بریده‌هایی از کتاب خوارج و داعش (بررسی تطبیقی بر اساس اندیشه‌های استاد مطهری)

علی در مقابل چه کرد؟! تا صدای او به قرآن بلند شد، سکوت کرد تا آیه را به آخر رساند. همین که به آخر رساند، علی نماز را ادامه داد. باز ابن‌الکوّاء آیه را تکرار کرد و بلافاصله علی سکوت نمود. علی سکوت می‌کرد؛ چون دستور قرآن است که: اذا قُرِئَ الْقُرانُ فَاسْتَمِعوا لَهُ وَأنْصِتوا (اعراف، ۲۰۴)؛ «هنگامی که قرآن خوانده می‌شود، گوش فرا دهید و خاموش شوید»؛ و به همین دلیل است که وقتی امام جماعت مشغول قرائت است، مأمومین باید ساکت باشند و گوش کنند.

«از رسول اکرم روایت شده: قَصَمَ ظَهْری رَجُلانِ: جاهِلٌ مُتَنَسِّک وَعالِمٌ مُتَهَتِّک. یا: قَطَعَ ظَهْری اثْنانِ: جاهِلٌ مُتَنَسِّک وَعالِمٌ مُتَهَتِّک (بحار الانوار، ۲/۱۰۶)؛ «دو نفر پشت مرا و پشت دین مرا شکستند: نادان متعصب و زاهد، و دیگر عالم لاابالی»

«آفَةُ الدّینِ ثَلاثَةٌ: فَقیهٌ فاجِرٌ، امامٌ جائِرٌ، مُجْتَهِدٌ جاهِلٌ» (جامع الصغیر، ۴/۱)؛ «سه چیز آفت دین است: اول دانشمند بدعمل، فاسق و فاجر، دوم زعیم و پیشوای ستمکار، سوم مقدس نادان».

نتیجه‌گیری دیگر استاد مطهری این است که خوارج فرقه‌ای بودند که در عقاید و عملکردشان، نقاط مثبت هم وجود داشت؛ اما درنهایت و به علت نقاط منفی فراوان، علی (ع) آن‌ها را طرد کرد. این موضوع مهمی است که در ارزیابی خوارج، گروه‌های به‌ظاهر مسلمانی مانند داعش، و حتی در ارزیابی میزان مسلمانی خودمان باید در نظر داشته باشیم.

ما طرفدار اصولیم نه طرفدار شخصیت‌ها. تشیع با این روح به وجود آمده است.

و هنگامی که نحله‌ها با هم معاشر باشند، هرچند شعارها محفوظ است، اما عقاید و سلیقه‌ها به یکدیگر سرایت می‌کند؛ همان‌طوری که مثلاً قمه‌زنی و بلندکردن طبل و شیپور از ارتدوکس‌های قفقاز به ایران سرایت کرد و چون روحیۀ مردم برای پذیرفتن آن‌ها آمادگی داشت همچون برق در همه جا دوید.