بریده‌هایی از کتاب همسایگان

آدم‌ها دوست دارند، ما شنونده چیزهایی باشیم که آنها تصمیم می‌گیرند به ما بگویند. دوست ندارند شما از آنها چیزی بپرسید و آن وقت مجبور به گفتنِ جوابِ سؤال‌ها بشوند و در نهایت، شما شنونده چیزی باشید که می‌خواهید بدانید.

ولی او برای هر سه واکنشش، هی معذرت خواست. شاید ترسیده بود، ناراحت شوم و دیگر به خانه‌اش نروم. دلم برای ترسش سوخت. گاهی تنهایی با آدم، کاری می‌کند که آدم برای انجامِ هر کاری می‌ترسد و برای انجام ندادن هر کاری هم می‌ترسد، فقط برای اینکه یک وقتی، تنهایی چترش را بر سرش، باز و کسی آدم را تَرک نکند.

آدمی که در سی سالگی می‌میرد، از گذشته‌ای که داشته، رنج نمی‌بیند، بلکه از آینده‌ای که فرصت نکرده ببیند، درد می‌کِشد. آدمی هم که در هفتاد سالگی می‌میرد، از آینده‌ای که فرصت نکرده ببیند، رنج نمی‌بیند، بلکه از گذشته‌ای که داشته، درد می‌کِشد. این تفاوتِ مرگ در جوانی و پیری است.

حتی ساده‌دل‌ترین آدم‌ها هم سیاست‌مدارند. فقط فرق اینجاست که آدمِ ساده‌دل نمی‌داند سیاست‌مدار است و آدمِ تیز می‌داند سیاست‌مدار است.

مردها سه بار دوره کودکی دارند؛ یک بار وقتی بچه‌اند، یک بار وقتی به میان‌سالی رسیده‌اند و یک بار وقتی در کهن‌سالی درد می‌کِشند. در دوره دومِ کودکی‌شان، همسر یا محبوب به کارشان نمی‌آید. آنها باید مادری داشته باشند تا این بار آرامشان کنند. مادرِ اولِ هر مردی، باید هم‌زمان آنها را آرام و آدم بکند و مادر دوم، باید مرد را آرام کند و برای آدم کردن او نکوشد. کدام عاقل پای چوب خشک آب می‌ریزد که دوباره سبز شود و ثمر دهد؟ مادر سوم فقط باید باشد. حضورش به تنهایی از رنج می‌کاهد. مثل گرمایِ آتش در شبِ یخ‌بندان است.

آدمی رو که عزیزش مُرده، نباید دلداری داد. باید نگاهش کرد. باید شنیدش. حتی آب و دستمال هم نباید بهش داد. حتی نباید باهاش گریه کرد. باید نگاهش کرد. آدم وقتی می‌ره فیلم می‌بینه، چکار می‌کنه؟ می‌شینه نگاه می‌کنه تا فیلم رو خوب بفهمه. تو آدمِ دل مُرده رو می‌فهمی.»

«کاش وقتی مرجان مُرد، آدمی مثل تو پیشم بود. تو دلداری نمی‌دی. تو با آدم گریه نمی‌کنی. تو نمی‌گی بسه، نَکُش خودت رو. نمی‌گی می‌ری پیش بچه‌ت، تو بهشت. آدمی رو که عزیزش مُرده، نباید دلداری داد. باید نگاهش کرد. باید شنیدش. حتی آب و دستمال هم نباید بهش داد. حتی نباید باهاش گریه کرد. باید نگاهش کرد. آدم وقتی می‌ره فیلم می‌بینه، چکار می‌کنه؟ می‌شینه نگاه می‌کنه تا فیلم رو خوب بفهمه. تو آدمِ دل مُرده رو می‌فهمی.»

این تنهایی چیست که وقتی آدم‌ها دچارش می‌شوند، می‌خواهند از چنگِ آن فرار کنند و وقتی هم گرفتارش نیستند، می‌خواهند آن را به چنگ بیاورند؟

از ترس مرگ به زندگی چنگ می‌زند، در حالی که باید بدون ترس به زندگی چنگ انداخت تا وقتی زمان مرگ رسید، ترسی برای جدا شدن از زندگی نمانَد.

