
از نظر برخی، نظام آتنی مثالی است درخشان از اینکه چگونه مردم میتوانند حکومت شهر را با همهپرسی و رأیدادنِ مستقیم به دست بگیرند، اگرچه این روزها ماجرای خروج بریتانیا از اتحادیۀ اروپا مجدداً موجب تردید دربارۀ دموکراسی مستقیم و میزان اثربخشی آن شده است. شواهد تاریخی نشان میدهد دموکراسی آتنی، اینقدر که روایتهای مدرن نشان میدهند، بینقص نبود. بااینهمه آتنیها دربارۀ اینکه این اصل چگونه عمل میکند دغدغهها و پیششرطهایی داشتند که ممکن است به ما مربوط باشد.
تی.ال.اس — یکی از چیزهای بسیار جالب دربارۀ روز همهپرسی این است که چقدر سریع، همانطور که انتظار میرفت، در شبکههای اجتماعی پدیدهای تحت عنوان «پِنگِیت»(۱) پدیدار شد. گروههای مدافع برکسیت در حوزههای رأیگیری، به دیگران خودکار میدادند تا جایگزین مدادهایی شود که دولت تعیین کرده و از رأیدهندگان خواسته بود با آنها رأی دهند. دغدغۀ آنها این بود که کسانی که مدافع «وضع موجود» هستند، بهسادگی میتوانند علامت مدادی در قسمت «جدایی» را پاک کنند و آن را با رأی بهنفع «ماندن» عوض کنند. ظاهراً در یکی از حوزههای رأیگیری پلیس را فراخوانده بودند تا توزیعِ ابزارهای رأیدهی را، که میتوانست بالقوه برهمزنندۀ نظم باشد، بررسی کند.
این نمود گذرایی از هیجانِ دموکراسیِ غربی است. برای بسیاری از ما غیرقابلتصور است که رهبران «ما» به شگردهای بدترین دیکتاتورهای شبهدموکراتیکِ جهان متوسل شوند که هرکاری، هرچه غیرخلاقانهتر بهتر، میکنند تا بتوانند بر تودهها حاکم شوند. این کار هر چقدر هم که بیرزد از نظر من قابلتصور نیست. باوجوداین، دشوار است که شکی را از خود دور کنیم، شک دربارۀ اینکه ممکن است …