ژاله آموزگار
زندگینامه و معرفی کتاب‌های ژاله آموزگار
ژاله آموزگار (Jaleh Amouzgar) متولد ۱۲ آذر ۱۳۱۸ در شهرستان خوی است. او دکتری زبان‌های باستانی دارد و نویسنده کتاب تاریخ اساطیری ایران است.
بیوگرافی ژاله آموزگار
پدر ژاله آموزگار اصالتاً تبریزی و مدیر مدرسه‌ی دخترانه‌ای است که بعدها خودِ آموزگار هم در آنجا درس می‌خواند و مادرش تهرانی و تحصیل‌کرده است. آموزگار تحصیلات مدرسه‌ای خود را با نمرات و درجه‌ی عالی در رشته‌ی ادبی به اتمام می‌رساند. سپس در سال ۱۳۳۵ وارد دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تبریز می‌شود و از آنجایی که در تحصیلات دانشگاهی هم بسیار عالی ظاهر می‌شود، می‌تواند رتبه‌ی اول دانشکده‌ی ادبیات را به خود اختصاص بدهد و به واسطه‌ی آن بورس تحصیلی خارج از کشور را دریافت کند.
در آن سال‌ها ژاله آموزگار به دلیل شرایط خانوادگی‌اش نمی‌تواند بورس تحصیلی را قبول کند، اما پس از اینکه ازدواج می‌کند، به تشویق همسرش و به‌اتفاق، همراه با دختر کوچکشان در سال ۱۳۴۲ راهی پاریس فرانسه می‌شود و وارد دانشگاه سوربن می‌شود. پنج سال بعد موفق می‌شود در رشته‌ی فرهنگ و زبان‌های باستانی مدرک دکترا دریافت کند و به ایران برگردد. پروفسور پی‌یر دومناش و امیل بنونیست از مهم‌ترین استادان آموزگار در پاریس بوده‌اند که همیشه به نیکی از آن‌ها یاد کرده است.
در سال ۱۳۴۹ تدریس در دانشگاه تهران را آغاز می‌کند. در عین حال، پروژه‌ای را که به همراه استادان بزرگی چون مهرداد بهار و محسن ابوالقاسمی و احمد تفضلی روی متون پهلوی آغاز کرده بود، ادامه می‌دهد. آموزگار و تفضلی متن کتاب پنجم دینکرد را کار می‌کنند و در پاریس به چاپ می‌رسانند. این همکاری سال‌ها ادامه پیدا می‌کند و تحقیقات و پژوهش‌های بسیاری چه در قالب کتاب، چه مقاله پیرامون تاریخ و زبان و فرهنگ دوره‌ی باستان با یکدیگر انجام می‌دهند. اما در دی‌ماه ۱۳۷۵ یک روز که تفضلی می‌خواهد به دانشگاه برود، ربوده و چند روز بعد جنازه‌اش پیدا می‌شود. قتلی که پایانی بر همکاری پربار و علمی این دو استاد فرهیخته شد.
آموزگار علی‌رغم ضربه‌ی سنگینی که بر اثر مرگ تفضلی به وی وارد شد، به تدریس و فعالیت‌های علمی خود بیش از پیش ادامه داد. وی از سال ۱۳۴۹ تا به امروز حدود پنجاه و اندی سال است که در دانشگاه تهران و بنیاد ایرانشناسی مشغول به تدریس و پژوهش است.
او عضو وابسته‌ی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. همچنین در هیئت گزینش کتاب و جایزه‌ی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار عضو است. به‌علاوه جزو اعضای هیئت تحریریه‌ی برخی مجلات ایرانشناسی از جمله مجله‌ی پرسیکا آنتیکوا است که در ایران به زبان انگلیسی مقالاتی پیرامون فرهنگ باستان منتشر می‌کند. آموزگار به زبان‌های فرانسه، انگلیسی، ترکی، فارسی میانه و اوستایی تسلط کامل دارد.
معرفی آثار و تألیفات ژاله آموزگار
آموزگار اغلب کارهای پژوهشی خود را تا سال ۱۳۷۶ با احمد تفضلی انجام داده است. «نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان» از آرتور کریستین سن را با همکاری همدیگر ترجمه می‌کنند و نشر نو در دو جلد به چاپ می‌رساند. اهمیت این کتاب و ترجمه‌ی خوب آن در حدی بود که جایزه‌ی کتاب سال ۱۳۶۲ را به خود اختصاص داد.
