بریده‌هایی از کتاب شیخ محمود شبستری

دلی کز معرفت نور و صفا دید ز هر چیزی که دید اول خدا دید

عدم با هستی آخر چون شود ضم نباشد نور و ظلمت هر دو با هم

یکی ره برتر از کون و مکان شو جهان بگذار و خود در خود جهان شو

تو بستی عقد عهد بندگی دوش ولی کردی به نادانی فراموش

به نزد آنکه جانش در تجلی است همه عالم کتاب حق تعالی است

ببین عالم همه در هم سرشته ملک در دیو و دیو اندر فرشته همه با هم به هم چون دانه و بر ز کافر مؤمن و مؤمن ز کافر

موانع تا نگردانی ز خود دور درون خانهٔ دل نایدت نور

دل عارف شناسای وجود است وجود مطلق او را در شهود است

جناب حضرت حق را دویی نیست در آن حضرت من و ما و تویی نیست

به زیر پردهٔ هر ذره پنهان جمال جانفزای روی جانان

جهان جمله فروغ نور حق دان حق اندر وی ز پیدایی است پنهان

ز حق با هر یکی حظی و قسمی است معاد و مبدا هر یک به اسمی است از آن اسمند موجودات قائم بدان اسمند در تسبیح دائم

تو را غیر تو چیزی نیست در پیش ولیکن از وجود خود بیندیش اگر در خویشتن گردی گرفتار حجاب تو شود عالم به یک بار

جهان را سر به سر آیینه‌ای دان به هر یک ذره در صد مهر تابان

نترسد زو کسی کو را شناسد که طفل از سایهٔ خود می‌هراسد نماند خوف اگر گردی روانه نخواهد اسب تازی تازیانه

به نام آن که جان را فکرت آموخت چراغ دل به نور جان برافروخت ز فضلش هر دو عالم گشت روشن ز فیضش خاک آدم گشت گلشن توانایی که در یک طرفةالعین ز کاف و نون پدید آورد کونین چو قاف قدرتش دم بر قلم زد هزاران نقش بر لوح عدم زد از آن دم گشت پیدا هر دو عالم وز آن دم شد هویدا جان آدم در آدم شد پدید این عقل و تمییز که تا دانست از آن اصل همه چیز چو خود را دید یک شخص معین تفکر کرد تا خود چیستم من ز جزوی سوی کلی یک سفر کرد وز آنجا باز بر عالم گذر کرد

تو بودی عکس معبود ملایک از آن گشتی تو مسجود ملایک

کدامین فکر ما را شرط راه است چرا گه طاعت و گاهی گناه است

به نام آن که جان را فکرت آموخت چراغ دل به نور جان برافروخت ز فضلش هر دو عالم گشت روشن ز فیضش خاک آدم گشت گلشن

تو مغز عالمی زان در میانی بدان خود را که تو جان جهانی

تو را از آتش دوزخ چه باک است گر از هستی تن وجان تو پاک است

در شناخت مهدی سلام الله علیه بسی گفتند از عیسی و مهدی مجرد شو تو هم عیسی عهدی ز مهدی گرچه روزی چند پیشی بکش دجال خود مهدی خویشی نمی‌دانی که کفر و دین چه معنی است حقیقت کفر و دین دجال و عیسی است به حق گویا شو از باطل خمش باش

چو عیسی نبی و دجال‌کش باش چو تو عیسی جان خود ندانی چه دانی عیسی آخرزمانی چو تو در معرفت چون طفل مهدی چه دانی قدر علم و مهر مهدی به علم عیسوی کن چشم روشن که تا باشد که بتوانیش دیدن که گر در جهل خود دایم نشینی چو مهدی پیشت آید هم نبینی نبی را گرچه قومٌ ینظرون بود خطاب از جهلشان لایبصرون

مرگ شود بیدار و سازد مرگ را برگ اگر در جهل عمرت می‌شود فوت کجا یابی امان از مالک الموت مترس از مرگ صورت زانکه سهلست بتر مرگ ای برادر مرگ جهلست چو از دنیا بمیرد مرد دانا به سوی آخرت راند توانا بدانی گر بمیری اندرین تو که موتوا این بود قبل ان تموتوا در تحقیق صراط

به شوخی باز کرد از تن سر او اگر ببریده شد زلفش چه غم بود که گر شب کم شد اندر روز افزود چو او بر کاروان عقل ره زد به دست خویشتن بر وی گره زد نیابد زلف او یک لحظه آرام گهی بام آورد گاهی کند شام ز روی و زلف خود صد روز و شب کرد بسی بازیچه‌های بوالعجب کرد گل آدم در آن دم شد مخمر که دادش بوی آن زلف معطر دل ما دارد از زلفش نشانی که خود ساکن نمی‌گردد زمانی از او هر لحظه کار از سر گرفتم ز جان خویشتن دل برگرفتم از آن گردد دل از زلفش مشوش

که از رویش دلی دارد بر آتش بخش ۵۳ - اشارت به رخ و خط رخ اینجا مظهر حسن خدایی است مراد از خط جناب کبریایی است رخش خطی کشید اندر نکویی که از ما نیست بیرون خوبرویی خط آمد سبزه‌زار عالم جان از آن کردند نامش دار حیوان ز تاریکی زلفش روز شب کن ز خطش چشمهٔ حیوان طلب کن خضروار از مقام بی‌نشانی بخور چون خطش آب زندگانی اگر روی و خطش بینی تو بی‌شک بدانی کثرت از وحدت یکایک ز زلفش باز دانی کار عالم ز خطش باز خوانی سر مبهم

نیاید اندر او تغییر و تبدیل تو پنداری جهان خود هست