بریده‌هایی از کتاب سرنخ‌های تکامل: ۵۰ نکتۀ کوتاه اما ضروری برای درک نظریۀ تکامل

در ۱۸۶۰ اسقف ساموئل ویلبرفورس (معروف به «سم صابونی») از طرف مقابلش توماس هاکسلی (ملقب به «سگ داروین») به تمسخر پرسید، «شما از طرف مادری به میمون‌ها می‌رسید یا از طرف پدری؟» و هاکسلی جواب داد، «ترجیح می‌دهم نوۀ یک میمون باشم تا مردی که از استعدادها و نفوذش برای تمسخر دیگران استفاده می‌کند.»

گفت اگر آفریننده‌ای وجود داشته باشد قطعاً علاقه خاصی به سوسک‌ها دارد چون روی زمین ۴۰۰ هزار گونه سوسک زندگی می‌کنند و فقط ۸ هزار گونه پستاندار.

گونۀ انسان در حال تکامل است اما نه از طریق انتخاب طبیعی. با زنده‌نگهداشتن کسانی که در گذشته به‌طور طبیعی و به دلیل مسائل ژنتیکی می‌مردند، درواقع ژن آنها را در خزانۀ ژنی حفظ می‌کنیم. آیا در سال ۲۰۵۰ جمعیت زمین به ۹ میلیارد خواهد رسید و تنوع ژنتیکی را به بیشترین حدش در طول تاریخ خواهد رساند؟

کتاب حاضر به‌صورت خیلی خلاصه به برخی از جنبه‌های علمی نظریۀ تکامل می‌پردازد و برای توضیح مسائل زیست‌شناسی به زبان ساده تلاش می‌کند. مطالب این کتاب نسبتی با مسائل اخلاقی و الهیاتی ندارد و برای بحث درمورد مسائل دینی و خداشناسی باید به متون تخصصی مربوطه مراجعه کرد

فداکاری در میان انسان‌ها بسیار رایج است اما شاهدی وجود ندارد که ما هنگام فداکاری میزان خویشاوندی ژنی خود را با فرد مورد نظر یا احتمال کسب سود از این فداکاری‌ها را حساب می‌کنیم. اما با این حال ما معمولاً با افراد خانواده بهتر از غیرخانواده، با دوستان بهتر از غیردوستان، و با هم‌وطن‌ها بهتر از خارجی‌ها تعامل داریم. یکی از چالش‌های مهم پیش روی روانشناسان تکاملی توضیح علت مهربان‌بودن غریبه‌هاست.

ژنتیک عددی مبنای محکمی شد برای نظریۀ تکامل از طریق انتخاب طبیعی.

ملانیسم صنعتی انتخاب موجودی که رنگدانه‌های تیره‌تر دارد در محیطی که با دوده‌ها و آلاینده‌های صعنتی سیاه شده است. معروف‌ترین مثالش شاپرک‌های تیره‌رنگی بودند که روی تنۀ دودزدۀ درخت‌ها بهتر مخفی می‌شدند و شکارشان سخت‌تر می‌شد که معنایش تولیدمثل بیشتر شاپرک‌های تیره و انتقال ژن مربوط به نسل‌های بعدی بود.

فرضیۀ «ملکۀ قرمز» ویلن می‌گوید این رقابت تسلحیاتی با تولیدمثل مرتبط است. شخصیت «ملکه قرمز» در کتاب آلیس در سرزمین عجایب لوئیس کارول می‌گوید «برای اینکه سر جایت باقی بمانی باید هرچقدر می‌توانی بدوی» به نظر ویلن زندگی دقیقاً همینطور است: تغییر دائمی از طریق تولیدمثل جنسی برای هماهنگی با دشمنانی که دائم در حال تغییرند ضروری‌ست. گونه‌ها باید پیوسته واکنش‌های دفاعی‌شان را تغییر دهند تا از بیماری‌ها و انگل‌هایی که دائم در حال گسترش‌اند عقب نیفتند.

. اما جایگاه تکامل فراتر از یک نظریۀ ساده است: تکامل طرز فکریست که اساس علم زیست‌شناسی مدرن و علم تاریخ طبیعی را شکل داده است. از تلاش برای توضیح نحوۀ شکل‌گیری زبان‌های شفاهی بگیرید تا تلاش برای حفاظت از گونه‌ها، همه و همه حول مفهوم تکامل شکل گرفته‌اند.

سرگذشت چارلز داروین خانوادۀ داروین دوست داشتند او پزشک شود و به همین دلیل در مدرسۀ پزشکی اِدینبِرا ثبت‌نامش کردند. اما بعد از دو سال تحصیل با عملکرد نه چندان مطلوب، داروین به کمبریج رفت تا مدرک کارشناسی بگیرد و در کلیسای انگلستان شغلی پیدا کند. در آنجا علاقه روزافزونش به جمع‌کردن سوسک و دوستی‌اش با یک استاد گیاه‌شناسی ذهن او را با مسائلی غیر از مطالعات الهیاتی مشغول کرد.

