بریده‌هایی از کتاب ادب حضور (دفتر پنجم)

از القاب امام حسین (ع) «الدَّلِیلُ عَلَی ذَاتِ اللَّهِ» هست؛ (یعنی) امام حسین (ع) راهنما و دلیل بر ذات خداست! انسان را مستقیم به ذات خدا می‌رساند.

نباید به ظواهر مجلس و خلوتی یا شلوغی آن، اینکه مداح و سخنرانش چقدر صاحب‌نام هستند، شرکت‌کنندگان از چه صنف و قماشی هستند و... توجه کرد؛ ممکن است حوالهٔ انسان در مجلسی که به آن امید ندارد باشد که رسول خدا (ص) فرمود: براستی که برای پروردگارتان در روزهای عُمرتان نسیم‌هایی است، هان! پس خود را با بیشتر کردن در معرض آن قرار دهید

۱- تلاوت آیات قرآن خواندن آیات قرآن، به اندازهٔ حداقل پنج صفحه در روز، مناسب است. این مقدار می‌تواند در مسیر کربلا بیشتر باشد و به پیشگاه مطهر هریک از اولیای الهی (ع) پیشکش گردد. در این باره، خوب است که زائر ثواب این تلاوت‌ها را به هریک از اهل حرم (ع) که قرار نیابت و یا مؤانست در طول سفر با او گذاشته، هدیه نماید.

فرمود: من به تمامی شیعیان سامراء از زن و مرد حکم می‌کنم که هریک از ایشان یک فقره زیارت عاشورا نیابتاً از والدهٔ محترم امام زمان (عج) بخوانند و آن محترم را نزد فرزندش حضرت ولی امر (عج) شفیع قرار دهند که آن حضرت، نزد خداوند متعال شفاعت نماید تا خداوند شیعیان را از این بلا نجات دهد. همین که این حکم صادر گردید، چون مقام ترس بود، همهٔ شیعیان ساکن سامراء اطاعت نمودند و در نتیجه یک نفر شیعه در سامراء تلف نشد؛ در حالی که هر روز ده، پانزده نفر غیر شیعه در اثر وبا تلف می‌شدند.

در ایام عزای اهل بیت (ع)، علاوه بر شرکت در مجالس روضه و مرثیه‌خوانی، اگر توفیق نوحه‌خوانی و مداحی در مجالس اهل بیت (ع) را ندارد، در خلوت خویش برای خودش مدیحه‌سرایی و روضه‌خوانی کند، شعری بسراید و به ساحت ایشان عرضه کند و بدین ترتیب نامش را در اصناف مختلف خدمتگزاران آن حضرات ثبت نماید.

آنجا زیباترین چشم‌انداز عالم را دارد که یک سو ضریح مطهر سیدالشهدا (ع) و جناب علی اکبر (ع) است و سوی دیگر مزار شهداست.

مقبولیت هرکس در محضر امام، بسته به مقدار «معرفت» و «ادبی» است که در برابر آن حضرات دارد.

آداب و مراقبات عزاداری سیدالشهداء (ع) به ویژه در محرم و صفر

پس از چند روز پیاده‌روی با تشریفات و کیفیتی که ذکر شد، و تحمل رنج و سختی راه، وقتی که زائر به کربلا مشرّف گردید، بهتر است که با همان سر و وضع غبارآلود و گرسنه و تشنه به محضر ارباب بشتابد؛ که امام صادق (ع) در این باره فرمود: هرگاه خواستی امام حسین (ع) را زیارت کنی، او را زیارت کن در حالی که محزون، مکروب، ژولیده‌موی، غبارآلود، گرسنه و تشنه‌لب هستی؛ چرا که حسین (ع) محزون و مکروب و ژولیده و غبارآلود و گرسنه و تشنه به شهادت رسید؛ و از اباعبدالله (ع) حوائجت را بخواه و سپس بازگرد و کربلا را وطن خود مگیر. بر آستان جانان، گر سر توان نهادن گلبانگ سربلندی، بر آسمان توان زد گر دولت وصالت، خواهد دری گشودن سرها بر این تخیل، بر آستان توان زد

هاجر برای تحصیل آب تنها برای یک کودک شش ماهه، هفت بار بین صفا و مروه رفت و آمد کرد، و تنها بخشی از مسیر را هروله نمود و بالاخره با دست پر به نزد اسماعیل باز گشت و امیدش ناامید نشد، اما حضرت قمر بنی‌هاشم (ع) این مسیر را چند ده بار از شب هفتم، که آب بر اهل بیت رسول خدا (ص) بسته شد، هروله‌کنان اسب تاخت و آب به خیام رساند و بالاخره در اوج گرمای عصر عاشورا، همهٔ هستی خود را برای رسانیدن جرعه‌ای آب به کودکان به میدان آورد، ولی امیدش ناامید شد.

