بریده‌هایی از کتاب مادرانه

اگر در جامعه‌ای مدرک‌گرایی رواج پیدا کرد و تحصیلات آکادمیک ارزش شد، ولی اخلاق ارزش خود را از دست داد، آن جامعه رو به انحطاط است و اتفاقاً سرعت سقوط آن بیشتر است

ایمان بسیاری از افراد جامعه، ایمان قوی، پولادین و غیرقابل نفوذ نیست. این افراد، تحت تأثیر فرهنگ حاکم بر آن جامعه هستند؛ اگر در جوّ مثبت باشند، مثبت‌اند و اگر در جوّ منفی باشند، منفی‌اند. معمولاً افرادی که بنیهٔ شخصیتی‌شان قوی نیست، نمی‌توانند خلاف جوّ موجود حرکت کنند. موج، افرادی را که روح و عقلشان سبک است با خود به هر سمتی می‌برد.

اگر کودک شما کاری را خودش می‌تواند انجام دهد و شما برایش انجام دهید به او ظلم کرده‌اید زیرا مانع رشد او شده‌اید.

در معارف اسلامی بارها بر این مسئله تأکید شده که دنیا جایگاه راحتی و آسایش نیست. خداوند متعال در این‌باره می‌فرماید: <لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی کبَدٍ>؛ «مسلما ما انسان را در رنج آفریدیم». انسان از آغاز زندگی حتی از آن لحظه‌ای که نطفه او در قرارگاه رَحِم واقع می‌شود، مراحل زیادی از مشکلات و درد و رنج‌ها را طی می‌کند تا متولد شود، و بعد از تولد در دوران طفولیت و سپس جوانی و از همه مشکل‌تر دوران پیری، مواجه با انواع مشقت‌ها و رنج‌ها است؛ این است طبیعت زندگی دنیا، و انتظار غیر آن داشتن اشتباه است.

امام صادق(ع) در این زمینه به اصحاب خود فرمود: چیزی را که محال است آرزو نکنید. گفتند: چه کسی محال را آرزو می‌کند. فرمود: شما؛ آیا شما نیستید که آرزوی راحتی در دنیا را دارید؟ عرضه داشتند: بله همین‌طور است. سپس امام(ع) فرمود: راحتی برای مؤمن در دنیا محال است

امام کاظم(ع) به هشام فرمودند: «اگر در دستان تو مروارید بود و همه مردم گفتند گردو است، ناراحت نشو».

در واقع مقتضای انسانیت، احترام به والدین است؛ عقل هر انسان عاقلی چنین حکم می‌کند پدر و مادری که همه امکانات خود را در رشد و تربیت و بالندگی فرزندان به کار می‌گیرند و با کمال اخلاص، عشق و محبت، فرزندانشان را با شیره جانشان پرورش می‌دهند، حق عظیمی بر گردن فرزندان پیدا می‌کنند و باید جایگاه و شأن آن‌ها بزرگ شمرده شود.

امیرالمؤمنین(ع) در این باره می‌فرمایند: «مَا سَأَلْتُ رَبِّی أَوْلَاداً نَضِرَ الْوَجْهِ وَ لَا سَأَلْتُهُ وَلَداً حَسَنَ الْقَامَةِ»؛ «از خداوند فرزندان زیبارو و فرزند بلندقامت نخواسته‌ام»، «وَ لَکنْ سَأَلْتُ رَبِّی أَوْلَاداً مُطِیعِینَ لِلَّهِ وَجِلِینَ مِنْهُ حَتَّی إِذَا نَظَرْتُ إِلَیهِ وَ هُوَ مُطِیعٌ لِلَّهِ قَرَّتْ عَینِی»؛ «اما از خداوند فرزندانی مطیع و خداترس خواسته‌ام تا هرگاه به آن‌ها نگاه می‌کنم، درحالی‌که اطاعت خدا را می‌کنند، چشمانم روشن شود».

در حال حاضر، فرهنگ به گونه‌ای تخریب شده است که اگر کسی فرزندان زیادی داشته باشد، خجالت می‌کشد. در چنین جامعه‌ای وقتی فرزندآوران به‌ویژه مادران، تکریم و تشویق بشوند -همچنان که اسلام تشویق کرده و احترام گذاشته است- یا به آن‌ها کمک بشود، باعث فرهنگ‌سازی صحیح می‌شود. همانطور که در گذشته، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در یاری پدر و مادرهایی که فرزندان زیاد یا نوزادی داشتند، نقش‌آفرین بودند.