سرنخ‌هایی از حیات در دوران RNA را می‌توان در بعضی از گروه‌های عجیب RNA پیدا کرد که خودشان را تکثیر می‌کنند، یعنی ویروس‌های سرماخوردگی و ایدز. همۀ موجودات زندۀ سخت‌افزار مشابه دارند به‌جز این ویروس‌های ساخته‌شده از RNA. این موجودات در میان ما بیگانه‌اند اما نه بیگانه‌هایی از فضا بلکه بیگانه‌هایی از گذشته‌های بسیار دور.

رابطۀ هم‌زیستی تعامل نزدیک دو گونه را هم‌زیستی می‌گویند (یعنی «زندگی در کنار هم»). ابتدا برای اشاره به روابطی به کار می‌رفت که برای هر دو طرف سودمند بود اما امروزه شامل روابط نابرابر هم می‌شود مانند هم‌زیستی انگل با میزبان.

جفتگیری افرادی که از نظر ژنتیکی خیلی به هم نزدیک‌اند به افزایش احتمال انتقال ویژگی‌های نامطلوب به فرزندان منجر می‌شود. وقتی درمورد جمعیت این اتفاق بیفتد می‌گویند جمعیت به «اضمحلال ناشی از جفتگیری خویشاوندان» دچار شده است.

فرضیۀ «ملکۀ قرمز» درست مانند شخصیت داستان آلیس در سرزمین عجایب نوشتۀ لوئیس کارول که باید می‌دوید تا سر جای خودش بماند، موجودات نیز برای زنده‌ماندن باید دائماً تکامل پیدا کنند چون محیط، شکارچی‌ها، و طعمه‌ها همه با هم در حال تکامل‌اند.

سازش‌های پیچیده در طول هزاران یا میلیون‌ها سال و بر اثر انتخاب نسل‌ها شکل می‌گیرند. اما اگر تفاوت‌ها از نسلی به نسل دیگر به ارث برسد، که در اکثر موارد چنین است، آنگاه انتخاب طبیعی به نیرویی عظیم بدل می‌شود که نمی‌توان از آن فرار کرد و سازش‌هایی به مراتب پیچیده‌تر شکل خواهد گرفت.

چرا اکثر پستانداران تخم‌گذاشتن را رها کردند؟ افتخار یا شاید بدنامی این تغییر احتمالاً به یک ویروس می‌رسد: خویشاوند دور ویروس ایدز که آنچنان پستانداران را آلوده کرده است که اکنون هزاران نسخۀ قدیمی و معیوب از این ویروس در DNA من و شما موجود است. بخشی از این ویروس، به نام سین‌سیتین، هنوز هم کار می‌کند. سین‌سیتین مادر حامله را، با ارسال غذا و اکسیژن از طریق رحم، به تخم متحرک تبدیل می‌کند.

اما والس در نامه‌اش نظریه‌ای در مورد انتخاب طبیعی، تقریباً یکسان با نظریه داروین، ارائه داده بود. والس با اینکه زودتر دست به کار شده بود اما روی این مسئله پافشاری نکرد و درنهایت این دو در ماه ژوئیه ۱۸۵۸ در یک مقالۀ مشترک ایدۀ خود را به انجمن لینه‌ای لندن ارائه کردند. این مقاله توجه زیادی را جلب نکرد اما کتاب داروین، دربارۀ پیدایش گونه‌ها توسط انتخاب طبیعی یا بقای نژادهای برتر در تنازع برای بقا، پس از انتشار به سرعت فروش رفت. بعدها داروین در ۱۸۷۱ ایده‌هایش را در کتاب تبار انسان به انسان نیز تسری داد.

یک فرد به‌تنهایی نمی‌تواند تکامل پیدا کند، بلکه جمعیت تکامل پیدا می‌کند و پس از گذشت نسل‌ها دچار تغییر و تحول می‌شود.

زیست‌شناس‌ها در آن دوران به‌ندرت ریاضی بلد بودند. هالدین از این امتیازش به‌خوبی استفاده کرد و موضوعات مختلف را با روش‌های عددی بررسی کرد. مثال خوبی از این کار در مقاله «دربارۀ اندازۀ مناسب» دیده می‌شود. «قانون هالدین» در این مقاله می‌گوید اندازه موجود زنده باعث ایجاد محدودیت برای ساختار بدنی و کارکردهای آن می‌شود.

