چه کسی مسئول انقراض زیرزمینهاست؟ آن اتاقهای بینامونشان و اضافه در خانهها کجا رفتهاند؟ آیا سیر انقراض این گونۀ فضایی در فرایندی شبهداروینی و در جهت تکامل به سمت گونۀ برتر فضایی در یک خانه، به شکل طبیعی طی شده است؟ یا باید در قامت یک جستوجوگر، طور دیگری به اتاقهای فرعی در زیرِ زمینِ خانههایی که در آن بزرگ شدهایم فکر کنیم. اتاقهایی که از فرط سادگی سالها و قرنها و هزارهها تقریباً به یک شکل و شمایل در انواع سکونتگاهها وجود داشتهاند؛ چنان بدیهی و همیشگی که کسی نمیداند چطور اختراع شدهاند. یعنی به هرحال بشر جایی از تاریخ، شاید با تقلید از برخی حیوانات متوجه امن بودن پناهگاهی در زیر ِزمین شد و با کمک دست و به مرور زمان با کمک ابزاری که در اختیار داشت، به کندن و حفر کردن آن پرداخت. پاسخی غریزی در جواب به خطرات محیط پیرامون و آنقدر قدیمی که ناخودآگاهِ امروزی ما دیگر به دنبال دلیل وجودیاش نیست.
تاریخچۀ نوشتن شاید سادهترین راه فهمیدن سیر تحول چیزی است که از گذشته به ما، انسان امروزی به ارث رسیده است. گذشته در نگاه اول، منسجم، خطی و پیشبینیپذیر به نظر میرسد و روایت پیوستهاش از نبود قطعیتِ آزارندۀ آینده میکاهد. برای اینکه درک کنیم هرچیزی چه ماهیتی دارد و چگونه کار میکند، ناخودآگاه به دنبال مسیر خطی مستقیمی میگردیم که گذشتۀ آن را به امروز متصل کرده است. فرایندی که به صورت خطی درک میکنیم، گرمای آگاهی را به خون تزریق میکند. حرف زدن از تاریخچۀ آتش، جوامع انسانی و ساختمانها و سکونتگاهها چنین سیر شیرینی از تاریخ پرتلاطم و طولانی را تداعی میکند؛ اما نوشتن سرگذشت زیرزمین، از شدت سادگی، از آندست کارهای سهل و ممتنع است. روی کاغذ فضای سادهای است که به انواع مختلف …
