاری است، دست به دامنش می‌شوند. اما واقعیت این است که تورم علاج بلندمدت نیست و مرض بیکاری را درمان نمی‌کند.

مهم‌ترین چیزی که نباید از نظر دور داشت این است که تورم مکافات الهی نیست؛ تورم بلای آسمانی یا مرضی نیست که مانند طاعون فرود آمده باشد. تورم نوعی سیاست‌گذاری است که کسانی با این گمان که شر آن کمتر از بیکاری است، دست به دامنش می‌شوند. اما واقعیت این است که تورم علاج بلندمدت نیست و مرض بیکاری را درمان نمی‌کند. تورم، سیاست‌گذاری است و سیاست‌گذاری تغییرپذیر است. بنابراین دلیلی ندارد که تسلیم تورم شویم. اگر کسی تورم را شر می‌داند، باید جلو چاپ پول را بگیرد. باید بودجه دولت متوازن شود. البته افکار عمومی هم باید از این نظر حمایت کند. باسوادها باید به مردم عادی کمک کنند که این موضوع را بفهمند. منتخبان مردم، اگر حمایت افکار عمومی را پشت سر داشته باشند می‌توانند سیاست تورمی را کنار بگذارند.

به یاد داشته باشیم که همه ما در بلندمدت شاید مرده باشیم، و قطعا مرده‌ایم، اما باید امور این جهانی خود را به بهترین وجه ممکن سامان دهیم که به درد همین کوتاه‌مدتی بخورد که زندگی می‌کنیم. یکی از کارهای ضروری برای رسیدن به این هدف، کنار زدن سیاست تورمی است.

سرمایه‌گذاری خارجی این قدرت را دارد که خودش به‌تنهایی اوضاع سیاسی و اقتصادی جهان را بهبود بخشد

تفاوت وضع زندگی در ایالات متحده و هند را از این طریق می‌توان فهمید؛ روش‌های جدید مقابله با بیماری‌های واگیردار در هند -دست‌کم تا حدودی- اِعمال شده و نتیجه آن هم افزایش بی‌سابقه جمعیت این کشور بوده است، اما از آنجا که همگام با این افزایش جمعیت، سرمایه‌گذاری افزایش نیافته، فقر بیشتر شده است. کشوری ثروتمندتر می‌شود که به ازای هر واحد از جمعیتش، سرمایه‌گذاری هم افزایش یابد.

در آلمان نوعی نظام سوسیالیستی در کار بود که فرق آن با نظام سوسیالیستی روسیه فقط در این بود که اصطلاحات و عناوین نظام اقتصاد بازار را حفظ کرده بود.

در جامعه کاپیتالیستی اگر کسی به مرتبه‌ای که می‌خواهد نرسد، مقصر خود اوست.

ایده‌ها و فقط ایده‌ها می‌توانند تاریکی‌ها را به روشنایی‌ها تبدیل کنند. این ایده‌ها را باید به شکلی به مردم عرضه کنیم که آنان را متقاعد کند. باید آنان را مجاب کنیم که اینها ایده‌های درست هستند نه ایده‌های نادرست. روزگار باشکوه قرن نوزدهم، یعنی روزگاری که دستاوردهای بزرگ سرمایه‌داری حاصل شد، پیامد ایده‌های اقتصاددانان کلاسیک، یعنی آدام اسمیت و دیوید ریکاردو و باستیا و دیگران بود. چیزی که به آن نیاز داریم فقط نشاندن ایده‌های بهتر به‌جای ایده‌های بد است

اگر یک انگلیسی یا هر کس دیگری در هر کشور دیگری از جهان، امروزه به دوستانش بگوید که با سرمایه‌داری مخالف است، پاسخ خوبی می‌توان به او داد: "می‌دانی که جمعیت امروزی جهان، ۱۰ برابر دوران قبل از سرمایه‌داری است؛ می‌دانی که سطح زندگی همه انسان‌های امروزی از سطح زندگی آباء و اجدادشان در روزگار پیش از سرمایه‌داری بالاتر است. با این اوصاف چرا فکرمی‌کنی تو می‌توانستی یکی از آن ۱۰ نفری باشی که در غیاب سرمایه‌داری می‌توانست زنده باشد؟ همین‌که تو امروز هستی و زندگی می‌کنی دلیلی است بر موفقیت سرمایه‌داری، خواه خودت زندگی‌ات را ارزشمند بدانی یا ندانی."