در فرازی از دعای افتتاح چنین آمده است: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُوا إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنَا صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَغَیْبَهَ وَلِیِّنَا (إِمَامِنَا) وَکَثْرَهَ عَدُوِّنَا وَقِلَّهَ عَدَدِنَا.»؛ «بارالها ما به درگاهت از فقدان پیغمبرمان(ص) و غیبت اماممان و بسیاری دشمنمان و کمی عددمان شکایت می کنیم.» کجایند مسلمانان دغدغه‌مندی که برای عزت اسلام در دوران غربت آخر الزمان با جهاد فرزندآوری باری از دوش حضرت ولیّ عصر(عج) بردارند؟

انسان، در فطرت خود، به داشتن فرزند علاقه‌مند است؛ اگر کسی ازدواج نکند یا ازدواج کند و صاحب فرزند نشود، بدون شک، دچار خلأ عاطفی می‌شود. از همین رو، در سبک زندگی غربی، زندگی با حیوانات را به شکلی هدفمند ترویج می‌کنند و سعی می‌کنند این خلأ عاطفی را با ترویج زندگی با حیوانات خانگی بپوشانند

نتیجه خانواده‌های کم جمعیت، محدودیت دایره فامیلی و خویشاوندان است که منجر به سردی روابط و کم‌رنگ شدن صله رحم می‌شود. عملا عمو، عمه، دایی و خاله‌ای وجود ندارد. فرزندان آینده از حمایت مادی و معنوی خویشاوندان بی‌بهره‌اند که خودبه‌خود زمینه بروز عواطف و احساسات به شدت کاهش می‌یابد.

افزون بر این، فرزندان خانواده‌های تک‌فرزند، علی‌رغم میلشان چه بسا مجبورند، والدین‌شان را به هنگام پیری و زمین‌گیری در خانهٔ سالمندان نگهداری کنند؛ چون یک نفره از پس امور مربوط به نگهداری والدین برنمی‌آیند. در این‌صورت والدین ضربه عاطفی می‌خورند و دچار دلتنگی و حتی افسردگی می‌شوند

دیوید باتزری از خاخام‌های مطرح اسرائیلی است. وی در اجتماعی از هزاران زن صهیونیست خواست که هرکدام حداقل ۱۲ فرزند به دنیا بیاورند، از وسایل پیشگیری از بارداری استفاده نکنند و حتی بعد از چهل سالگی نیز به فرزندآوری ادامه دهند. طبق آمار، رژیم اشغال‌گر اسرائیل از نظر نرخ باروری ۱۵ رتبه برتر از ایران است.

خانم فاطمه طباطبایی عروس امام(ره)می‌گوید که امام نقش مادر را در خانه خیلی تعیین‌کننده می‌دانستند و به تربیت بچه‌ها خیلی اهمیت می‌دادند. گاهی که شوخی می‌کردیم و می‌گفتیم زن باید همیشه در خانه بماند؟ می‌گفتند شما خانه را کم نگیرید، تربیت بچه‌ها کم نیست. اگر کسی بتواند یک نفر را تربیت کند خدمت بزرگی به جامعه کرده است. ایشان معتقد بودند که تربیت فرزند از مرد بر نمی‌آید و این کار دقیقاً به زن بستگی دارد، چون عاطفه زن بیشتر است و قوام خانواده نیز باید براساس محبت و عاطفه باشد.

یکی از توطئه‌های فرهنگی که در سال‌های اخیر دنبال شده است، تغییر نگاه به ارزش مادری است. دشمن، مادر بودن را با شیوه‌های موذیانه تحقیر کرده است. مثلاً در برخی روزنامه‌ها مکرر اتفاق افتاده که مصاحبه‌های هدفمند و حساب‌شده‌ای با خانم‌ها چاپ می‌کردند و در آن بانوان خانه‌دار و مادران را تحقیر و استهزاءمی‌کردند. در این باره آنقدر تهاجم سنگین بود که متأسفانه بسیاری از زنان از اینکه اظهار کنند خانه‌دار هستند و به شئون و امور خانه‌داری و تربیت فرزند مشغول‌اند، احساس شرمندگی داشتند؛ درحالی‌که اسلام، مقام مادری را تکریم کرده است و می‌گوید: «بهشت، زیر پای مادران است»

«مادر بودن و اولاد تربیت کردن بزرگترین خدمتی است که انسان به انسان می‌کند. این را کوچکش کردند. این را منحطش کردند. این خیانت را به جامعه ما کردند. مادر بودن را در نظر مادرها منحط کردند. در صورتی که اشرف کارها در عالم مادر بودن است و تربیت اولاد. همه منافع کشور ما از دامن شما مادرها تأمین می‌شود.»

زنان نیز به وجود طفل نیاز مبرم دارند. هنگامی استعدادهای آنان به اوج کمال می‌رسد و می‌توانند از زندگی خود لذّت کامل ببرند که بر مسند مقدس مادری بنشینند و فرزند و یا فرزندانی، آن‌ها را مادر صدا کنند.

