بریده‌هایی از کتاب رهیده

حسین (ع) به حال خودم رهایم نکرده بود. پسر علی (ع)، به اندازهٔ همهٔ لحظه‌های ناامیدی بچه‌هایش، امید کنار گذاشته. من را توی اشک‌هایم غسل داد و پاک کرد. دلم را صاف کرد.

زیر لب می‌خوانم «ای حضرت ِ عشق یاری‌ام کن / زردم ز خزان بهاری‌ام کن / با لطف تو اهل راز گشتم / عذرم بپذیر، بازگشتم / ای حضرت عشق، دست گیرم / من حر توام، مخواه اسیرم / بگذار که در رکاب باشم / هی‌های تو را جواب باشم / ای وای اگر که حر نباشم / خالی ز خود، از تو پر نباشم.»

آدم‌ها از همان جا که فکرش را نمی‌کنند، می‌خورند. همان چیزی که از داشتنش خاطرجمع‌اند ناغافل از دست‌شان می‌افتد و گم می‌شود. همان چیزی که بهش شهره‌اند ناگهان از وجودشان غایب می‌شود. مثل پرنده پر می‌زند و می‌رود.

بعضی خصلت‌های آدم‌ها مثل مُهری می‌شود که روی پیشانی‌شان خورده. طرح جلد کتاب زندگی‌شان می‌شود. نام و نشان و نماد هویت‌شان، شکلِ بودن‌شان را تعیین می‌کند.

کمیل و برایان هنوز مشغول تبادل اطلاعات‌اند. یاد حرف استادمان می‌افتم که می‌گفت دو گروه می‌توانند تا ابد با هم حرف بزنند و خسته نشوند: مادرها و دانشجوهای علوم سیاسی.

ولی بعدتر تصمیم گرفتیم به دلیل اهمیت و ارزش لیالی قدر کمتر ریسک کنیم و تقدیر یک سال‌مان را به خاطر چند ساعت گشت و گذارِ شبانه به خطر نیندازیم. از آن سالی به این نتیجه رسیدیم که رفتیم حسینیهٔ ارشاد، توی سالن روشن و بدون تفکیک جنسیتی درست، روی صندلی پای سخنرانی استاد ملکیان نشستیم و در حالی که کفش به پامان داشتیم احیا گرفتیم و سال بعدش سال بسیار سختی شد برایمان. احساس کردیم دستگاه اباعبدالله توربردارتر است تا خود باری تعالی.

از مسجد براثا تا حرم کاظمین خیابان‌ها خلوت است. خورشید طلوع نکرده و جز صدای «هلا بزائر» ی از دوردست و به هم خوردن لیوان‌های صبحانهٔ مواکب، صدای دیگری نمی‌آید. کمیل می‌آید چفیه بر سر بیندازد و موود زیارت صبحگاهی بگیرد که سؤال‌های برایان شروع می‌شود. دربارهٔ تاریخچهٔ خاندان صدر می‌پرسد و فرجام فرقهٔ قادسیه در بغداد. به نظرم، آدم نرمال نباید سر صبحی دغدغهٔ فرجام فرقهٔ قادسیه را داشته باشد. آن هم در شرایطی که خود قادسیه‌ای‌ها هم مطمئناً خواب‌اند و به فرجام‌شان نمی‌اندیشند. ولی چیزی نمی‌گویم تا با کمیل بحث کنند.

لحظه‌ای هست میان غوغای ظهر عاشورا، آن‌جا که انتهای تعزیه است و شمرِ داستان گُلِ آتش را می‌اندازد به جان خیمه‌ها. به فاصلهٔ سوختن یک خیمهٔ خالی و پراکنده شدن تکه‌هایش در زمین و هوا، سلسلهٔ بلندی از همهٔ ناله‌ها، التماس‌ها، فریادها، دردها، رنج‌ها و مصیبت‌های جهان به راه می‌افتد و بعد به یک آن، درست لحظه‌ای که آخرین زبانهٔ آتش می‌خوابد، تمام سلسله، مثل غبار پراکنده می‌شود. هر کسی، اگر دستش برسد، انگار که آهِ سوختهٔ خودش، تکه‌ای از خیمهٔ سوخته را برمی‌دارد و می‌دود که به جایی یا چیزی برسد. به نمازی، به نذری، به منبر دیگری، به کس‌وکاری که وسط ولوله گم کرده، به خانه. بعد یک‌باره خیابان خالی می‌شود و سکوتی باشکوه، عظمت جمعیت را پس می‌زند.

آدم‌ها از همان جا که فکرش را نمی‌کنند، می‌خورند. همان چیزی که از داشتنش خاطرجمع‌اند ناغافل از دست‌شان می‌افتد و گم می‌شود. همان چیزی که بهش شهره‌اند ناگهان از وجودشان غایب می‌شود. مثل پرنده پر می‌زند و می‌رود.

قصه‌ها اصلاً مگر ته دارند؟ رد قصه‌ها را که بگیری از میان یک عالم حکایت گفته و ناگفته رد می‌شوند و سر آخر می‌روند جایی که راوی فکرش را هم نمی‌کند. نه که به آخر برسند، رها می‌شوند. مثل بادبادکی که نخش از دست صاحبش رها و در آسمان گم شود.