آدمی رو که عزیزش مُرده، نباید دلداری داد. باید نگاهش کرد. باید شنیدش. حتی آب و دستمال هم نباید بهش داد. حتی نباید باهاش گریه کرد. باید نگاهش کرد. آدم وقتی می‌ره فیلم می‌بینه، چکار می‌کنه؟ می‌شینه نگاه می‌کنه تا فیلم رو خوب بفهمه. تو آدمِ دل مُرده رو می‌فهمی.

خیلی مسخره‌اس، می‌دونم، ولی زندگی همین مسخره‌بازی‌هاست.»

وقتی آدمیزاد رنجی پی‌اش می‌دود، صبر دارد یا وقتی در پیِ رنجی می‌افتد؟ اگر درون آدمی، شکوفا باشد و هر احساسی، شناخته شده، و هر فکری، سرچشمه روشنی داشته باشد، از رنجِ پیش آمده یا رنجِ خودساخته نمی‌ترسد و با صبر و تدبیر، از این رنج به رنج دیگر سفر می‌کند. چنین انسانی به خود اجازه نمی‌دهد، ساکنِ رنج باشد.

بارها این شوقِ کودکانه، مرا از کارم انداخت و ناچارم کرد به جای آنکه در زمان حال، برای زمان آینده، کار بُکنم و چیزی در بیاورم تا نیازمندِ این و آن نشوم، بیایم و در زمان حال، برای خوش‌حالیِ آدمی تنها و خوش‌حالیِ خودم، که او هم تنها بود، تلاش کنم. من نمی‌دانستم این آمدن‌ها، ادامه می‌یابد.

بعد می‌خندید و می‌گفت: «الهی بمیرم برای این جور حرف زدنت.» بعد تند پایِ مادرم را وسط می‌کِشید: «مادرت چه بهش خوش می‌گذره، باهاش این جور حرف می‌زنی.» یک بار از خودم پرسیدم که اگر همه بخش‌های زندگی‌ام، همین بود که بود، و فقط مادرم، خانم ملکی بود، چه سرنوشتی داشتم؟ دیدم من، مرد دیگری بودم که حتی از نظر ظاهری هم شبیه الانَم نبودم. فقط با تغییر یک نفر در زندگی‌مان، چنین اتفاقی می‌افتد.

وقتی آدم‌ها از کسی نفرت دارند، برای این است که همان رفتارِ نفرت‌انگیزِ خودشان را در وجود دیگری می‌بینند و وقتی هم به کسی علاقه‌مند می‌شوند که آرزویِ رفتار خوبی را که از خودشان دارند، در وجود دیگری می‌بینند.

این تنهایی چیست که وقتی آدم‌ها دچارش می‌شوند، می‌خواهند از چنگِ آن فرار کنند و وقتی هم گرفتارش نیستند، می‌خواهند آن را به چنگ بیاورند؟

ما به سادگی، با کمی غم، پیر می‌شویم، در حالی که جوانیم و به سادگی با کمی شادی، جوان می‌شویم، در حالی که پیریم. اندوه و شادی، سن را به ریشخند می‌گیرد.

آدمی رو که عزیزش مُرده، نباید دلداری داد. باید نگاهش کرد. باید شنیدش.

وقتی شما حرف دیگران را بشنوید، دیگران هم با شنیدن حرف شما، حرف شنیدنتان را جبران می‌کنند.

تُف به عشق، عشقِ لعنتی، که بعد از مرگِ یک نفر که باهاش بودی، باز می‌تونه تو وجودت ادامه پیدا کنه.

از چه دردهایی می‌ترسیم؟ چه دردهایی را دیده‌ایم که دیگران داشته‌اند؟ چه دردهایی را تجربه کرده‌ایم؟ وقت تجربه درد، چه واکنشی داشته‌ایم؟ در وقتِ هجومِ درد، به چه چیزهایی فکر کرده‌ایم؟» با جواب به این سؤال‌ها، هم‌زمان خودمان و دردمان را می‌توانیم بهتر بشناسیم. انگار که دردمان، پل است و ما با کشیدن درد، از این پل رد می‌شویم و به بخشی از خودمان می‌رسیم؛ فقط بخشی از خودمان. ما هیچ وقت نمی‌توانیم به همه بخش‌های خودمان، سر بزنیم. درون ما پُر لایه است، شبیه دریا.

