بریده‌هایی از کتاب کم عمق‌ ها

کوچک‌‌سازی کتاب هم کمک کرد تا کتاب‌خوانی در بافت زندگی روزمره تنیده شود. دیگر تنها پژوهشگران و راهبان نبودند که در خلوت خود به خواندن کلمات می‌نشستند. حتی افرادی با استطاعت متوسط هم می‌توانستند کتا‌بخانه کوچکی از چند جلد کتاب سر هم کنند

برای بسیاری، کتاب‌خوانی یک کار ازمدافتاده به نظر می‌رسد، شاید حتی کمی احمقانه؛ مثل این که کسی خودش پیراهنش را بدوزد یا خودش قصابی کند.

تکامل به ما مغزی داده است که به اصطلاح می‌تواند نظرش را بارها و بارها عوض کند.

«بعضی می‌گویند گوگل خدا است؛ بعضی هم می‌گویند شیطان است.»

اکنون تمرکزم بعد از دو یا سه صفحه از بین می‌رود. بی‌قرار می‌شوم، سر نخ را گم می‌کنم و دنبال کار دیگری برای انجام دادن می‌گردم. مثل این است که باید دایما ذهن خودسرم را سر متن برگردانم.

رفتم سراغ گوگل و دنبال کتاب‌هایی گشتم که در این موضوع نوشته شده‌اند.

بروس فریدمن، که آسیب‌شناسی در دانشکده پزشکی دانشگاه میشیگان است و وبلاگی هم در مورد کاربرد کامپیوتر در پزشکی دارد، در گفتگوی تلفنی مفصلی که در باره نوشته‌اش با من داشت، در مورد چگونگی تغییر عادت‌های ذهنی‌اش توسط اینترنت، این گونه بیان داشت که «الان دیگر تقریبا به طور کامل قابلیت خواندن و جذب مطلبی بلند روی وب یا روی کاغذ را از دست داده‌ام.» [6] وی، طی یک گفتگوی تلفنی، با من اظهار کرد که تفکرش نوعی کیفیت مقطّع استاکاتویی پیدا کرده است، که بازتاب شیوه مطالعه پویش‌گونه سریع تکه‌متن‌ها از منابع برخط است. وی تصدیق کرد که «دیگر نمی‌توانم جنگ و صلح را بخوانم! قابلیتش را از دست داده‌ام. دیگر حتی هضم وبلاگی با بیش از سه یا چهار پاراگراف برایم سخت شده است. عادت کرده‌ام سطحی بخوانم!»

چرا عموم مردمِ قرن بیست و یکم، سطحی‌تر از گذشته مطالعه می‌کنند و با این که حجم بیشتری از اطلاعات در دسترس‌شان است، کم‌عمق‌تر شده‌اند.

هر چه بیمار بیشتر روی نشانه‌های خود تمرکز کند، نشانه‌های بیماری‌اش بیشتر در مدارهای عصبی‌اش حک می‌شوند. در وخیم‌ترین وضعیت‌ها مغز خود را برای بیمار شدن تربیت می‌کند. بسیاری از اعتیادها هم با تقویت گذرگاه‌های انعطاف‌پذیر مغزی قوام می‌یابند

دلم برای مغز قدیمی‌ام تنگ شده بود!

برای بسیاری، کتاب‌خوانی یک کار ازمدافتاده به نظر می‌رسد، شاید حتی کمی احمقانه؛ مثل این که کسی خودش پیراهنش را بدوزد یا خودش قصابی کند.

«غوطه‌وری در دنیای دیجیتال حتی شیوه جذب اطلاعات توسط این نسل را هم تغییر داده است. اینان الزاما صفحات را از چپ به راست و بالا به پایین نمی‌خوانند. در عوض روی صفحه سر می‌خورند و دنبال اطلاعات به‌دردبخور می‌گردند.»

اکنون تمرکزم بعد از دو یا سه صفحه از بین می‌رود. بی‌قرار می‌شوم، سر نخ را گم می‌کنم و دنبال کار دیگری برای انجام دادن می‌گردم. مثل این است که باید دایما ذهن خودسرم را سر متن برگردانم. مطالعه عمیقی که قبلا به صورت طبیعی به سراغم می‌آمد، الان به یک چالش تبدیل شده است.

«شواهدی در دست است که نشان می‌دهد مغز ما با استفاده بیشتر توسعه می‌یابد و بزرگ‌تر می‌شود و با عدم استفاده تحلیل می‌رود و تلف می‌شود. شاید به همین خاطر است که هر کنشی یک اثر دایمی بر بافت عصبی می‌گذارد.»

امروزه، صدای غالب در کتا‌بخانه‌ها صدای ضربه روی صفحه کلید است، نه ورق زدن کتاب

مردم هم کمتر می‌خوانند و هم کمتر به آن‌چه که می‌خوانند فکر می‌کنند.

