سال ۱۹۷۵، یوری گاگارین به فضا رفت و از آن بالا پیامی به زمین فرستاد: «خدایی وجود ندارد». آن ایام، هر گامی که علم به جلو برمیداشت، دین دهها قدم عقب مینشست. مؤمنان آیندۀ جامعهشان را تهی از دین و ایمان میدیدند: «همگی سکولار خواهیم شد». اما وقتی به اوضاع امروز جهان نگاه میکنیم، گویا اوضاع وارونه شده است: حالا این دین است که مهرههای شطرنج سیاست و اجتماع را حرکت میدهد. این دگرگونی چگونه رخ داد؟
گاردین — بیتردید یکی از اغواکنندهترین و خاطرهانگیزترین پوسترهای دهۀ ۱۹۷۰ میلادی پوستر تبلیغاتی شوروی است. یوری گاگارین، آن بالا در فراسوی زمین، درحالیکه بهآرامی در میان ستارهها شناور است و، با فاصله به یک سفینۀ فضایی پرسرعت متصل شده، به ما لبخند میزند و احترام نظامی میگذارد. اولین انسان در فضا لباس سرخ روشن کمونیستی به تن دارد و کلاه ایمنی او به حروف CCCP (سرواژۀ روسی برای عبارت «اتحاد جماهیر سوسیالیست شوروی»[۱]) مزین شده است. او در بالای آسمانها به پیرامون نگاه میکند و آنچه میتواند ببیند یا آنچه نمیتواند ببیند را به ما میگوید: «خدایی وجود ندارد» [۲] . پایین او منارهها و گنبدهای کلیساها و مساجد، یکی پس از دیگری، در حال واژگونشدناند، [ادیان] پشت سر گذاشته میشوند و در برابر دستاوردهای فزایندۀ علمیِ شوروی شکستشان محتوم است. ادیان کهن دارند نابود میشوند. خرد و پژوهشْ انسانیت را به ایدۀ جدیدی از بهشت رسانده است. اکنون همه میتوانیم در بهشتی دستیافتنی، خالی از موجودات الهی، و درعوض سرشار از وعدههای درخشان، به گاگارین ملحق شویم.
عکسی که ۴۲ سال بعد در مِه ۲۰۱۷ گرفته شد، به همان میزان، تصویری گیرا از دهۀ خود ماست. این عکس چیزی را نشان میدهد که ترانههای مردمی برای مدتها …
