نزدیک به سه سال پیش، در دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران، گفتوگویی بهیادماندنی بین یک استاد جامعهشناسی و چند دانشجو درگرفت. آن استاد جامعهشناسی در سخنرانیاش موسیقیِ یکی از خوانندگان فوقمحبوب عامهپسند را، که بهتازگی فوت کرده بود، شدیداً به باد نقد گرفت. اما دانشجویانی از پایین سن فریاد میزدند که هر کسی نظر خودش را دارد و نباید به سلیقۀ دیگران توهین کرد. حق با که بود؟
کانورسیشن — هر سال میکوشم، دستکم یکبار، دو چیز را روی دانشجویانم امتحان کنم. نخست آنکه آنان را «فیلسوف» خطاب میکنم، تعبیری که چندان جدی نیست، اما امیدوارم باعث تشویق آنان به یادگیری فعال شود.
دوم، این بحث را پیش میکشم: «مطمئناً این عبارت را شنیدهاید که ‘هر کسی حق دارد نظر خودش را داشته باشد’. شاید حتی خودتان نیز این تعبیر را به کار برده باشید و چهبسا برای کنارگذاشتن یک استدلال یا در بنبست قراردادن کسی این کار را کرده باشید. خوب، بهمحض اینکه به این کلاس وارد میشوید، دیگر این حق را ندارید. شما حق ندارید نظر خودتان را داشته باشید. فقط حق چیزی را دارید که بتوانید استدلالی بر آن بیاورید».
شاید کمی تند باشد، اما آموزگاران فلسفه این را به دانشجویانمان بدهکارند که به آنها بیاموزند چگونه استدلال کنند و چگونه از استدلالشان …