زندگی، رنج‌هایی دارد، بی‌شمار، ولی آدمیزاد هم خودش دنبال رنج‌هایی به جز این رنج‌های بی‌شمار می‌گردد؛ رنج‌هایی که برای خودش باشد، به نام خودش.

ما به سادگی، با کمی غم، پیر می‌شویم، در حالی که جوانیم و به سادگی با کمی شادی، جوان می‌شویم، در حالی که پیریم. اندوه و شادی، سن را به ریشخند می‌گیرد.

گاهی آدم در زندگی، به جایی می‌رسد که به چند مادرِ هم‌زمان نیاز دارد و چه بسا به چند پدرِ هم‌زمان. مادرها و پدرهایی که ما را به دنیا آوردند، گاهی تا یک جایی می‌توانند برای ما مادری و پدری بکنند. بعد از آن باید دست و رویِ آنان را بوسید و گفت: «دوستتان دارم، ولی چه کنم که هستی، پُر از بیم است و بیراهه. من به مادران و پدرانِ دیگری هم نیاز دارم که مرا با این بیم‌ها و بیراهه‌ها آشنا کنند. شما تا این مرحله، بیم‌ها و بیراهه‌ها را می‌شناختید. شما از بیم‌ها و بیراهه‌های تازه بی‌خبرید.»

تفسیرِ رازها، سبب آزارِ صاحب راز می‌شود. باید راز را شنید. همین. به رازِ شنیده شده، نباید زیاد فکر کرد. فکرِ زیاد به آن، آدم را وسوسه می‌کند که ماجرا را تفسیر کند و پس از تفسیر است که ممکن است، قضاوت رخ بدهد. صاحبان راز از اینکه قضاوت بشوند واهمه دارند.

در زندگی چیزهایی برای حواس‌پرتی لازم است. باید آنها را یافت. نمی‌شود همیشه حکیمانه به زندگی فکر کرد. بارِ هستی را سنگین می‌کند. گاهی خوب است ابلهانه، زندگی را دید. به این شکل، بارِ هستی، سبک می‌شود.

خانم نیازی بود که به من فهماند، از در زدن‌هایِ آدم‌ها می‌شود به درونشان پی برد. دو آدم را نمی‌شود پیدا کرد که شبیه هم در بزنند. البته درِ خانه‌ای را زدن با زنگِ درِ خانه‌ای را زدن، فرق دارد. خانم نیازی، با دست، درِ واحدِ مرا می‌زد، با اینکه زنگ هم داشتم. وقتی ما با دست ضربه به در می‌زنیم، هر در زدنِ ما، با در زدنِ چند لحظه پیش‌مان فرق دارد، ولی وقتی دکمه‌ای را فشار می‌دهیم تا صدای زنگی را در بیاوریم، چه کم یا زیاد دکمه را فشار بدهیم، فرق‌هایش، جزیی است. شاید تکنولوژی نمی‌گذارد بفهمیم کسی که پشتِ درِ ماست، چه شخصیتی دارد.

گاهی تنهایی با آدم، کاری می‌کند که آدم برای انجامِ هر کاری می‌ترسد و برای انجام ندادن هر کاری هم می‌ترسد

اگر می‌خواهیم ببینیم خوب توانسته‌ایم دیگری را درک کنیم، باید ببینیم، خوب توانسته‌ایم از خودمان، فاصله بگیریم. فاصله گرفتن از خودمان برابر است با نزدیک شدن به دیگری. اینجاست که دیگر کسی را سرزنش نمی‌کنیم، برای کسی دل نمی‌سوزانیم، به او پیشنهادهای بی‌خاصیت نمی‌دهیم، او را به صبوری فرانمی‌خوانیم، بلکه می‌آییم و مثل او درباره دردی حرف می‌زنیم که او دارد آن درد را می‌کِشد.

همه خیال می‌کنند آدمی‌زاد فقط فرصت‌سوز است، در حالی که فرصت‌سوزی یکی از دردهای ماست. دردِ دیگر، فرصت‌نشناسی ماست. کسانی که نمی‌دانند این بختی که به آنها رو کرده، فرصت است یا فرصت نیست. بسیاری دیگر از ما آدم‌ها، فرصت‌نطلب هستیم؛ کسانی که دنبال به دست آوردنِ فرصت‌ها نمی‌روند و سال‌ها به وضع موجود خو می‌کنند و تا ابد در مداری تکراری می‌چرخند تا فرسوده شوند و بمیرند.