تحیر حالت تحلیل نیست. آدم می‌تواند پر از بهت باشد ولی سبک و رها. بهت یک جور انباشتگی است که وزن ندارد

نزدیک پنجاه نفر کارشان درست نشده و اسم شما آمده جزو هشتاد نفر اول. خرج سفر را هم در چند قسط پرداخت کنید. فقط می‌ماند یک وثیقهٔ پانزده‌میلیون‌تومانی که باید به سازمان نظام وظیفه بدهید. پانزده میلیون تومان، در دورهٔ دلار هزاروپانصدتومانی. حتی یک‌چهلمش را هم نداشتم. کم‌کم با خودم به این نتیجه رسیدم که من هم بروم جزو انصرافی‌ها. درست در اوج ناامیدی، یک نفر به نام آقامسلم آمد و نه فقط برای من، که به اندازهٔ کل کاروان، وثیقه گذاشت و خودش هم همراه کاروان‌مان آمد کربلا. این شد که شب جمعه‌ای که نیمهٔ شعبان هم بود، نشسته بودم توی حرم امام حسین و به خاله‌زهرا فکر می‌کردم. به حسرتش برای زیارت. به دعایش. به روضه‌ای که با آقاجان راه انداخته بود.

شاید هیچ‌وقت نشود فهمید عاشقانه‌های گرم حسینی، روضه‌خوانی‌های سوزناک و ابراز ارادت‌های شاعرانه و آتشین، پیش حضرتش پذیرفته‌ترند یا روایت دست‌های لرزان جوانی که اعتراف می‌کنند همهٔ زندگی تلاش کرده‌اند با محرم و کربلا ارتباط بگیرند ولی هنوز در سفرند، هنوز گوشهٔ خودشان را در این واقعه نیافته‌اند. کسی چه می‌داند کدام‌شان به لمس روح کربلا نزدیک‌ترند.

داراها هر کاری که می‌کنند هزار فلسفه دارد و فلسفه‌اش را توی کتاب‌ها می‌نویسند. ندارها اما همه چیزشان به حساب نداری است.

آدم‌ها از همان جا که فکرش را نمی‌کنند، می‌خورند. همان چیزی که از داشتنش خاطرجمع‌اند ناغافل از دست‌شان می‌افتد و گم می‌شود. همان چیزی که بهش شهره‌اند ناگهان از وجودشان غایب می‌شود.

به نظرم منصفانه می‌آید که واقعی‌ترین خنده‌های آدم کنار آن‌هایی باشد که عمیق‌ترین رنج‌هایش را هم دیده‌اند.

خیلی از دوستانم هیئتی داشتند که وطن‌شان بود، جایی که دوره‌ای از زندگی را به دورهٔ بعدش رسانده بودند. جایی که در آن‌قدری بزرگ‌تر شده بودند. من اما محرم‌ها بی‌وطن بودم.

الان که فکرش را می‌کنم، می‌بینم همهٔ تلاش پدرم این بود که بر شکاف نسلیِ پدرفرزندی غلبه کند، اما مشکل این‌جا بود که برای رفع شکاف، توانش را گذاشته بود روی کشیدن من به سمت نسل خودش، نه نزدیک شدن خودش به نسل من.

«به آنچه امیدش را نداری، امیدوارتر باش تا آنچه به آن امید داری.»

داراها هر کاری که می‌کنند هزار فلسفه دارد و فلسفه‌اش را توی کتاب‌ها می‌نویسند. ندارها اما همه چیزشان به حساب نداری است.

«ای باغ، ای بهار کجا می‌روی؟ ای یار غمگسار کجا می‌روی؟»

شاید هیچ‌وقت نشود فهمید عاشقانه‌های گرم حسینی، روضه‌خوانی‌های سوزناک و ابراز ارادت‌های شاعرانه و آتشین، پیش حضرتش پذیرفته‌ترند یا روایت دست‌های لرزان جوانی که اعتراف می‌کنند همهٔ زندگی تلاش کرده‌اند با محرم و کربلا ارتباط بگیرند ولی هنوز در سفرند، هنوز گوشهٔ خودشان را در این واقعه نیافته‌اند. کسی چه می‌داند کدام‌شان به لمس روح کربلا نزدیک‌ترند.

نداری همین‌طوری است. داراها هر کاری که می‌کنند هزار فلسفه دارد و فلسفه‌اش را توی کتاب‌ها می‌نویسند. ندارها اما همه چیزشان به حساب نداری است. نمی‌دانم، به هر حال.

«شاید راه چاره‌ساز شدن این باشد که هزار جور درد و مرض ناجور بریزد توی جانت.»

بابا اعتراف می‌کند که قبل از اسارت گاهی به واقعی بودن روایت عاشورا شک می‌کرده.

راستش من گیر افتاده‌ام. معلقم میان میل به سکونِ قطعیت و هراس از تعصبِ آن.

راه خودشناسی بیش از آن‌که از عمارت‌نگاری بگذرد از یک جور آگاهیِ در انطباق با زمان و مکان است که می‌گذرد.

و تو، ای صبح امید، حتی ما تماشاگران سوگواری‌های دوستانت، توریست‌هایِ عزاداری‌هایِ هنوز کشف‌نشده‌ات در روستاهای بکر، ناداستان‌نویسانِ تجربه‌های روحانی روضه‌هایت، شرکت‌کنندگانِ کم‌مایهٔ مجالسِ معتبر و عقلانی‌ات، تکفیرکنندگان عزادارانِ بداخلاق و خیابان‌بند و پرسروصدایت را هم همچنان به این هنگامه‌ای که راه انداخته‌ای راه می‌دهی، هنوز، بعد هزار سال. توریست‌ها را هم بیرون نمی‌اندازی از خانه‌ات. قربان صفات.

محبت اگر همراه آدم باشد، هر جایی که هستی، هر قدر محقر و دورافتاده، همان‌جا خیمهٔ حسین می‌شود.

محبت اگر همراه آدم باشد، هر جایی که هستی، هر قدر محقر و دورافتاده، همان‌جا خیمهٔ حسین می‌شود