بریده‌هایی از کتاب کلیات جامی

دلا تا کی درین کاخ مجازی کنی مانند طفلان خاک‌بازی؟

ترک آزار کردن خواجه دفتر کفر راست دیباجه منکر آمد به پیش او معروف شد به منکر عنان او مصروف نفس محنت گریز راحت‌جوی داردش در ره اباحت روی گاه لافش ز مذهب تجرید گه گزافش ز مشرب توحید

همت عارف چو گردد زورمند هر چه خواهد، آفریند بی‌گزند

زشت باشد که عیب خودپوشی واندر افشای دیگران کوشی

چو باشد دو صد حاجت‌ات با خدای، بر ارباب حاجت مزن پشت پای!

خدا را، این فلک، بر من ببخشای! به روی من دری از مهر بگشای!

طعنه بر شعر، هم به شعر زنم قیمت و قدر آن ، بدو شکنم چکنم؟ در سرشت من اینست! وز ازل سرنوشت من اینست!

بنما ره! که طالب راهیم ره به سوی تو از تو می‌خواهیم احدی، لیک مرجع اعداد واحدی، لیک مجمع اضداد

هر که در فعل خود بود مختار فعل او دور باشد از اجبار گرچه از جبر، فعل او دورست اندر آن اختیار مجبورست ورچه بی‌اختیار کارش نیست اختیار اندر اختیارش نیست

نیفتد بجز عدل هیچ‌ام پسند!

نیک کن! تا نیک پیش آید تو را بد مکن! تا بد نفرساید تو را

قصهٔ عاشقان خوش است بسی سخن عشق دلکش است بسی تا مرا هوش و مستمع را گوش هست، ازین قصه کی شوم خاموش؟ هر بن موی، صد دهانم باد! هر دهان، جای صد زبانم باد! هر زبانی به صد بیان گویا تا کنم قصه‌های عشق املا آنکه عشاق پیش او میرند، سبق زندگی از او گیرند،

قدر خود بشناس و مشمر سرسری خویش را! کز هر چه گویم برتری آنکه دست قدرتش خاکت سرشت، حرف حکمت بر دل پاکت سرشت پاک کن از نقش صورت سینه را! روی در معنی کن این آیینه را! تا شود گنج معانی سینه‌ات غرق نور معرفت آیینه‌ات

کیسهٔ مظلوم را خالی مکن!

نیست درویشی این، که زندقه است نیست جمعیت این، که تفرقه است دلش از سر کار واقف نه معرفت بی‌شمار و عارف نه همچو جوز تهی نماید نغز لیک چون بشکنی، نیابی مغز لفظ‌ها پاک و معنی‌اش گرگین نافهٔ چین ، لفافهٔ سرگین نافه نگشاده، مشک افشاند ور گشایی، جهان بگنداند آنکه شرع خدای ازوست تباه نیست گویا ز سر شرع آگاه کرده در کوی و خانه و بازار شرع و دین را بهانهٔ آزار

ای ز کرم چاره‌گر کارها! مرهم راحت‌نه آزارها! عقده گشایندهٔ هر مشکلی! قبله نمایندهٔ هر مقبلی!

مرد دانا به هر چه درنگرد عیب بگذارد و هنر نگرد

ای جهانی به کام، از در تو! کام خواهم نه دام از در تو به جوار خودم رهی بنمای! در حریم دلم دری بگشای! غایب از من، مرا حضوری بخش! به سروری رسان و نوری بخش! هر چه غیر از تو، ز آن نفورم کن! پای تا فرق غرق نورم کن! چند باشم ز خودپرستی خویش بند، در تنگنای هستی خویش؟ وارهانم ز ننگ این تنگی! برسانم به رنگ بی‌رنگی!

هر که در فعل خود بود مختار فعل او دور باشد از اجبار گرچه از جبر، فعل او دورست اندر آن اختیار مجبورست ورچه بی‌اختیار کارش نیست اختیار اندر اختیارش نیست

خودپرستی قصهٔ عاشقان خوش است بسی سخن عشق دلکش است بسی تا مرا هوش و مستمع را گوش هست، ازین قصه کی شوم خاموش؟ هر بن موی، صد دهانم باد! هر دهان، جای صد زبانم باد! هر زبانی به صد بیان گویا تا کنم قصه‌های عشق املا آنکه عشاق پیش او میرند، سبق زندگی از او گیرند،

من نهاده روی در راه توام! کمترین شاگرد در گاه توام! هر چه گفتی عین حکمت یافتم در قبول آن به جان بشتافتم

کیست در عالم ز عاشق خوارتر؟ نیست کار از کار او، دشوارتر نی غم یار از دلش زایل شود نی تمنای دلش حاصل شود

جامی، اگر زنده دلی بنده باش! بندهٔ این زندهٔ پاینده باش! بندگی‌اش زندگی آمد تمام زندگی این باشد و بس، والسلام!

کون و مکان شاهد جود تواند حجت اثبات وجود تواند

رو به تو آریم که قادر تویی

روی عبادت به تو آریم و بس! چشم عنایت ز تو داریم و بس! در کف ما مشعل توفیق نه! ره به نهانخانهٔ تحقیق ده!

لله الحمد قبل کل کلام به صفات الجلال و الاکرام هر چه مفهوم عقل و ادراک است ساحت قدس او از آن پاک است به هوا و هوس در او نرسی تا ز لا نگذری به هو نرسی ای همه قدسیان قدوسی گرد کوی تو در زمین بوسی! پرتو روی توست از همه سو همه را رو به توست از همه رو قطع این ره به راه‌پیمایی کی توان گر تو راه ننمایی ؟