بریده‌هایی از کتاب پوتین

با این حال رؤسای «ادارهٔ کاگ‌ب لنینگراد» ترجیح می‌دادند تا آن‌جا که ممکن است از «روش‌های پیشگیرانه»، که آمیزه‌ای از اذیت و آزار، ارعاب و فشارهای اجتماعی بود، برای نگه داشتنِ مخالفان رژیم در «محدوده‌های قابل قبول» استفاده کنند.

«خاطرات آن زمان شبیه یک میدان مین بود در ذهنِ آدم. فقط کافی بود پا روی آن بگذاری تا مین‌ها منفجر شوند و همراه آن خودت هم منفجر شوی. در این صورت، همه‌چیز، آرامش، راحتی و شادی زمان حال، نیست و نابود می‌شد

«خاطرات آن زمان شبیه یک میدان مین بود در ذهنِ آدم. فقط کافی بود پا روی آن بگذاری تا مین‌ها منفجر شوند و همراه آن خودت هم منفجر شوی. در این صورت، همه‌چیز، آرامش، راحتی و شادی زمان حال، نیست و نابود می‌شد

به قول یک منتقد تئاتر شوروی، «دوران خروشچف در قیاس با دوران گذشته (دوران استالین) در حکم یک فراغت‌خاطر عظیم برای روح و جان» بود.

ذیل نظام شوروی، متابعت و همانندگرایی بهایی بود که برای موفقیت باید پرداخت می‌کردی

حوادثی مثل سرکوب قیام آزادیخواهانهٔ مردم چکسلواکی (بهار پراگ) در ۱۹۶۸ توسط قوای نظامی شوروی و پیمان ورشو ظاهراً توجه او را به خود جلب نکرد. (۸) این بعضاً به خاطر بزرگ شدن والودیا در یک خانوادهٔ پرولتریِ کلیشه‌ایِ شوروی بود که در آن مسائل سیاسی به ندرت مورد بحث قرار می‌گرفت.

. به همین دلیل، احتمالِ صدور احکام برائت از سوی دادگاه‌های شوروی کم‌تر از یک درصد بود و دلیلش هم مشخص بود: احکام برائت به طور ضمنی حکایت از آن داشت که حکومت، که خود را در قالب دادستان‌ها نشان می‌داد، اشتباه کرده است و حکومت دوست نداشت به اشتباه خود اذعان کند. نویسنده‌ای چنین نتیجه گرفت که هدف اصلی قوانین شوروی نه حفاظت از شهروندان که «دفاع از مرجعیتِ نهادی، با توسل به ایجاد هاله‌ای از حقانیت و مشروعیت در اطراف آن، بود».

پیمان هلسینکی اتحاد شوروی و حکومت‌های اقماریِ آن در اروپای شرقی را ملزم می‌کرد که در ازای به رسمیت شناخته شدن مرزهایشان، حقوق بشر و دیگر آزادی‌های اساسی را در کشورهایشان رعایت کنند. بعدها همین فصل از پیمان هلسینکی تبدیل به سکویی برای مخالفان سیاسی در اتحاد شوروی و سراسر اروپای شرقی شد تا فریاد آزادی‌خواهی و حمایت‌طلبی خود را سر دهند.

این سیاست مصالحه‌جویانهٔ رژیم شوروی که در اواسط نیمهٔ دههٔ ۱۹۷۰ منطقی به نظر می‌رسید، بعدها ناموفق بودنش به اثبات رسید. فرسایش مستمر حکومت توتالیتریِ شوروی که پی از مرگ استالین آغاز شده و در دوران خروشچف و برژنف شتاب گرفته بود، حدود پانزده سال بعد به فروپاشی کلیت رژیم منجر شد.

