بریده‌هایی از کتاب روش تحقیق به زبان ساده

محدود کردن موضوع باعث می‌شود کار با آن آسان‌تر شود.

ویژگی‌های تحقیق بنیادی ۱. وقت‌گیر و زمان‌بر هستند. ۲. یک ایده جدید نظری ایجاد می‌شود خروجی آن نمی‌تواند مشکل یک بخش سازمان را حل کند بلکه ایده‌کلی جدیدی ارائه می‌دهد. ۳. احتیاج به ثبت و ضبط اطلاعات به طور کامل و دقیق دارد. ۴. با ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ۵. هزینه‌بر بوده و احتیاج به منابع مالی زیاد دارد. ۶. معمولاً به وسیله مراکز علمی و دانشگاهی انجام می‌شود، زیرا مأموریت اصلی آن توسعه قلمرو و معرفتی بشر است.

تحقیق کاربردی پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزارها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می‌شود.

درک علمی مستلزم چهار هدف است که عبارتند از توصیف، تبیین، پیش‌بینی و کنترل.

توصیف: مستلزم به نمایش گذاشتن دقیق یک پدیده می‌باشد که باید متغیرهای موجود شناسایی و سپس میزان وجود آنها مشخص گردد.

تبیین: تبیین یک پدیده معلوم ساختن علت آن است یعنی امری که همیشه بر آن مقدم است.

مشکل «دیده» می‌شود؛ اما مسئله «تعریف» می‌شود. بسیاری از مشکلات وجود دارند که اصلاً دیده نمی‌شوند. هنر ما در زندگی شخصی و در محیط کار این است که مشکلات را ببینیم و به آن‌ها توجه کنیم. مثلاً ممکن است در رابطه عاطفی میان دو نفر یا در یک سازمان، مشکل وجود داشته باشد؛ اما یکی از این دو نفر، اصلاً متوجه نشده که مشکلی وجود دارد. همین که فرد، متوجه می‌شود که جایی از این رابطه می‌لنگد و همه چیز، خوب و مطلوب نیست، به مشکل در رابطه، توجه کرده است. توجه به مشکل بسیار مهم است و اگر مشکل را نبینیم، به احتمال زیاد آن مشکل عمیق‌تر، گسترده‌تر و پیچیده‌تر می‌شود و در آینده ما را با مشکلات بزرگتر و جدی‌تری روبرو خواهد کرد.

برای حل مشکل ابتدا باید مشکل را به مسئله تبدیل کرد. برای این کار ابتدا باید وضعیت موجود را بررسی کنیم. سپس مشخص کنیم که وضعیت مطلوب ما چیست و چه باید باشد. در ادامه باید راهکارهایی برای تغییر وضعیت موجود و رسیدن به وضعیت مطلوب جستجو کنیم و از میان آن‌ها، مناسب‌ترین راهکار را انتخاب کنیم (این مرحله آخر، همان‌چیزی است که به آن تصمیم‌گیری گفته می‌شود).

پست مدرنیست نقطه مقابل اثبات‌گرایی است که ارزش زیادی را برای تنوع و تناقض قائل بوده و به دلیل عدم پایبندی آن به تئوری واحد محکوم به عدم انسجام می‌باشد. بنابراین دیدگاه، هیچ گونه حقیقت واحدی وجود ندارد بلکه تفاسیر چندگانه از واقعیت وجود دارد.

بر ساختار شکنی و عدم پیروی از ساختارهای مشخص برای درک پدیده‌ها تأکید دارد.