کسانی از میان طردشدگان و بینوایان برخاستند و دیگران را بسیج کردند و کارگاه‌هایی کوچک به پا کردند که چیزهایی تولید می‌کردند. این نوآوری بود. نوآوران، کالاهای گران که فقط به درد طبقات فرادست می‌خورد، تولید نمی‌کردند؛ بلکه کالاهایی ارزان می‌ساختند که به درد همه بخورد. سرآغاز سرمایه‌داری به شکلی که امروزه می‌بینیم، همین بود: آغاز تولید انبوه، اصل بنیادی صنعت کاپیتالیستی.

مداخله‌گرایی چیست؟ مداخله‌گرایی یعنی اینکه دولت از محدوده فعالیت‌هایش در زمینه تامین نظم، یا –آن‌گونه که مردم ۱۰۰ سال پیش می‌گفتند- از محدوده "تولید امنیت"، فراتر رود. مداخله‌گرایی یعنی اینکه دولت بخواهد کاری بیش از این بکند. یعنی اینکه دولت بخواهد در پدیده‌های بازار مداخله کند.

اینکه از دولت و پلیس انتظار داریم از شهروندان، از جمله از اهالی کسب‌وکار و البته از کارکنان آنها، در برابر تهاجم‌های داخلی و خارجی دفاع کنند، انتظاری طبیعی و لازم است که برعهده همه دولت‌هاست. چنین حمایتی، مداخله نیست، زیرا تنها عمل مشروع دولت دقیقا همین تولید امنیت است.

مداخله‌گرایی یعنی اینکه دولت علاوه بر ناتوانی در زمینه هموار کردن راه اقتصاد بازار، با کارهایی مانند قیمت‌گذاری و تعیین نرخ دستمزد و نرخ بهره و سود، در سازوکار بازار دستکاری کند.

افزایش چاپ پول کاغذی توسط دولت‌ها، موجب کاهش قدرت خرید هر واحد پول و در نتیجه، افزایش قیمت‌ها می‌شود. تورم، همین است.

این وظیفه شهروندان است که از دولت حمایت کنند، نه اینکه دولت از شهروندان حمایت کند." این سخنی است که باید همه سیاستمداران به دیوار اتاقشان بکوبند و به هر کس که به تمنای پول سراغشان می‌آید نشان دهند.

دیکتاتوری، همان‌سان که چاره مسائل مربوط به آزادی هم نیست، راه برون‌رفت از مشکلات اقتصادی هم نیست. دیکتاتور می‌تواند کارش را با وعده‌ها آغاز کند، اما توان وفای به عهد را نخواهد داشت. دیکتاتور، به‌جای وفای به عهد، به طرفه‌العینی آزادی بیان را سرکوب می‌کند تا روزنامه‌ها و ناطقان پارلمان، روزها و هفته‌ها و سالیان بعد نگویند آنچه کرده خلاف وعده‌هایی است که روز اول داده است.

تولید انبوه، اصل بنیادی صنعت کاپیتالیستی.

کلمات معروف روسو، "انسان آزاد زاده می‌شود اما همه‌جا در بند است"، ممکن است کلمات زیبایی به‌نظر برسد، اما انسان حقیقتا آزاد زاده نمی‌شود. انسان وقتی زاده می‌شود بسیار ضعیف و ناتوان است و بدون حمایت والدین و بدون حمایتی که جامعه از والدین می‌کند، نخواهد توانست زنده بماند.

باور به اینکه دولت، مقام پدری دارد و نگهبان همگان است، باورِ دوستداران سوسیالیسم است.

در کشور سوسیالیستی، این فروشنده نیست که از خریدار قدردانی می‌کند، بلکه خریدار است که باید شکرگزار باشد.

در نظامی که بازار ندارد و همه‌چیز در اختیار دولت است، همه آزادی‌های دیگر توهم است، حتی اگر چنین آزادی‌هایی به‌صورت قانون در آیند و مکتوب شوند و در قوانین اساسی گنجانده شوند.