از اهمّ زیاراتی که شعار شیعه است و بر همهٔ محبّان اهل بیت (ع) لازم است که همه‌روزه با آن مأنوس باشند، «زیارت عاشورا» است. انس با این زیارت، سیرهٔ همهٔ علمای سلف از نحله‌های مختلف بوده است. در اهمیت این زیارت، همین قدر بس که از نظر سندی، از اصحّ زیارات وارده و حدیث قدسی است و مرحوم شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجد» خود، از علقمه و او از امام باقر (ع) نقل می‌کند که اگر کسی این زیارت را از هر کجا که هست رو به کربلای حسینی (ع) بخواند، ثواب شهدای کربلا را که در رکاب حضرتش شربت شهادت نوشیده‌اند می‌برد، و نیز ثواب دوهزار حج و دوهزار عمره به همراه رسول خدا (ص) به وی عطا می‌گردد؛ علاوه بر این، ثواب دوهزار غزوه در رکاب رسول خدا (ص) به وی عطا می‌شود.

بار الها، کیست که شیرینی محبّت (و انس با) تو را چشید و جز تو را خواست؟! و کیست که با مقام قرب تو انس گرفت و از تو رویگردان شد؟!

در زمان کودکی در محل خود دوستی داشتم که وقتی بزرگ شد، شغل عَشّاری پیشه کرده و مدتی به این کار اشتغال داشت. بعد از مدتی مُرد و در گورستان دفن گردید. در خواب دیدم که خوشحال بوده و زندگی خوب و راحتی دارد. از او پرسیدم: با گذشته‌ای که از تو سراغ دارم، نباید در چنین وضعی باشی! گفت: بعد از مرگ، به خاطر کارهای بدم عذاب می‌شدم، تا این که فلان زن، همسر فلانی در فلان روز مرد و در این گورستان به خاک سپرده شده. در شبی که او را دفن کردند، امام حسین (ع) سه بار به دیدار او تشریف آورد که در بار سوم به فرشتگان دستور دادند که عذاب را از همسایه‌های او بردارند. پس از آن، دیگر عذاب نشده و وضع ما خوب شده است. وقتی از خواب بیدار شدم، در پی همسر آن زن رفته، او را یافته و مکان دفن او را پرسیدم. نشانی‌ها همان بود که عشّار گفته بود. از حالات و کارهای همسرش پرسیدم و در میان کارهای آن زن که مربوط به امام حسین (ع) باشد، غیر از مداومت بر زیارت عاشورا چیز دیگری نیافتم. برادرم! مهربانی و وفای او (علیه‌السلام) را ببین! چگونه در یک شب سه بار از زنی دیدار کرده و واسطهٔ او می‌شود! به گونه‌ای که همسایگان او و حتی عشّار از شفاعت او بهره‌مند می‌گردند.

«دُردانه» اصطلاحاً به کسی گفته می‌شود که در جمعی مانند اعضای خانواده، مورد توجه ویژهٔ والدین و اعضای خانواده است. ایشان می‌فرمود: از این بیان زیارت استفاده می‌شود که سیدالشهداء (ع) دُردانهٔ پروردگار است و خداوند در ارتباط با او حساب ویژه‌ای دارد و کسی که به ایشان متوسل شود، از فضل خاص خداوند بهره‌مند می‌گردد

«فردای قیامت که هیچ چیز از انسان نمی‌خرند، اشک بر سیدالشهداء (ع) را مثل دانهٔ درّی برایش نقد می‌کنند

آیات و سوره‌هایی که لازم است تلاوت شوند: در طی مسیر، هر روز صبح، بعد از دادن صدقه، سوره‌های حمد و چهار قل (توحید، ناس، فلق و کافرون) و بعد از آن آیت‌الکرسی خوانده شود. سپس آیات ۱۸ و ۱۹ و ۲۶ و ۲۷ آل‌عمران و همچنین آیات ۵۴ و ۵۵ اعراف تلاوت گردد؛ تا از جمیع شرور ارضی و سماوی در امان باشد.

هیچ بنده‌ای ایمان نیاورده است، مگر زمانی که من از خودش نزد او محبوب‌تر باشم، و عترت من نزد او از عترت خودش محبوب‌تر باشد، و خانوادهٔ من نزد او از خانوادهٔ خودش محبوب‌تر باشد، و ذات من در نزدش از ذات خودش محبوب‌تر باشد.

در این باره، امام صادق (ع) خطاب به دو تن از اصحاب می‌فرمایند: اگر به شرق و غرب عالم بروید، هیچ علم صحیحی نمی‌یابید مگر آنچه از نزد ما اهل بیت (ع) خارج

به رغمِ مدّعیانی که منع عشق کنند جمال چهرهٔ تو، حجّت موجّه ماست

بر آستان جانان، گر سر توان نهادن گلبانگ سربلندی، بر آسمان توان زد

شب جمعه فضیلت بسیار دارد.