پژوهش‌های بنیادی اگرچه ممکن است کاربرد عملی نیز داشته باشند اما هدف اصلی و عمده آنها افزایش حیطه و گستره آگاهی و دانش، ازطریق کشف حقایق و واقعیت‌ها و شناخت پدیده‌ها و اشیاء است. هدف این نوع پژوهش در درجه اول کسب دانش نو و قوانین علمی جدید، یا تبیین ویژگی‌ها و صفات یک واقعیت، بدون در نظر گرفتن ارزش آنها در ایجاد تغییرات اجتماعی و تدوین نکات قابل تعمیم یک نظریه یا یک پیش‌بینی انتزاعی است. لذا هدف دیگر این نوع پژوهش را می‌توان آزمون نظریات و فرضیه‌ها و یافتن کلیت یا تایید، تعدیل و رد آنها، با هدف کشف قوانین و اصول علمی جدید دانست. بدین ترتیب تحقیق تا آنجا ادامه پیدا می‌کند که محقق با توجه به اطلاعات جمع‌آوری شده کلیت و عمومیت نظریه را تأیید یا رد کند.

زمانی که پژوهشگر، یک نظریه یا مدل را در یک یا چند جامعه با هدف ارزیابی آن نظریه یا مدل مورد بررسی قرار دهد؛ می‌توان گفت که از تفکر قیاسی استفاده شده‌است.

در تفکر قیاسی حرکت از کل به جز (نظریه به فرضیه) می‌باشد.

دراستدلال قیاسی فرد با استفاده از قوانین معین از احکام کلی به احکام جزیی می‌رسد. به طور معمول این نوع تحقیقات به روش کمی انجام می‌شوند.

در پژوهش کمّی، دانش از طریق مشاهده نمونه‌ها و گردآوری داده‌های کمی و سپس ارائه این داده‌ها به صورت تحلیل آماری عددی به‌دست می‌آید.

خواستگاه پژوهش کمی علوم طبیعی و مبتنی بر فلسفه اثبات‌گرایی (خردگرایی) است.

پژوهش‌های کمی، انعطاف پذیری کم و در عین حال قابلیت تعمیم‌پذیری زیادی دارند. علاوه بر این فرضیه‌های پژوهش از قبل تدوین می‌شوند. پژوهش کمی به‌صورت آزمایش‌های تصادفی‌سازی شده، شبه‌آزمایش، آزمون‌های «عینی” قلم و کاغذی، تحلیل‌های آماری چند متغیری و پیمایش‌های نمونه‌ای صورت می‌گیرد.

محیط‌های پژوهشی و فرهنگ حاکم بر هر محیط از تأثیرگذارترین عوامل پیش‌بینی‌کننده بهره‌وری پژوهش هستند.

محیط‌های پژوهشی و فرهنگ حاکم بر هر محیط از تأثیرگذارترین عوامل پیش‌بینی‌کننده بهره‌وری پژوهش هستند. انتخاب محیطی که با هدف اصلی پژوهش، مبانی فلسفی پژوهش و نوع پژوهش متناسب باشد؛ احتمالا منجر به نتایج بهتری نیز می‌شود. زیرا گردآوری اطلاعات در هر محیط نیازمند رعایت شرایط و در نظر گرفتن محدودیت‌ها و امکانات آن محیط است. از طرف دیگر معمولاً نوع پژوهش و فلسفه آن راهنمای پژوهشگر در انتخاب محیط پژوهشی است.

در پژوهش‌های توصیفی، پژوهشگر وضعیت موجود را همانطور که هست، توصیف می‌کند. این پژوهش رایج‌ترین و گسترده‌ترین نوع پژوهش‌ها در علوم اجتماعی است.

هدف پژوهش پیمایشی مشخص کردن ماهیت شرایط، فعالیت‌ها و نگرش‌های حاکم است.

پژوهش پیمایشی یا زمینه یابی عبارت است از مشاهده پدیده‌ها بمنظور معنا دادن به جنبه‌های اطلاعات جمع‌آوری شده. مثلاً اگر قصد داریم بدانیم مردم در مورد یک پدیده چه می‌دانند یا چگونه فکر می‌کنند، بهترین روش آن است که از آنها سؤال کنیم. مشهورترین سازمان‌هایی که در سطح جهانی به پژوهش‌های پیمایشی می‌پردازند، موسسات گالوپ، هریس و الوی هستند. همچنین در ایران نیز موسساتی همانند ایسپا مشغول به تحقیقات افکارسنجی هستند. عموما واحد تحلیل در پژوهش پیمایشی افراد هستند. اما می‌توانند کشورها، مردم، سازمان‌ها و... باشند. در پژوهش پیمایشی تعداد کمی متغیر در یک نمونه بزرگ بررسی می‌شوند.

