بریده‌هایی از کتاب گفت و گو در باغ

باغ‌های من در خزان به‌دنیا می‌آیند امّا همیشه خیال خام بهار را در سر می‌پرورند.

چه فاصلهٔ عجیبی است میان آرزویی که می‌کنی و چیزی که از زیر قلم تو بیرون می‌آید! خیال و دست تو از هم خیلی دورند.

فرهاد: پس، این آگاهی باید با حسرتِ گذشتن و ازدست‌دادن توأم باشد. شاهرخ: و آرزوی محالِ بازیافتنِ گم‌شده‌ای که در ما حضور دارد. دست‌ها از آن خالی و چشم‌ها از آن پُر است. برای همین، آرزویش را رها نمی‌کند.

شخصیت‌های مینیاتور “فردیت” ندارند، نمونه‌های ناموفق نوع انسان‌اند. برای همین، هر یک از آدم‌ها، فردی متمایز و مستقل از دیگری با ویژگی‌هایی از آنِ خود نیست. نمونه‌ای است از یک “نوعِ” ازپیش‌معیّن و معلوم. شاهرخ: مثل شمایل مقدسان. نه‌تنها خصوصیت صورت و اندامشان مورد نظر نیست بلکه یا همه به یک شکل‌اند یا حتّی صورت را با نقاب می‌پوشانند، چون‌که مقدسان، از برکت تقدّس یکسان‌اند. در برابر ابدیت و تعالیِ الهیِ روح، چگونگیِ جسمِ فانی ناچیز می‌شود و از نظر می‌افتد.

شخصیت‌های مینیاتور “فردیت” ندارند، نمونه‌های ناموفق نوع انسان‌اند. برای همین، هر یک از آدم‌ها، فردی متمایز و مستقل از دیگری با ویژگی‌هایی از آنِ خود نیست. نمونه‌ای است از یک “نوعِ” ازپیش‌معیّن و معلوم. شاهرخ: مثل شمایل مقدسان. نه‌تنها خصوصیت صورت و اندامشان مورد نظر نیست بلکه یا همه به یک شکل‌اند یا حتّی صورت را با نقاب می‌پوشانند، چون‌که مقدسان، از برکت تقدّس یکسان‌اند. در برابر ابدیت و تعالیِ الهیِ روح، چگونگیِ جسمِ فانی ناچیز می‌شود و از نظر می‌افتد.

آرزو داشتیم روزهای آخر زندگی را در خانهٔ خودمان که با رنج و زحمت زیاد ساخته‌ایم، به‌سر بریم و همان‌جا بمیریم؛ امّا در قفس، جایی برای پرندهٔ بیمار نیست. سرانجام زمانی می‌رسد که به‌تنهایی نمی‌توان درد پیری و معلولی را چاره کرد.

آدم نهالی، بیرون از فصل و بی‌هنگام است، در زمان خودش نیست، خزان است در میانهٔ بهار یا برعکس.

وقتی‌که مأوایت را از دست بدهی، نمی‌دانی روی چه ایستاده‌ای و در کجایی. منظورم جای جغرافیایی نیست، جای آدم است در برابر چیزها، دنیای اطراف، آدم‌های دیگر با اعتقادها و رفتار و چگونگیِ بودنشان.

نمی‌دانم چرا آدم نباید از باغ بسته‌اش بیرون بیاید، دیوارش را بریزد، سری هم به باغ دیگران بزند. از کجا که سبزتر و بهاری‌تر نباشد؟

آدمی‌زاد معمولاً نمی‌تواند به باغ دیگران سرک نکشد. دست خودش نیست؛ به‌علت ضرورت‌های زندگی، کنجکاوی، وجود فرهنگ که خود راهنمایی به باغ چهارفصل دنیاست. ولی مسئله این است که آیا می‌توانی نهال بومیِ خاک دیگری بشوی یا نه؟

بذری که در اقلیمی رشد و پرورش یافته ـ‌منظورم فقط اقلیم جغرافیایی نیست، اقلیم تاریخی و آب‌وهوای فرهنگی نیز هست‌ـــ ممکن است با محیط زیست دیگری سازگار شود، شاید هم اهلی بشود امّا بومی نمی‌شود و تا وقتی بومی نشده، آدم گسیخته‌ای است که دلواپسی‌های مضاعفِ دو جا را یدک می‌کشد.