معنای واقعی آزادی، آزادیِ خطا کردن است.

مصرف‌کنندگان کالاهایی که در کارخانه‌های بزرگ تولید می‌شود عمدتا همان کسانی هستند که در این کارخانه‌ها کار می‌کنند. تفاوت اساسی میان اصول تولید سرمایه‌داری و اصول تولید در دوران فئودالی همین است.

سرمایه‌داری با وجود همه فوایدش، همواره در معرض حمله و انتقاد بوده است. دانستن سرمنشأ این نامهربانی با سرمایه‌داری ضروری است. واقعیت این است که نفرت از سرمایه‌داری را توده‌های مردم و کارگران آغاز نکردند، بلکه آغازکنندگان این نفرت، اشراف زمیندار و نجبای انگلستان و اروپا بودند. آنان، سرمایه‌داری را مسبب وضعی می‌دانستند که برایشان خوشایند نبود

"انسان آزاد زاده می‌شود اما همه‌جا در بند است"، ممکن است کلمات زیبایی به‌نظر برسد، اما انسان حقیقتا آزاد زاده نمی‌شود. انسان وقتی زاده می‌شود بسیار ضعیف و ناتوان است و بدون حمایت والدین و بدون حمایتی که جامعه از والدین می‌کند، نخواهد توانست زنده بماند.

رژیم‌های سوسیالیستی، ادعای دموکراسی دارند. روس‌ها نام نظام خود را گذاشته‌اند دموکراسی خلق و لابد منظورشان این است که دیکتاتور آنها نماینده مردم است. به‌گمانم یکی از دیکتاتورها، یعنی خوان پرون، در اینجا، در آرژانتین، جواب خوبی گرفت که در سال ۱۹۵۵ از کشور رانده شد. بیایید امیدوار باشیم که همه دیکتاتورهای کشورهای دیگر هم به چنین سرنوشتی دچار شوند.

در جامعه آزاد مردم برای ابراز عقاید خود درباره همشهریان و دعوت از آنان برای تغییر شیوه زندگی‌شان راه‌های زیادی دارند. می‌توانند کتاب و مقاله بنویسند؛ می‌توانند سخنرانی کنند؛ حتی می‌توانند کنار خیابان موعظه کنند و اینها کارهایی است که در بسیاری از کشورها انجام می‌شود. اما نباید کسی پلیس رفتار دیگران شود و مانع انجام برخی کارها توسط آنها شود. دلیلش روشن است. همان کسی که پلیس رفتار مردم می‌شود، دوست ندارد دیگران با خودش همان کار را بکنند.

معنای واقعی آزادی، آزادیِ خطا کردن است.

به‌اصطلاح لیبرال‌های امروزی باور بسیار پرطرفداری دارند مبنی بر اینکه بدون آزادی اقتصادی می‌توان آزادی بیان و آزادی اندیشه و آزادی مطبوعات و آزادی مذهبی و آزادی زندانی نشدنِ بدون محاکمه، را حفظ کرد. چنین کسانی نمی‌فهمند که در نظامی که بازار ندارد و همه‌چیز در اختیار دولت است، همه آزادی‌های دیگر توهم است، حتی اگر چنین آزادی‌هایی به‌صورت قانون در آیند و مکتوب شوند و در قوانین اساسی گنجانده شوند.

کته دیگری که باید بگویم این است که مصرف‌کننده آمریکایی، هم خریدار است هم رئیس. موقع بیرون آمدن از فروشگاه‌های آمریکایی، معمولا چنین نوشته‌ای می‌بینید: "از حمایت شما سپاسگزاریم. لطفا باز هم بیایید." اما هنگام مراجعه به فروشگاهی در کشوری تمامت‌خواه مثل اتحاد شوروی امروزی یا آلمان تحت فرمان هیتلر، مغازه‌دار به شما می‌گوید: "سپاسگزار پیشوا باشید که اینها را به شما می‌دهد." در کشور سوسیالیستی، این فروشنده نیست که از خریدار قدردانی می‌کند، بلکه خریدار است که باید شکرگزار باشد