بریده‌هایی از کتاب من کی ام؟ و اگه این طوره، چندتا؟

پیروزی چه ارزشی دارد اگر شکستی در کار نباشد؟

مزیت یک نظریه بر نظریه‌ای دیگر لزوماً در مقایسهٔ انتزاعی نظریات عیان نمی‌شود، بلکه باید بر پایهٔ ثمراتی که می‌توان از آن‌ها چید به سنجششان پرداخت.

ز یک سو، احساسات و عواطف به ما کمک می‌کنند که واکنش مناسبی به یک محرک بیرونی نشان دهیم و، از سوی دیگر، به وضعیت ذهنی‌مان سروسامان می‌دهند. زمانی‌که پاندول عاطفی من سرکشانه به یک سو حرکت می‌کند، تقریباً همیشه یک حرکت متضاد هم هست تا تعادل عاطفی مرا حفظ کند. بنابراین، تقریباً محال است که یک هفتهٔ تمام از صبح تا شب عصبانی یا دچار برانگیختگی جنسی باشید؛ حتی احساسات انسان در عمیق‌ترین دورهٔ سوگواری و اندوه شدید نیز به‌مرور زمان فروکش می‌کند.

ما کلمه‌ها و جمله‌ها را در مغزمان ذخیره نمی‌کنیم، بلکه چیزی هم‌نوا با ذات شخصی‌مان، یعنی معانی‌ای را که این امور برای ما دارند، نگه می‌داریم. این فقره نه‌فقط بر کلمات، بلکه بر هر چیزی اِعمال می‌شود.

هیچ «قانون اخلاقی» به آن معنایی که مدنظر کانت بود در انسان نیست که انسان را به خوب‌بودن مکلف کند. اما غالباً افعال اخلاقی پاداش‌هایی به فرد و گروهی که فرد به آن تعلق دارد اعطا می‌کنند. اخلاق عمدتاً ماحصلِ نحوهٔ مواجههٔ ما با خودمان است که همین به‌نوبهٔ خود بازتابی از تربیت ماست.

بعضی وقت‌ها به‌سختی می‌توان فهمید که جهان از اتم‌ها ساخته شده یا از قصه‌ها.

در مغز هیچ جای منفک و مجزایی به نام ‘ذهن’ وجود ندارد. چنین حرفی به همان اندازه مضحک و احمقانه است که مثلاً بگوییم که غیر از ساختمان‌ها و خیابان‌ها و چمن‌ها و آدم‌ها جایی به نام ‘دانشگاه’ وجود دارد.

آیا نباید به‌جای «می‌اندیشم، پس هستم» این عبارت را بگذاریم که «اندیشه‌هایی هستند»؟ چطور می‌شود که این «من» نرم‌نرمک به صحنه می‌آید؟

پاسخ خیلی از (یا همهٔ) نوروساینتیست‌ها به این سؤال، که آیا «خود» ی در کار است یا نه، از این قرار است: «نه! هیچ ‘خود’ی در کار نیست. هیچ‌کس هرگز ‘خود’ نبوده و چنین چیزی نداشته! هیچ هستهٔ فعلی‌ای به نام ‘خود’ نداریم. دیوید هیوم و ارنست ماخ کاملاً حق داشتند: ‘خود’ یک توهم است!».

آیا ممکن نیست که از کنسرتِ نورون‌های مغزی یک ملودی، به‌اصطلاح ملودی «خود»، برآمده باشد که به‌لحاظ زیست‌شناختی قابل‌کشف و اثبات نباشد، اما مسلماً در سطح روان‌شناختی برقرار است؟ همان‌طورکه نواختنِ تکیِ هریک از آلات موسیقی موجود در یک تالار کنسرت منجر به سمفونی نمی‌شود، فرد هم نمی‌تواند با روش‌های آناتومی مغز به «خود» دست پیدا کند. آیا نمی‌توانیم قضیه را این‌طور بفهمیم؟

زندگی بی‌احساسات رقت‌بار می‌بود. درآن‌صورت، مطلقاً ناتوان از کنش بودیم و نمی‌دانستیم باید به چه چیزی فکر کنیم. دیگر هیچ‌چیزی نبود که نورون‌هایمان را فعال کند. حتی تصمیمی قاطع که تماماً عقلانی و فاقد احساسات باشد نیز مبتنی بر عواطف است. اندیشه‌های ما، از آن حیث که مسرت‌آور، ناراحت‌کننده، ویرانگر، دلهره‌آور، عاشقانه یا بدبینانه‌اند، ناگزیر رنگ احساساتمان را به خود می‌گیرند.

در هر صورت، احساسات اولیه (چه در پاسخ به رخدادهای بیرونی باشد و چه برآمده از امری درونی) ناگزیر به یکی از این دو امر منتهی می‌شود: پیگیری چیزی یا اجتناب از آن.

روان‌کاوی نه علم، بلکه یک روش است که نمی‌توان مفروضاتش را به شکلی علمی اثبات کرد.

ما گزینشگرانه بر آن چیزی تمرکز می‌کنیم که با کار کنونی یا هدف یا حوائجمان جور درمی‌آید. کسی که گرسنه است احتمالاً توجهش به هر چیزی که ربط و نَسبی به غذا و رستوران دارد جلب می‌شود و یک توریست شهر مقصدش را متفاوت با فرد جویای کار در آنجا می‌بیند.

«آیا می‌توانم آنچه می‌خواهم را اراده کنم؟». سؤال شوپنهاور پرسشی تحریک‌کننده بود که مقتضیات بسیاری را به دنبال داشت. اگر واقعاً نتوانیم آنچه خواسته‌ایم را اراده کنیم (یعنی اینکه نیات ما واقعاً آزادانه و عقلانی شکل نگرفته‌اند)، پس ارادهٔ ما آزاد نیست و قوهٔ عقلی‌مان زائد از کار درمی‌آید.

گمان می‌کنم که وضع به این شکل است. شاید ارادهْ آزاد نباشد، اما ‘نخواستنِ آزاد’ این‌طور است! هر چیزی می‌تواند ما را به سمت انجام کاری سوق دهد، اما همچنان این گزینه را داریم که بگوییم ‘دست نگه دار!’».

دانشمندان با حیرت دریافتند چه خودِ میمون حرکت خاصی را انجام دهد و چه صرفاً در ذهن خود حرکت‌های مربیانش را بازسازی کند، در هر دو صورت نورون‌ها عیناً به یک شکل عکس‌العمل نشان می‌دهند. تا پیش‌ازآن، دانشمندان هرگز ندیده بودند که مغز حرکاتی را شبیه‌سازی کند که بدن آن‌ها را انجام نداده است