کتاب عراق پسا صدام و دشواره توسعه

کتاب الکترونیکی «عراق پسا صدام و دشوارهٔ توسعه» نوشتهٔ ایوب منتی و حامد کاظمی اثری پژوهشی است که نشر دانشگاه خوارزمی آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی وضعیت عراق پس از سقوط رژیم صدام حسین می‌پردازد و با رویکردی تحلیلی، چالش‌های توسعه‌ای این کشور را در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی واکاوی می‌کند. نویسندگان با تکیه‌بر نظریه‌های اقتصاد سیاسی نهادگرا، به‌ویژه اندیشه‌های داگلاث نورث، تلاش کرده‌اند تا ریشه‌های بحران و بن‌بست توسعه در عراق معاصر را شناسایی و تحلیل کنند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب عراق پسا صدام و دشواره توسعه

این کتاب در قالب ناداستان دانشگاهی و پژوهشی، به بررسی تحولات عراق از دوران پادشاهی تا عصر جمهوری بعث و دورهٔ پسا صدام می‌پردازد. «عراق پسا صدام و دشوارهٔ توسعه» با بهره‌گیری از چارچوب نظری اقتصاد سیاسی نهادگرای جدید، به‌ویژه اندیشه‌های داگلاث نورث، ساختارهای نهادی، سیاسی و اقتصادی عراق را تحلیل می‌کند. نویسندگان، ایوب منتی و حامد کاظمی، با رویکردی میان‌رشته‌ای، سیر تاریخی و نهادی عراق را از منظر شکل‌گیری نظم‌های اجتماعی، نقش نهادها، و چگونگی توزیع قدرت و رانت در این کشور بررسی کرده‌اند. ساختار کتاب شامل مقدمه‌ای دربارهٔ اهمیت نهادها در توسعه، چارچوب نظری، تحلیل نیروهای سیاسی و اجتماعی حاضر در عراق پسا صدام، بررسی نظم‌های دسترسی محدود و شکننده، و واکاوی چالش‌های توسعه‌ای مانند فقر، بیکاری، ضعف زیرساخت‌ها و نقش بخش خصوصی است. اثر حاضر با اتکا به داده‌های تجربی و تحلیل‌های نظری، تصویری جامع از بحران‌های نهادی و ساختاری عراق ارائه می‌دهد و تلاش می‌کند با نگاهی واقع‌گرایانه، دلایل ناکامی توسعه در این کشور را روشن کند.

خلاصه کتاب عراق پسا صدام و دشواره توسعه

کتاب «عراق پسا صدام و دشوارهٔ توسعه» با تمرکز بر تحولات عراق پس از سقوط رژیم بعث، به بررسی ریشه‌های بحران توسعه در این کشور می‌پردازد. نویسندگان با تکیه‌بر نظریهٔ نهادگرایی جدید و اندیشه‌های داگلاث نورث، نشان داده‌اند که توسعه در عراق نه‌تنها به منابع طبیعی و ثروت‌های نفتی وابسته نیست، بلکه بیش از هر چیز به کیفیت نهادها و ساختارهای حکمرانی بستگی دارد. در این کتاب، وضعیت عراق پس از ۲۰۰۳ به‌عنوان نمونه‌ای از جوامع با نظم دسترسی محدود و شکننده تحلیل شده است. نویسندگان توضیح داده‌اند که پس از سقوط صدام، به‌رغم شعارهای دموکراسی‌سازی و بازسازی، ساختارهای رانتی و فرقه‌ای جایگزین نظم پیشین شدند و نیروهای سیاسی جدید به‌جای بازسازی قرارداد اجتماعی، وارد رقابت‌های فرسایشی بر سر قدرت و منابع شدند. این وضعیت، عراق را به صحنه‌ای برای بحران‌های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی بدل کرد و مسیر توسعهٔ پایدار را مسدود ساخت. کتاب به نقش نهادهای ناکارآمد، فساد ساختاری، نبود شفافیت و پاسخگویی، و تسلط گروه‌های رانتی بر منابع اشاره دارد. همچنین، تأکید شده است که توزیع نامتوازن قدرت و رانت میان گروه‌های مختلف، زمینهٔ بروز خشونت، بی‌ثباتی و منازعات مسلحانه را فراهم آورده است. نویسندگان با بررسی نیروهای سیاسی شیعی، سنی و کردی، نقش احزاب و شبه‌نظامیان، و تأثیر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی را در استمرار بحران عراق تحلیل کرده‌اند. در بخش‌های بعدی، چالش‌های توسعه‌ای مانند فقر، بیکاری، ضعف زیرساخت‌ها، عدم تنوع تولید، و نقش کمرنگ بخش خصوصی بررسی شده است. کتاب نتیجه می‌گیرد که بدون اصلاحات نهادی، گذار از اقتصاد رانتی به اقتصاد تولیدمحور، و استقرار حکمرانی شفاف و پاسخگو، چشم‌انداز توسعهٔ پایدار در عراق همچنان دور از دسترس خواهد بود.