تاریخ خونین کاگ‌ب نیز چندان برای پوتین آزاردهنده نبود. او پس از فروپاشی شوروی گفت: «صادقانه به شما بگویم که من اصلاً به این موضوع فکر نمی‌کردم. من فراوردهٔ خالص و کاملاً موفقیت‌آمیزِ نظام آموزشیِ میهن‌پرستانهٔ شوروی بودم

برای روس‌ها، این ایام یکی از آن دوره‌های شوق‌انگیز و شگفت‌انگیزی بود که هر ملتی شاید فقط یکی دو بار در طول قرن قادر به تجربهٔ آن باشد. مثل اروپای غربی در دههٔ ۱۹۶۰ که نسلِ پساجنگ خط بطلانی کشیده بود بر فرهنگ و آداب و رسومِ اجتماعی بزرگ‌ترهایشان، نسل جوان اتحاد شوروی در دههٔ ۱۹۸۰ نیز تصمیم گرفته بود به اصولِ پرسش‌ناپذیرِ ایمانِ کمونیستی پشت کند و خودش مستقلاً بیندیشد و چیزهایی را بگوید که تا همین چند ماه پیش تصورش ناممکن بود.

انفجار در نیروگاه اتمی چرنوبیل در آوریل ۱۹۸۶، ضربهٔ مهمی به غرور و اعتبار شوروی زد. عمل شجاعانهٔ ماتیاس راست، جوان آلمانی‌ای که در بیستم‌وهشتم مه ۱۹۸۷، چند روز مانده به نوزدهمین سالگرد تولدش، با هواپیمای سَبُکش از هلسینکی به مسکو پرواز کرد نیز اثر مشابهی باقی گذاشت. ماتیاس هواپیمای خود را در میدان سرخ مسکو، در چندصدمتری دفترِ کار گورباچف فرود آورد. دفاعِ هواییِ شوروی که نتوانسته بود حضور این هواپیما را در آسمان شوروی شناسایی کند، نزد مردم شوروی و جهان مسخره شد.

اکثریت اعضای «شورای شهر» جدیدِ لنینگراد آدم‌های دموکرات و آزادیخواهی بودند که هیچ تجربه‌ای در امور سیاسی نداشتند. آن‌ها بلد نبودند که مباحث داخل شورا را چگونه باید مدیریت کنند. این قضیه هم قابل درک بود. تا آن زمان، کمونیست‌ها انحصار کاملِ قدرت را در دست داشتند و غیرکمونیست‌ها هیچ تجربه‌ای در عرصهٔ سیاست‌ورزی نداشتند. در هر حال، شورای جدیدِ شهر با آشفتگی بزرگی روبرو شد.

مدودف فقط بیست‌وپنج سال سن داشت و سیزده سال از پوتین کوچک‌تر بود و چند سانتی‌متری کوتاه‌تر از وی و در نتیجه هیچ جوری نمی‌توانست آسیبی به او بزند یا رقیب جدی‌ای برایش باشد. پوتین، از دوران کودکی، همیشه نسبت به جثهٔ کوچک خودش حساسیت داشت ــ حتی در کاگ‌ب هم همکارانش اسم «شب‌پره» را روی او گذاشته بودند ــ و غالباً با آدم‌هایی که از او قدبلندتر بودند چندان راحت نبود.

وادار کردن ارباب‌رجوع به انتظار کشیدن یک تاکتیکِ بروکراتیکِ قدیمیِ روسی برای تأکید بر تفوق و ارشدیت بود. پوتین ارباب‌رجوع را منتظر نگه می‌داشت،

بخشی از موفقیت‌ها به خاطر شانس بود، بخشی به خاطرِ حضور در مکانِ درست و در زمانِ درست، و بخشی هم به خاطر مانورهای ماهرانهٔ پوتین. او خوب بلد بود چگونه حضورِ خودش را به امری لازم و ضروری تبدیل کند، و محتاطانه خودش را در جایگاهی قرار دهد که اگر منصبی خالی شد همواره جلوی چشم باشد و عملاً تنها گزینهٔ مناسب برای پر کردن آن منصبِ خالی به نظر برسد. این الگویی بود که بارها طی دوران کاری‌اش تکرار می‌شد.

او خوب بلد بود چگونه حضورِ خودش را به امری لازم و ضروری تبدیل کند، و محتاطانه خودش را در جایگاهی قرار دهد که اگر منصبی خالی شد همواره جلوی چشم باشد و عملاً تنها گزینهٔ مناسب برای پر کردن آن منصبِ خالی به نظر برسد