از روایات چنین برمی‌آید که وقتی زائر اباعبدالله (ع) پای در راه می‌گذارد، در همان ابتدای راه، گناهان وی آمرزیده می‌شود و سپس آنچه نصیبش می‌شود، علوّ رتبه و صعود در مراتب قرب الهی است؛ چنان‌که امام صادق (ع) فرمود: «شخصی که به زیارت قبر حضرت حسین بن علی (ع) می‌رود، زمانی که از اهلش جدا شد، با اولین گامی که برمی‌دارد تمام گناهانش آمرزیده می‌شود، سپس با هر قدمی که برمی‌دارد پیوسته تقدیس و تنزیه شده تا به قبر برسد و هنگامی که به آنجا رسید، حق تعالی او را خوانده و با وی مناجات نموده و می‌فرماید: بندهٔ من! از من بخواه تا به تو اعطاء نمایم، من را بخوان اجابتت نمایم، از من طلب کن به تو بدهم، حاجتت را از من بخواه تا برایت روا سازم. راوی می‌گوید، امام (ع) فرمودند: و بر خداوند متعال حق و ثابت است آنچه را که بذل نموده اعطاء فرماید.»

زائر اربعین باید با نشاط و امید حرکت کند، تا بتواند به خوبی با مولای خود طی طریق نماید. و اصولاً تفاوت زیارت پیاده در اربعین حسینی (ع) با سایر زیارات، حال و هوای زائر در طول مسیر و نجوای عاشقانه با سیدالشهدا (ع) و سایر اهل حرم است. و شیطان برای آنکه حال خوش زائر را سلب کند، دائماً به او القائات منفی می‌نماید که زیارت تو مقبول نیست و یا حرکتت برای تفریح و تفرّج است.

در سلوک توحیدی، عقلاً و نقلاً ثابت شده که راه به توحید بدون توسّل به اولیای الهی (ع) و استمداد از ایشان غیر ممکن است.

روشن می‌گردد؛ زیرا تا وقتی که انسان معرفت به امام و مقام ولایت نداشته باشد، نمی‌تواند به درستی عبادت کند، و تا عبادت مقبولی نداشته باشد، سیر قربی به توحید و کمال انسانی حاصل نمی‌گردد.

داخل شوم؟...) و از تمام ائمه (ع) استیذان می‌شود. بعد می‌گوید: (اگر از چشمت اشکی آمد، علامت اینست که به تو اجازه داده‌اند). اما کیست که بفهمد این مطلب را؟ کیست که عاقل باشد؟ این اشک چشم به اعلی علیین مربوط است...

نقش توسل به اهل بیت (ع) در سیر و سلوک توحیدی در سلوک توحیدی، عقلاً و نقلاً ثابت شده که راه به توحید بدون توسّل به اولیای الهی (ع) و استمداد از ایشان غیر ممکن است. این مطلب در کلمات و زیارات حضرات ائمه (ع) بارها تأکید شده است؛ چنان‌که بُرَید عِجلی از امام صادق (ع) نقل نموده که: فقط از طریق ماست که عبادت مقبول خداوند انجام می‌شود و تنها از طریق ماست که خداوند شناخته می‌شود و تنها از طریق ماست که توحید الهی روشن می‌گردد.

ولایت از ریشهٔ «ول‌ی»، به معنای شدّت قرب است و «ولی‌الله» به مقامی اطلاق می‌شود که در شدّت قرابت به پروردگار در مرتبه‌ای است که هیچ حائلی میان او و خداوند وجود ندارد؛ و اگر همهٔ عالم در سیر به سوی حقّ‌اند، با شفاعت او می‌توانند به قرب الهی نائل شوند

اگر عقل قادر به هدایت انسان تا سرمنزل مقصود بود، ملائک مقدّم بر انسان، لایق مقام خلافت‌اللّهی بودند.

مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمود: «بنده خیال می‌کنم فضیلت بکاء بر سیدالشهداء (ع) بالاتر از نماز شب باشد؛ زیرا نماز شب عمل قلبی صرف نیست، بلکه کالقلبی است، ولی حزن و اندوه و بکاء عمل قلبی است، به حدّی که بکاء و دمعه از علایم قبولی نماز وتر است.» ایشان همچنین می‌فرمود: «بکاء بر مصائب اهل‌بیت (ع) و بخصوص حضرت سیدالشهداء (ع) شاید از آن قبیل مستحباتی باشد که مستحبی افضل از آن نیست. بکاء من خشیة‌الله (گریه از ترس خداوند) هم همین جور است، شاید افضل از آن نباشد.»