چرا باید کتاب عراق پسا صدام و دشواره توسعه را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مبتنی‌بر داده‌های تجربی، تصویری روشن از بحران‌های نهادی و ساختاری عراق پس از سقوط صدام ارائه می‌دهد. «عراق پسا صدام و دشوارهٔ توسعه» با ترکیب نظریه‌های اقتصاد سیاسی نهادگرا و تحلیل میدانی، به‌ویژه با تکیه‌بر اندیشه‌های داگلاث نورث، به بررسی ریشه‌های بن‌بست توسعه در عراق می‌پردازد. مطالعهٔ این اثر برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر از چرایی ناکامی توسعه در جوامع نفتی و رانتی هستند، فرصت مناسبی برای آشنایی با پیچیدگی‌های اقتصاد سیاسی و اجتماعی عراق فراهم می‌کند. همچنین، کتاب با بررسی نقش نهادها، ساختارهای قدرت، و تأثیر بازیگران داخلی و خارجی، امکان مقایسهٔ وضعیت عراق با سایر کشورهای منطقه را نیز مهیا می‌سازد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به پژوهشگران، دانشجویان علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، اقتصاد سیاسی و مطالعات خاورمیانه پیشنهاد می‌شود. همچنین، برای سیاست‌گذاران، فعالان حوزهٔ توسعه و علاقه‌مندان به مسائل عراق و کشورهای نفتی که دغدغهٔ فهم ریشه‌های بحران و بن‌بست توسعه را دارند، مفید است.

بخشی از کتاب عراق پسا صدام و دشواره توسعه

«توسعه، صرفاً یک مسیر اقتصادی یا فنی نیست، بلکه فرایندی پیچیده، سیاسی، اجتماعی و نهادی است که سرنوشت ملت‌ها را رقم می‌زند. آنچه کشورها را در مسیر رفاه، ثبات و شکوفایی یا در ورطهٔ عقب‌ماندگی، بحران و فروپاشی قرار می‌دهد؛ منابع طبیعی و ثروت‌های خدادادی نیست، بلکه کیفیت نهادها، ساختارهای حکمرانی و قواعد بازی است که رفتار بازیگران را هدایت می‌کند. نهادها، چه به‌عنوان قواعد رسمی همچون قوانین و مقررات و چه به‌عنوان قواعد غیررسمی همچون هنجارها و عرف‌ها، زیربنای نظم اجتماعی و موتور محرک توسعه‌اند. تجربهٔ جهانی به وضوح نشان داده است که بدون نهادهای فراگیر، شفاف و پاسخگو امیدی به توسعهٔ پایدار و باثبات وجود نخواهد داشت. کتاب حاضر با چنین رهیافتی، به یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل توسعه‌ای در خاورمیانهٔ معاصر، یعنی عراق پسا صدام می‌پردازد. کشوری که علی‌رغم برخورداری از منابع عظیم نفتی و ظرفیت‌های انسانی، به دلیل فقدان نهادهای کارآمد، نه‌تنها نتوانست پس از فروپاشی رژیم بعث، مسیر نوسازی و بازسازی را طی کند، بلکه در گرداب خشونت‌های فرقه‌ای، بحران‌های نهادی، فساد گسترده و فروپاشی ساختارهای دولتی گرفتار شد. در واقع، تفاوت در مسیرهای توسعه‌ای کشورها را باید در کیفیت و نوع نهادهای حاکم بر جوامع جستجو کرد؛ نهادهای فراگیر و کارآمد زمینه را برای شکوفایی اقتصادی، حکمرانی شفاف و مشارکت سیاسی فراهم می‌آورند. درحالی‌که نهادهای رانتی و انحصاری، بستر تولید بحران، خشونت سازمان‌یافته و عقب‌ماندگی را فراهم می‌سازند.»