متاسفانه وضع زندگی کنونی بشر به‌صورتی درآمده است که بسیاری از کودکان به‌طور جبری و قهری از این موهبت بزرگ محروم شده، به پرورشگاه‌ها و دایه‌ها و پرستارها و مادربزرگ‌ها سپرده می‌شوند، ولی به‌جهت نیاز مبرمی که مادر و کودک به‌یکدیگر دارند، نه‌تنها کودکانِ بی‌مادر، آینده‌ای خطرناک و زندگی سرد و بی‌روح دارند، بلکه خطراتی قطعی، زنان و مادران دور از فرزند را تهدید می‌کند.

بچه‌ای که تحت تربیت مادر نباشد، محبت مادر را نچشد، عقده پیدا خواهد کرد. این عقده‌ها منشأ همه مفاسد است. دزدیها از این عقده‌ها پیدا می‌شود؛ آدمکشی‌ها از این عقده‌ها پیدا می‌شود؛ خیانت‌ها از این عقده‌ها پیدا می‌شود. این عقده‌ها از این پیدا می‌شود که این بچه لطیف ظریفِ زود متأثرِ محتاج به محبت مادر از مادر گرفته بشود، در یک جایی دیگر، پیش یک اشخاصی که اجنبی هستند از این بچه، و معقول نیست که یک نفر اجنبی با این بچه محبتش مثل محبت مادر باشد، آنجا تربیت بشود

فرزندان خانواده‌هایی که بیش از اندازه مرفّه و بی‌درد هستند، از داشته‌های خود لذت نمی‌برند؛ زیرا معمولا بدون زحمت به همه چیز رسیده‌اند. چنین افرادی به حد اشباعی می‌رسند که نمی‌توانند لذت ببرند و همه چیز برای آن‌ها عادی می‌شود.

حضرت علی(ع) فرمودند: «إِنَّ الْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَکارِهِ»؛ «بهشت، با سختی‌های دنیوی پیچیده شده است»

فرموده‌اند: «قسم به آن خدایی که مرا به رسالت برگزید و بشیر و نذیر قرار داد، هر زنی که از شوهرش حامله شود، در سایه عنایت خداوند است تا درد زایمان او را فراگیرد. زمانی‌که درد زایمان شروع شد، خداوند برای هر دردی، ثواب آزادی یک عَبد مؤمن را به وی می‌دهد، وقتی فارغ شد و شیردادن به طفل را شروع کرد، خداوند متعال به ازای هر بار مکیدن سینه مادر توسط طفل، نوری را در پیش روی او در روز قیامت ایجاد می‌کند که تمام افراد را در روز قیامت به تعجب وا می‌دارد و به این زن ثواب روزه‌دار و نمازگزار داده می‌شود، و هنگامی که فرزند را از شیر گرفت، خطاب خداوند بزرگ به آن زن می‌رسد که ای زن! تمام گناهان گذشته تو را مورد بخشش قرار دادم، پس از امروز اعمالت را از نُو شروع نما»

دعای والدین در حق فرزندان، چنان تأثیری در تربیت آنها دارد که پیامبر اکرم در این‌باره می‌فرمایند: رسول خدا(ص) فرمود دعای چهار فرد رد نمیشود و درهای آسمان برابر آن گشوده می‌شود تا به عرش برسد: دعای پدر (و مادر) برای فرزندش، دعای ستمدیده در برابر ستمکار، دعای کسی که عمره به‌جا می‌آورد تا هنگامی که برگردد و دعای روزه‌دار تا زمانی که افطار کند.

یکی از مهمترین دعاها برای فرزندان، دعای ۲۵ صحیفه سجادیه است؛ این دعا را می توان منشور تربیت فرزند دانست که در ضمن دعا، والدین از نیازهای مادی و معنوی فرزندان مطلع و نیز به تکالیف و مسئولیت‌های گوناگون نسبت به فرزند آگاه می‌شوند، آن‌ها را از خداوند طلب و در میدان عمل تمرین و دنبال می‌کنند.

اگر پدر و مادر مؤمن دغدغه هدایت فرزند خود را داشته باشند و تمام تلاش خود را برای رستگاری فرزندانشان به کار بگیرند، خداوند متعال هم به آنها فرزندانی صالح عطا می‌کند و متقابلا آن فرزندان نیز دعاگوی والدین خود خواهند بود؛ والدینی که دعای بیست‌وپنج صحیفه را برای فرزندان خود می‌خوانند و به مضامین آن ملتزم هستند نتیجه‌اش معمولا فرزندانی خواهند بود که آن‌ها نیز دعاگوی پدر و مادرند.

رشد معنوی و هدایت فکری و تربیت اخلاقی فرزندان آن‌قدر مهم است که در تعالیم دینی در کنار وظایف عملی متعدد والدین، به خواندن نماز هم برای این منظور توصیه شده‌است. این نماز در کتاب مکارم الاخلاق تحت عنوان نماز پدر برای فرزند وارد شده است ولی به فرموده آیت‌الله بهجت، مادران نیز می‌توانند برای شفای مرض اولاد خودشان به این نماز ملتزم باشند و بخوانند.