بریده‌هایی از کتاب ناسیونالیسم

انسان‌ها در روابط متقابلشان و دولت در برخورد با اتباعش، توجهشان نه به انسان در تمامیت خود بلکه فقط معطوف به کیفیت‌های سطحی است؛ آن‌ها نه برای هوش بلکه برای زرنگی احترام قائلند، و به جای معرفتِ باطنی بر ثروت ظاهری ارج می‌نهند.

آن روبر ژاک تورگو در سخنرانی خود در ۱۷۵۰ با عنوانِ «دربارۀ پیشرفت‌های پیاپی ذهن بشر» گفت: «تنها از طریق آشوب و ویرانگری است که ملت‌ها ارتقا می‌یابند و تمدن‌ها و حکومت‌ها در بلندمدت به نقطۀ کمال می‌رسند.»

اما زبانِ یک ملت تنها به این دلیل مختص یک ملت است که هر ملتی دارای اصالتی نژادی است که آن را از سایر ملل متمایز می‌کند.

ایدئولوگ، در مقایسه با آنچه افلاطون در جمهوری گفته است، به دولت و جامعه همچون یک پردۀ نقاشی می‌نگرد که باید پاک شود تا او بتواند تصویر مورد نظرش از عدالت، فضیلت و سعادت را بر این لوح سفید بکشد.

شلایرماخر در کتاب دربارۀ دین نوشت: «دین نه نتیجۀ ترس از مرگ است و نه ترس از خدا، بلکه پاسخگوی نیازی درونی در انسان است. دین نه متافیزیک است و نه اخلاق، بلکه بالاتر از همه و اساساً شهود و احساس است

به نظر می‌رسد که میل به فناناپذیری شخصی نشانۀ فقدان دین باشد، زیرا دین فرض را بر میل به مستغرق شدن در امر نامتناهی می‌گذارد و نه حفظ خودِ متناهی.

هر زبانی در واقع شیوۀ خاصی از تفکر است و تفکر دربارۀ یک چیز در یک زبان هرگز نمی‌تواند به شکلی مشابه در زبانی دیگر تکرار شود.

فیشته در گفت‌وگوی خود دربارۀ کتابش با نامِ میهن‌پرستی و ضد آن، می‌گوید دولتی که سیاستِ آموزشی داشته باشد، می‌تواند خود را از داشتن ارتش معاف سازد، زیرا: «دارای ملتی مسلح خواهد بود که هیچ قدرت مرگباری نمی‌تواند آن را شکست دهد.»

لیبرال‌ها پیشرفت سیاسی را با کاهش مزایای اجتماعی و سیاسی می‌سنجند، و از نظر سوسیالیست‌ها معیار پیشرفت، کاهش نابرابری‌های اقتصادی است. از دیدگاه ناسیونالیست‌ها، این اهداف جزئی و فرعی محسوب می‌شوند. هدف آنان حقِ تعیین سرنوشت ملی و کامیابی‌های دیرپایی است که انسان فقط زمانی به دستشان می‌آورد که عضو ملتی دارای حاکمیت باشد.

ماگنیتسکی، رئیس دانشگاه غازان در ۱۸۱۷ از روی عصبانیت گفت: «این زبان است که این قدرت شیطانی را منتقل می‌کند؛ و مطبوعات در حکم سلاحِ آن است. استادان دانشگاه، سمِ مهلک بی‌ایمانی و نفرت از مقامات مشروع را در اذهان جوانان ناراضی تزریق می‌کنند.»

ناسیونالیسم رابطۀ گروه‌های مختلف در مناطق دارای جمعیت مختلط را تسهیل نمی‌کند. از آن‌جا که ناسیونالیسم از جابه‌جایی مرزها و توزیع مجدد قدرت سیاسی برای انطباق با مقتضیات یک ملیت خاص جانبداری می‌کند، تعادل به‌دست‌آمده در میان گروه‌های مختلف را مختل می‌سازد، مسائل حل‌شده را مجدداً مطرح می‌کند و موجب بروز مجدد کشمکش‌ها می‌شود.

دولت ملی ادعا می‌کند که با همۀ شهروندان به عنوان اعضای برابرِ یک ملت رفتار می‌کند، اما این اصلِ به‌ظاهرمنصفانه تنها استبداد یک گروه بر گروهی دیگر را پنهان می‌سازد.

مارکسیسم نیز ادعای تبیین ناسیونالیسم را داشته است و آن را پدیده‌ای فرعی می‌داند که در مرحله‌ای خاص از توسعۀ اقتصادی ظاهر می‌شود، یعنی هنگامی که بورژوازی و شیوۀ تولید سرمایه‌داری در حالت صعودی قرار دارند. ناسیونالیسم تجلی‌بخش منافع بورژواهاست.