«رشته اصلی من در دانشکده ادبیات بود و خوره کتاب‌خوانی بودم. اما چه شد؟»

به گفته لیو این، یافته‌ها حاکی از آن است که «محیط دیجیتال افراد را تشویق می‌کند که موضوعات بیشتری را گسترده‌تر اما سطحی‌تر کاوش کنند»،

مغز افراد، وقتی که در اینترنت به جستجو می‌پردازند، نسبت به زمانی که متن کتاب مانندی را می‌خوانند، الگوی فعالیتی متفاوتی دارد. حین کتاب‌خوانی فعالیت مغز در ناحیه‌هایی بیشتر است که مربوط به زبان، حافظه و پردازش تصویرند، در حالی که اینترنت‌گردی بیشتر نواحی پیش‌پیشانی مرتبط با تصمیم‌گیری و حل مسئله را فعال می‌کند.

زمانی من غواص دریای کلمات بودم. اما اکنون، مثل یک جت‌اسکی‌سوار، تنها سطح آب را کمی می‌شکافم.

دیگر به سیاق گذشته فکر نمی‌کنم. این حس غریب بیشتر حین مطالعه به من دست می‌دهد. پیشتر، غرق شدن در کتاب یا مقاله‌ای بلند برایم آسان بود. ذهنم درگیر پیچش‌های روایت یا چرخش‌های بحث می‌شد و می‌توانستم ساعت‌ها در درازای یک نوشته پرسه بزنم. اما دیگر این طور نیستم. اکنون تمرکزم بعد از دو یا سه صفحه از بین می‌رود. بی‌قرار می‌شوم، سر نخ را گم می‌کنم و دنبال کار دیگری برای انجام دادن می‌گردم. مثل این است که باید دایما ذهن خودسرم را سر متن برگردانم. مطالعه عمیقی که قبلا به صورت طبیعی به سراغم می‌آمد، الان به یک چالش تبدیل شده است. فکر کنم بدانم که چه خبر است. طی بیش از یک دهه گذشته، مدت زیادی را برخط گذرانده‌ام، جستجو و وب‌گردی کرده‌ام و گاهی هم چیزی به پایگاه داده‌های عظیم اینترنت افزوده‌ام

هر چه بیمار بیشتر روی نشانه‌های خود تمرکز کند، نشانه‌های بیماری‌اش بیشتر در مدارهای عصبی‌اش حک می‌شوند

بسیاری از ناظران بر این عقیده‌اند که طولی نخواهد کشید که کارکردهای شبکه اجتماعی هم در کتاب‌خوان‌های دیجیتال درآمیزد و مطالعه را به چیزی شبیه به ورزش تیمی تبدیل کند. ما، همزمان با خواندن متن کتاب‌های الکترونیکی، گپ خواهیم زد و یادداشت‌های مجازی رد و بدل خواهیم کرد. عضو سرویس‌هایی خواهیم شد که کتاب‌های‌مان را با آخرین اصلاحات متن و نظرات خوانندگان به‌روز می‌کنند

به گفته لیو این، یافته‌ها حاکی از آن است که «محیط دیجیتال افراد را تشویق می‌کند که موضوعات بیشتری را گسترده‌تر اما سطحی‌تر کاوش کنند»، و این که «ابرپیوندها افراد را از ژرف‌اندیشی منحرف می‌کنند.»

مغز افرادی که نواختن را تنها تجسم کرده‌ بودند، همان مقدار تغییری را نشان می‌دهد که مغز افرادی که با کلیدهای پیانو به تمرین پرداخته بودند. مغز این گروه در پاسخ به کنش‌هایی که تنها در ذهن‌شان اتفاق افتاده بود و به عبارتی، در پاسخ به افکارشان، تغییر کرده بود. گرچه شاید دکارت در مورد دوگانه‌نگری به خطا رفته بوده، اما به نظر می‌رسد در باور به این که افکار ما می‌تواند تغییر فیزیکی روی مغزمان اعمال کند، یا دست‌کم موجب واکنش فیزیکی شود، حق داشته است. ما، از دیدگاه عصب‌شناختی، همانی می‌شویم که می‌اندیشیم.

ما، از دیدگاه عصب‌شناختی، همانی می‌شویم که می‌اندیشیم.

طبق آماری تخمینی، تعداد کتاب‌های چاپ شده در عرض پنجاه سال از زمان اختراع گوتنبرگ با تعداد کل کتاب‌هایی که کاتبان اروپایی در طول هزار سال قبل از آن نگاشته بودند، برابری می‌کرد.

نتایج مجموعه‌ای از تحقیقاتی که طی بیست سال گذشته انجام شده، حاکی از آن است که افراد، پس از گذران دوره‌ای در حومه‌ شهر و نزدیک به طبیعت، توجه بیشتر، حافظه قوی‌تر و عموما رفتار شناختی بهتری از خود نشان می‌دهند. گویا، مغزشان آرام‌تر و تیزتر می‌شود. طبق نظریه اعاده توجه، علتش این است که مغزشان، در غیاب بمباران توسط محرک‌های بیرونی، فرصت تمدد اعصاب می‌یابد.

لطیفه‌ای قدیمی هست که می‌گوید: رندی از شیخی می‌پرسد وقت خواب ریشش را زیر لحاف می‌گذارد یا روی آن. مدتی بعد شیخ او را می‌بیند و لعنتش می‌کند که خوابش را آشفته کرده؛ چرا که قبل از خواب مدام به این فکر می‌کند که با ریشش چه باید بکند!

راه آسان همیشه راه بهتری نیست، اما راهی است که کامپیوترها و موتورهای جستجوی به سویش ترغیب‌مان می‌کنند