ضریب همبستگی شاخصی از نیرومندی دو رابطه بین دو متغیر است. اگر رابطه بین متغیرها کامل و مثبت باشد یعنی افزایش یا کاهش در یکی از متغیرها باعث افزایش یا کاهش در متغیر دیگری می‌شود که در این صورت ضریب همبستگی برابر ۱ است. در صورتی که همبستگی بین متغیرها کامل و منفی باشد به این صورت که افزایش یک متغیر باعث کاهش متغیر دیگر و یا کاهش یک متغیر باعث افزایش یک متغیر دیگر شود، در این صورت ضریب همبستگی منفی ۱ خواهد بود. حال اگر هیچ رابطه‌ای بین متغیرها وجود نداشته باشد، ضریب همبستگی صفر خواهد بود. در صورتی که این عدد بین صفر و یک باشد، همبستگی مثبت ولی کامل نیست.

مهمترین چالش‌های اجرای پژوهش‌های پیمایشی شامل تصمیم‌گیری در مورد: شناسایی و انتخاب اعضای بالقوه نمونه نحوه برقراری تماس با افراد و گردآوری اطلاعات ارزیابی سؤالات پیمایش تصمیم‌گیری در مورد نحوه توزیع سؤالات و جمع‌آوری پاسخ‌ها قضاوت در مورد پاسخ پیمایش و اصلاح اشتباهات

هدف اولیه اقدام پژوهی ارائه نوعی ابزار کاربردی برای حل مشکلی است که در زندگی حرفه‌ای و اجتماعی افراد قرار دارد. کاربرد اصلی آن در حل مشکل تجربه شده در محیط کاری است تا نظریه‌پردازی به‌عبارت دیگر شکاف بین پژوهش و اقدام را از بین ببرد. اقدام پژوهی دانش موجود را از طریق آزمون نظریه در نمونه واقعی به چالش می‌کشد. دانش همیشه از طریق عمل و برای اقدام (عمل) به‌دست می‌آید. اقدام پژوهی نوعی پژوهش مبتنی بر حل مسئله است.

مهمترین ویژگی قوم‌نگاری نگاه به پژوهش از زاویه دید کنشگر است. به این دلیل می‌توان سیستم معانی ذهنی کنشگران را ادراک و ترسیم کرد.

پژوهش قوم‌نگاری با هدف شناسایی ماهیت فرهنگی است که مردم آن را تجربه کرده‌اند و در آن زندگی می‌کنند. بنابراین تمرکز اصلی پژوهش انسان و فرهنگ انسانی است.

اهداف پژوهش علمی شامل توصیف، تبیین، اکتشاف، پیش‌بینی، و تدوین نظریه یا ارائه مدل است. اما توجه به این نکته ضروری است که هیچ پژوهشی نمی‌تواند به‌طور همزمان به همه این اهداف دست بیابد. بنابراین معمولاً یک هدف به عنوان هدف اصلی پژوهش انتخاب می‌شود و سایر مراحل اجرای پژوهش بمنظور تحقق آن هدف طرح‌ریزی و دنبال می‌شود. بر این اساس پژوهشگر، ایده پژوهش را متناسب با هدف اصلی پژوهش انتخاب، طراحی و توسعه می‌دهد. سپس درباره فرایند اجرا پروژه تحقیق می‌اندیشد.

تبیین مجموعه‌ای از گزاره‌ها است که با هدف بیان مجموعه رفتارها، علل و بسترهای رخداد یک پدیده بوجود می‌آید.

اصولا هر تبیینی بر فهم استوار است پس تفسیر و نظرات شخصی نیز در آن دخیل است.