والتر گیلبرت را به این فکر انداخت شاید زمانی مواد شیمیایی از حالت خنثی به حالت زنده تغییر کرده‌اند و کل تاریخ حیات از یک استخر پر از RNA شروع شده است که دائماً خودشان را همانندسازی می‌کرده و دائم در حال تکامل بوده‌اند. گیلبرت نتیجه گرفت دنیای ما از یک دنیای باستانی متشکل از RNA حاصل شده است.

چرا اکثر پستانداران تخم‌گذاشتن را رها کردند؟ افتخار یا شاید بدنامی این تغییر احتمالاً به یک ویروس می‌رسد: خویشاوند دور ویروس ایدز که آنچنان پستانداران را آلوده کرده است که اکنون هزاران نسخۀ قدیمی و معیوب از این ویروس در DNA من و شما موجود است. بخشی از این ویروس، به نام سین‌سیتین، هنوز هم کار می‌کند. سین‌سیتین مادر حامله را، با ارسال غذا و اکسیژن از طریق رحم، به تخم متحرک تبدیل می‌کند.

ملانیسم صنعتی انتخاب موجودی که رنگدانه‌های تیره‌تر دارد در محیطی که با دوده‌ها و آلاینده‌های صعنتی سیاه شده است. معروف‌ترین مثالش شاپرک‌های تیره‌رنگی بود که روی تنۀ دودزدۀ درخت‌ها بهتر مخفی می‌شدند و شکارشان سخت‌تر می‌شد که معنایش تولیدمثل بیشتر شاپرک‌های تیره و انتقال ژن تیرگی به نسل‌های بعدی بود.

بکرزایی نوعی از تولیدمثل که در آن جنین از تخمکی رشد می‌کند که بارور نشده است.

گونۀ ما، هومو ساپینس، در آفریقا حدود دویست هزار سال پیش تکامل پیدا کرد و جایگزین سایر انسان‌های روی زمین شد.

۶۰۰۰ زبان روی زمین از کجا آمده‌اند؟ سخن‌گفتن و سخن‌شنیدن و ساختار مغز به اجداد ما امکان داد پیچیدگی زبان خود را افزایش دهند و همزمان با پراکنده‌شدن روی زمین و مواجهه با چالش‌ها و محیط‌های مختلف دستورزبان، معنا، و واژگان بسازند. تنوع زبان امروزه در حال کاهش است اما انسان همیشه راهی برای گفتن آنچه بدان نیاز دارد خواهد یافت.

هر دقیقه ۱۰۰ نفر به جمعیت دنیا اضافه می‌شود. چنین تغییر بزرگی همه چیز زمین را تحت تأثیر قرار خواهد داد، حتی آیندۀ تکامل خود ما را.

یکی از نمونه‌های به‌نسبت جدید تکامل انسان را در نظر بگیرید: توانایی انسان بالغ برای هضم شیر از جهش در ژنی ناشی شده است که به‌طور عادی تولید لاکتاز را بعد از دوران نوزادی قطع می‌کند. وقتی ۱۰ هزارسال پیش این جهش اتفاق افتاد، جمعیت‌های کوچک ساکن اروپا توانستند از شیر فراوانی که گاوهای اهلی تولید می‌کردند حداکثر استفاده را بکنند و درنتیجه ژن آنها به‌سرعت در جمعیت‌های مرتبط با آنها پخش شد

تخمین‌ها حاکی از این است که حدود ۸/۷ میلیارد گونه موجود زنده در زمین زندگی می‌کنند: حتی در شرایط محیطی بسیار سخت. قورباغه‌هایی وجود دارند که زمستان یخ می‌زنند و بهار دوباره یخشان باز می‌شود و به زندگی برمی‌گردند، کرم‌هایی هستند که می‌توانند در آب جوش زندگی کنند

۵۰. آیندۀ تکامل انسان هر دقیقه ۱۰۰ نفر به جمعیت دنیا اضافه می‌شود. چنین تغییر بزرگی همه چیز زمین را تحت تأثیر قرار خواهد داد، حتی آیندۀ تکامل خود ما را

تکامل حیات بیش از هر چیزی به زمان احتیاج دارد. درک زمان طولانی موردنیاز برای تکامل برای ما انسان‌ها سخت است چون زمان برای ما انسان‌ها در مقایسه با سال‌های زندگی خودمان معنا پیدا می‌کند، یا حداکثر در مقایسه با ظهور و سقوط امپراطوری‌ها و ملت‌ها یا در بهترین حالتش در مقایسه با چندهزار سالی که بین ما و تمدن‌های باستانی فاصله است. اما فرایندهای تکاملی معمولاً در بازۀ چندین میلیون سال رخ می‌دهند (مثلاً در مورد انسان این بازه حدود ۷ میلیون سال است) یا در بازۀ چند صد میلیون سال (دایناسورها در بازه‌ای حدوداً ۲۰۰ میلیون ساله روی زمین زندگی می‌کردند).