یکی از مهم‌ترین کتاب‌های پژوهشی در زمینه‌ی اسطوره، «شناخت اساطیر ایران» است. این کتاب را که از جان هینلز است آموزگار و تفضلی مشترکاً به فارسی ترجمه کرده‌اند. خاطره‌ی ژاله آموزگار از این کتاب به سال‌های جنگ ایران و عراق مربوط می‌شود. اینکه زمانی که هر دو در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران مشغول ترجمه بوده‌اند، از بیرون صدای موشک شنیده می‌شده.
«اسطوره‌ی زندگی زردشت» را در سال ۱۳۷۰ با همکاری احمد تفضلی می‌نویسد و نشر چشمه آن را به چاپ می‌رساند. حدوداً دو سال بعد، ۱۳۷۲، کتاب بسیار کاربردی «زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن» را نیز با همکاری احمد تفضلی از سوی نشر معین منتشر می‌کنند. این کتاب سال‌هاست که در دانشگاه‌های ایران برای آموزش زبان پهلوی تدریس می‌شود. گفته می‌شود این کتاب به ژاپنی ترجمه و در دانشگاه توکیو به کمک این کتاب زبان پهلوی را آموزش می‌دهند.
آخرین کتابی که اسامی آموزگار و تفضلی بر جلد آن نقش بسته، «تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام» است که تفضلی به‌تنهایی آن را تألیف کرده بود. دست‌نویس‌های کتاب تا روز مرگ تفضلی آماده‌ی تحویل به انتشارات بوده اما چون خودش این امکان و فرصت را نمی‌یابد که کتاب را چاپ کند، آموزگار نسخه‌ای را که نزد خودش بوده با اعمال تصحیحاتی به دست ناشر می‌سپارد. هم‌زمان با اولین سالگرد درگذشت تفضلی (۱۳۷۶) کتاب به چاپ می‌رسد.
فیلیپ ژینیو، هم‌درس آموزگار در دانشگاه سوربن، متن ارداویراف‌نامه را حرف‌نویسی و ترجمه می‌کند و واژه‌نامه‌ای برای آن تدوین می‌کند. آموزگار در سال ۱۳۷۲ درباره‌ی این کتاب تحقیق و آن را ترجمه می‌کند.
«زبان، فرهنگ، اسطوره» مجموعه مقالات آموزگار است که به موضوعات متنوع و جالب توجهی چون ادبیات زردشتی، خط و زبان و ادبیات ایران، اساطیر ایران، آیین‌های ازدواج و جشن نوروز در دوره‌ی باستان و نقش زنان در خانواده می‌پردازد و برای مخاطب عام که به این موضوعات علاقه دارد می‌تواند خواندنی باشد. این کتاب را نشر معین در سال ۱۳۸۶ چاپ کرد.
مجموعه‌ی دو جلدی از گذشته‌های ایران مقالات ژاله آموزگار است که به لحاظ موضوعی بخش‌بندی و چاپ شده است. انتشارات معین در سال ۱۳۹۶ آن را به چاپ رسانید.
این کتاب‌ها بخش کوچک و البته مهم پژوهش‌های این استاد برجسته بود. آموزگار همچنان پویا و به سبک همیشگی خود مشغول تدریس و پژوهش است.
ژاله آموزگار چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟
آموزگار جوایز و تقدیرنامه‌های بسیاری در طی این سال‌ها دریافت کرده است، اما شاید مهم‌ترین آن نشان لژیون دونور از وزارت فرهنگ فرانسه باشد که در سال ۱۳۹۵ به ایشان تقدیم شد. همچنین، در همین سال، جایزه‌ی سرو ایرانی را دریافت کرد. این جایزه که غیردولتی است و توسط انجمن‌های علمی و فرهنگی ایجاد گردیده به کسانی که در زمینه‌ی میراث فرهنگ تلاش و تحقیق می‌کنند تعلق می‌گیرد.
کتاب‌ها و آثاری در مورد ژاله آموزگار
کریم فیضی کتابی با عنوان «زندگی و بس؛ دکتر ژاله آموزگار» دارد. وی در این کتاب به مصاحبه با ژاله آموزگار پرداخته و از او درباره‌ی زندگی و مفهوم آن می‌پرسد. آموزگار زندگی را زیبایی و آرامش معنا می‌کند و از تأثیرات اساطیر بر زندگی سخن می‌گوید. آموزگار همچنین آدم‌ها را به خوب‌دیدن و خوب‌دانستن تشویق می‌کند.
در سال ۱۳۹۹ شبکه‌ی چهار سیمای جمهوری اسلامی مستندی با عنوان «آموزگار سخن در اساطیر ایران» به کارگردانی بیژن شکرریز پخش کرد و در آن به زندگی ژاله آموزگار پرداخت.
