محمدعلی بامداد

محمدعلی بامداد (فرزند «رفیع‌الممالک») در سال ۱۲۶۳ خورشیدی در مشهد به دنیا آمد و در سال ۱۳۳۰ در تهران درگذشت. او اندیشمند، قاضی، ادیب، روزنامه‌نگار و نمایندهٔ مجلس شورای ملی در دوران پهلوی بود. تحصیلات مقدماتی و سطوح را در خراسان به پایان رساند. برای استفاده از محضر «آخوند خراسانی» در درس خارج، به‌قصد مهاجرت به نجف، به تهران آمد، اما ازآنجاکه ورود او به تهران همزمان با افتتاح مجلس شورای ملی و سلطنت محمدعلی‌شاه قاجار و آغاز تحول حکومت استبدادی به مشروطیت بود، به مشروطه‌خواهان پیوست و در تهران ماندگار شد. از طرف مردم به‌نمایندگی انجمن شهر و سپس به ریاست شهرداری مشهد انتخاب شد. این مشغولیت با طغیان محمدعلی‌شاه مصادف و به امر شاه معزول و محکوم به اعدام شد، اما با تحمل مشقات فراوان خود را به تهران رساند و به آزادی‌خواهان مرکز ملحق شد و مورد توجه و علاقه و اطمینان آن‌ها قرار گرفت. به‌درخواست آزادی‌خواهان، مأموریت خطیری به او محول شد تا به اصفهان عزیمت کند و اسباب همکاری بختیاری‌ها را با مشروطه‌طلبان تهران فراهم کند. با تلاش بسیار موفق شد که حسن تدبیر این مهم را مدیریت کند و مدتی با بختیاری‌ها در اصفهان به سر برد.

محمدعلی بامداد ابتدا نویسنده و سردبیر روزنامه‌هایی از قبیل «آفتاب» و «شورا» بود؛ تا اینکه در اوایل جنگ جهانی اول به تأسیس روزنامهٔ «بامداد روشن» اقدام و در آن حملاتی سخت به متجاوزین به خاک ایران و قرارداد ۱۹۱۹ وثوق‌الدوله کرد. نشریه به‌دستور وثوق‌الدوله تعطیل و محمدعلی بامداد به کاشان تبعید شد. در مراجعت از کاشان و انتشار مجدد روزنامه، پس از سقوط وثوق‌الدوله و خروجش از ایران و روشن‌شدن اوضاع سیاسی، به اصرار دوستانش که در کابینهٔ سپهدار رشتی عضویت داشتند به خدمت وزارت فرهنگ درآمد. او را به ریاست ادارهٔ معارف انتخاب کردند. سپهدار به‌احتمال قصد کودتا با سالار جنگ و همراهی میرزا کوچک خان، بامداد را مورد بی‌مهری قرار داده و روانهٔ زندان کرد؛ سپس با کمک «سید ضیاء‌الدین» از زندان خلاصی پیدا کرد ولی از پذیرفتن همکاری با سید ضیا امتناع ورزید. در سال ۱۳۰۳ خورشیدی رئیس ادارهٔ فرهنگ و اوقاف فارس شد. زندگی سیاسی او مدت‌ها ادامه یافت.

محمدعلی بامداد مسلط به دو زبان فرانسه و عربی و از فضلا و ادبای ایران بود. او در حافظ‌شناسی و تسلط به شناخت افکار حافظ در ردیف حافظ‌شناسان بزرگ ایران جای داشته است. برخی از آثار مکتوب او عبارتند از «حکمت عملی یا علم اخلاق» (در دو جلد)، «حافظ‌شناسی یا الهامات خواجه» و «ادب چیست و ادیب کیست؟».