بریده‌هایی از کتاب ژن خودخواه

علم هیچ‌گاه ادعای حقیقت مطلق را نداشته و ندارد.

در تحقیقات جدیدتر، شبیه‌سازی آزمایشگاهی شرایط شیمیایی زمین در زمان پیش از پیدایش حیات، منجر به تولید مواد آلی‌ای شده است که پورین و پیریمیدین نام دارند. پورین‌ها و پیریمیدین‌ها واحدهای ساختاری ملکول وراثت، یا همان ملکول DNA، هستند. فرآیندهایی شبیه به این‌ها باید منجر به تولید «سوپ آغازین» شده باشد که به باور زیست‌شناسان و شیمیدانان، دریاهای سه تا چهار میلیارد سال پیش را پر کرده بود.

علم یک ویژگی بارز دارد که همان خصلت ابطال پذیری و به تبع آن تصحیح و تکامل در طول زمان می‌باشد. علم مدرن بر مشاهده و تجربه بنیان نهاده شده و هر فرضیه‌ای که از این آزمون سربلند بیرون نیاید ابطال گردیده و در صورت قابل آزمایش نبودن نیز در شمار فلسفه یا خیالبافی قرار می‌گیرد.

نظریهٔ تکامل به روش انتخاب طبیعی داروین از آن‌رو قانع‌کننده می‌نماید که راهی را به ما نشان می‌دهد که از آن طریق ساده‌گی می‌تواند به پیچیدگی بینجامد، اینکه اتم‌های نامنظم چگونه می‌توانند خود را به صورت الگوهای دائماً پیچیده‌تری گرد آورند تا بدان‌جا که انسان را بسازند.

کتاب ژن خود خواه اولین کتاب داکینز است که در چاپ نخست (۱۹۷۶ میلادی) در یازده فصل به نگارش درآمده است. اما مشاهده میگردد که متن اصلی چاپ سوم آن (۲۰۰۶ میلادی) پی نوشتی ۶۶ صفحه ای برای پاسخ به انتقادات و شبهات خوانندگان و اندیشمندان دارد که در ترجمه کنونی هم موجود است

انسان از بیش از هزار میلیون میلیون میلیون میلیون اتم ساخته شده است.

درواقع تصور ملکولی که نسخه‌هایی از خودش می‌سازد آن‌قدرها هم که در وهلهٔ اول به نظر می‌رسد دور از ذهن نیست، و فقط لازم بود یکبار رخ دهد.

اما زمانی را تصور کنید که دستگاه چاپ نبود و کتاب‌هایی مثل انجیل باید به طور دستی نسخه‌برداری می‌شدند. تمام کاتبان، هر چقدر هم که دقت به خرج داده باشند باز اشتباهات کمی در کارشان بوده است و بعضی هم خودسرانه مختصر «اصلاحاتی» انجام داده‌اند. اگر تمام آن‌ها از یک منبع اصلی رونویسی شده بودند، معنی تا بدان حد تغییر نمی‌کرد.

راه دیگری که از نظر تکاملی مهم است اما به ندرت رخ می‌دهد جهش نقطه‌ای خوانده می‌شود. جهش نقطه‌ای، خطایی است معادل غلط چاپی یک حرف در یک کتاب. اگرچه این واقعه نادر است اما روشن است که هرچه واحد ژنتیکی بلندتر باشد، احتمال آنکه جائی در طول خودش توسط یک جهش دچار تغییر شود بیش‌تر است.

پیش از پیدایش حیات (زندگی) بر روی کرهٔ زمین، برخی تکامل‌های (فرگشتهای) ابتدایی ملکول‌ها می‌توانسته با فرآیندهای معمولی فیزیکی و شیمیایی رخ داده باشد. نیازی نیست که فکر کنیم طرح، قصد یا هدفی در کار بوده است. اگر گروهی از اتم‌ها در حضور انرژی در یک حالت پایا قرار گیرند تمایل دارند در همان حالت بمانند. اولین شکل از انتخاب طبیعی، صرفاً همان انتخاب حالت‌های پایا و پس زدن شکل‌های ناپایا بوده است. هیچ رازی در میان نیست.

بعضی از پروانه‌ها – برای پرندگان – بد مزه‌اند. این پروانه‌ها معمولاً رنگ‌های روشن و مشخصی دارند و پرندگان یاد می‌گیرند که با توجه به این علائمِ «هشدار دهنده» از آن‌ها بپرهیزند. در این شرایط، گونه‌های دیگری از پروانه‌ها که بَدمزه نیستند از فرصت استفاده می‌کنند. به این معنی که از پروانه‌های بَدمزه تقلید می‌کنند. آن‌ها رنگ و شکل و شمایل‌شان شبیه به پروانه‌های بَدمزه است، اما بَدمزه نیستند. آنان اغلب باعث فریب طبیعیدانان و نیز پرندگان می‌شوند. پرنده‌ای که تنها یکبار یک پروانهٔ واقعاً بَدمزه را خورده باشد دیگر از تمام پروانه‌های این شکلی پرهیز می‌کند. این پرهیز، شامل پروانه‌های تقلیدکننده هم می‌شود و از این‌رو ژن‌های عامل تقلید توسط انتخاب طبیعی برگزیده می‌شوند.

انتخاب طبیعی در معمول‌ترین شکل‌اش به مفهوم بقاء افتراقی هستندگان (موجودات) است

شته‌های ماده می‌توانند فرزندان مادهٔ زندهٔ بدون پدری به دنیا آورند که هرکدام تمام ژن‌های مادر خود را دارند (اتفاقاً ممکن است که یک جنین درون بطن مادرش خود جنین کوچک‌تری در بطن خود داشته باشد. از این‌رو ممکن است که یک شتهٔ ماده به طور همزمان یک فرزند دختر و یک نوهٔ دختری به دنیا آورد که هر دوی آن‌ها معادل دوقلوهای همسان خودش باشند).

«قصد» اصلی DNA ادامهٔ حیات (بقاء) است، نه بیش‌تر و نه کمتر. ساده‌ترین راه برای توضیح وجود DNA اضافی آن است که فرض کنیم که انگل است، یا در بهترین حالت یک مسافر بی‌ضرر اما بی‌مصرف است که سوار ماشین‌های بقاء ساخته شده توسط DNA های دیگر شده است

ایشان با نگاهی نو، ژن را هستی خودمحور و مستقلی می‌بیند که به صورت کلونی‌وار در درون موجودات زنده، به مثابه ماشین‌های حامل این ژن‌ها، جا خوش کرده و از نسلی به نسلی دیگر جز سعادت و رفاه خویش (و بالطبع ماشین بقاءاش یا همان بدنی که در آن می‌زید) هدفی ندارد. با این‌حال، جالب است که چنین رفتاری از ژن‌هایی این چنین خودخواه، بنا بر نظریات این کتاب، می‌تواند عامل اساسی تکامل فداکاری، ایثار و از خودگذشتگی‌ها و بسیاری از دیگر رفتارهای ماشین‌های بقاء - همچون راستی و درستی - باشد.

در زندگی امروز تنها «آدم بودن» و گذران زندگی کافی نیست، بلکه باید بتواند از این سطح گذشته و به سهم خود در غنی کردن حوضچهٔ ممی نوع بشر گامی بردارد چرا که همین کار است که او را به مقام «انسان بودن» و خداگونگی و شناخت حقایق ژرف هستی نزدیک و نزدیک‌تر می‌کند.